Turizm

Turizm sektörü, hizmetler sektörünün bir kolu olmasına rağmen bölgenin sanayi yapısının turizm ile ilişkili olarak nasıl gelişeceğine dair yön çizebilmesi açısından temel gelişme eksenleri arasında incelenmektedir. 2014 yılı verilerine bakıldığında turizm, dünyada ve Tür-kiye’de giderek büyüyen bir sektör olarak göze çarpmaktadır. UNWTO (Birleşmiş Milletler

Dünya Turizm Organizasyonu) göstergelerine göre, dünyada GSMH’nin yüzde 9’unu turizm sektörü oluşturmaktadır. Turizm 2020 Vizyonu Raporu’na göre ise 2020 yılında turist sayısının 1,6 milyara, harcamaların ise 2 trilyon dolara ulaşacağı ve sektörün yıllık ortalama olarak yüzde 4,1 oranında büyüyerek küresel ekonomiden daha hızlı bir şekilde gelişim göstereceği tahmin edilmektedir.³⁷

Türkiye, coğrafi konumu, tarihi, doğal güzellikleri, sahilleri ve iklimi sayesinde çok fazla turist çekebilen bir ülkedir. 2014 senesinde Türkiye’ye gelen yerli ve yabancı toplam ziyaretçi sayısı 41 buçuk milyonu bulmuştur. Bu ziyaretçiler için hesaplanan kişi başına ortalama har-cama yaklaşık 800 dolar civarındadır. Ziyaretçilerin ortalama kalış süresi ise 10 gün olarak belirlenmiştir ki bu oldukça yüksek bir sayıdır.³⁸ Ülkeye turistik amaçlarla geliş sayısı oldukça yüksek olmasına rağmen kişi başı harcanan miktarın görece az olması, ülkeye gelen turist profilinin az harcama yapan orta gelir düzeyine sahip turistlerden oluştuğunu göstermektedir.

Balıkesir; İstanbul, Antalya, İzmir, Muğla ve Aydın’ın ardından Türkiye’nin en fazla turist çeken illeri arasında yer almaktadır. 2014 verilerine bakıldığında, Balıkesir adı geçen beş ilin ardından turist çeken altıncı il konumundadır. 2014 yılında Balıkesir’i 1.690.900 yerli ve ya-bancı turist ziyaret etmiştir. Geceleme sayısına bakıldığında ise Türkiye geneline göre yüksek olmasına rağmen en fazla turist çeken diğer iller kadar yüksek performans göstermediği göz-lemlenmektedir. Balıkesir’de belediye işletmesi belgeli tesislerde 2014 senesinde 1.011.667, turizm işletmesi belgeli tesislerde ise 2.240.093 geceleme gerçekleşmiştir. Ek olarak Balı-kesir’e turistik amaçlarla gelen ziyaretçiler yaklaşık 1,9 günlerini burada geçirmektedirler.

Bu sayı, Türkiye ortalaması olan 1,7’den yüksek olmasına rağmen Türkiye’nin en fazla turist çeken ilk beş ilinin ortalaması olan 3 güne kıyasla oldukça düşük kalmaktadır.

Tablo 10: Türkiye’nin En Fazla Turist Çeken İlk 6 İlinde Turistlerin Geliş, Geceleme ve Orta-lama Kalış Süreleri, 2014

Tesise Geliş sayısı Geceleme Sayısı Ortalama Kalış Süresi

İstanbul 9.584.339 22.455.162 2,4

Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Çanakkale, turizm sektöründe Balıkesir’in gerisinde olsa da ilk 10 il arasına girebilmektedir.

Çanakkale, 2014 senesinde Türkiye’nin en çok turist çeken 10. ili durumundadır. 2014 sene-sinde Çanakkale’yi 1.031.943 yerli ve yabancı turist ziyaret etmiştir. İlde turistlerin ortalama kalış süresi 1,4 gündür. Bu, Çanakkale’nin de içinde bulunduğu 2014 yılında en fazla turist çeken ilk on ilin ortalaması olan 2,4 gün ile kıyaslandığında yine oldukça düşük kalmaktadır.

Gökçeada’ya gelen turist sayısı 2009’dan itibaren sürekli düşmesine rağmen Çanakkale’ye

ge-37 Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü, UNWTO 38 TÜİK

71

len toplam turist sayısı artmaktadır. Özellikle 2010 senesinden sonra Bozcaada’da yaşanan turist artışı, ilin tümüne etki etmiştir.

Şekil 54: Belediye ve Turizm Belgeli İşletmeler için Yerli Yabancı Turist Tesise Geliş Sayısı, Toplam, 2014

Şekil 55: Belediye ve Turizm Belgeli

İşletmelerde Yerli Yabancı Turist Geceleme Sayısı, Toplam, 2014

Şekil 56: Belediye ve Turizm Belgeli İşletmelerde Ortalama Kalış Süresi, Gün, 2014 Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

* Bozcaada ve Gökçeada, Çanakkale içerisinde ele alınmıştır.

Turizm sektöründe başarılı olan illerin, imalat sektöründe de bazı benzerliklere sahip ol-dukları görülmektedir. Balıkesir ve Çanakkale ekonomileri büyük oranda sadece turizme dayanmasa bile, yukarıda da gösterildiği gibi turizm sektörü, bahsedilen illerde büyük önem taşımaktadır. Tek başına turizmdeki başarının imalat sanayi ile direkt bir ilişkisi bulunma-maktadır. Fakat turizm sektörü gelişkin bölgelerde bu sektörü beslemek adına gelişen ve öne çıkan bazı sanayi kollarından bahsetmek mümkündür. Bu nedenle, turizm sektöründeki ge-lişmişlik ve imalat sanayi arasında bir bağlantı olup olmadığını ve bu bağlantının hangi imalat kollarının gelişmesine katkıda bulunduğunu saptamak adına turizmde başarılı illerde öne çı-kan imalat sektörlerinin incelenmesi önemlidir.

Türkiye’de 2000 yılından 2013 yılına kadar turizmde en fazla gelişme gösteren illerde sıra-sıyla gıda, mobilya, bitkisel ve hayvansal üretim, fabrika metal ürünler ve metalik olmayan ürünlerin imalatı ön plana çıkmaktadır. Turizmdeki gelişmişliğin Türkiye’de hangi sanayi kol-larını etkilediğini görmek için öncelikle, 2000-2013 yılları arasında turizm ve belediye belgeli tesislere turist geliş sayısını en fazla artırmış iller belirlenmiştir. Söz konusu iller belirle-nirken 2000 yılındaki turist geliş sayısı 25 binden düşük iller, ilk değerleri çok düşük olduğu için analiz dışında tutulmuştur. Bu şekilde turizm sektöründe yıllar içinde başarısını en hızlı

arttıran 10 il tespit edilmiştir. Daha sonra, bu illerde imalat sektöründe faaliyet gösteren iş yerlerinin en fazla hangi faaliyet gruplarına ait olduğu çıkartılarak turizmde başarı gösteren illerin hangi sanayi faaliyet kollarında yüksek performans gösterdiği tespit edilmiştir. Bulunan veriler ışığında, turizm başarısını 2000 yılından 2013 senesine kadar başarılı bir şekilde artıra-bilmiş olan illerde sırasıyla gıda, mobilya, bitkisel ve hayvansal üretim, fabrika metal ürün ve metalik olmayan ürünlerin imalatının, imalat sektöründeki en büyük paylara sahip oldukları tespit edilmiştir.

Tablo 11: Turizm Sektöründe Gelişme Gösteren İllerde İmalat Sektöründe Öne Çıkan Faali-yete Göre İş Yeri Sayılarının İmalat Sektörü İş Yeri Sayılarına Oranı, Yüzde, 2013

Gıda Ürünleri

Antalya 16,2 12,4 11,2 8,4 6,9

Diyarbakır 30,3 5,8 7,0 6,8 6,7

Eskişehir 19,8 3,7 2,1 7,4 3,5

Gaziantep 24,4 3,7 2,0 6,8 4,0

Hatay 20,9 13,0 5,6 11,5 6,3

Kocaeli 13,3 5,7 3,0 21,3 5,5

Manisa 23,3 3,4 11,6 13,3 6,5

Ordu 34,2 9,0 2,4 8,5 8,5

Kayseri 14,2 21,1 4,7 17,3 4,8

Şanlıurfa 41,9 3,8 20,6 2,7 6,2

Kaynak: TUİK, SGK ve TEPAV Hesaplamaları

Turizmde başarılı illerde yoğunlaşan imalat alt sektörlerinin Balıkesir ve Çanakkale’de yo-ğun olarak bulunduğu görülmektedir. Gıda ürünlerinin imalatı, aynı turizmde karşılaştırılan başarılı illerde olduğu gibi Balıkesir ve Çanakkale’de de işyeri sayısı sıralamasında birinci sı-rada yer almaktadır. Karşılaştırılan illerden farklı olarak Balıkesir ve Çanakkale’de ağaç, ağaç ürünleri sektöründe çalışan iş yeri sayısı ve mantar üretimi, mobilya imalatı ve metalik olma-yan ürün imalatında çalışan iş yeri sayısından daha fazladır.

Şekil 57: Balıkesir ve Çanakkale En Fazla İşyeri Bulunan İmalat Alt Sektörleri, yüzde, 2013 Kaynak: TUİK/SGK/TEPAV Çalışmaları

73