Mekânsal Değerlendirme ve Alt Planlama Bölgeleri

Bölgede kendine has özelliklere sahip dört alt planlama bölgesi bulunmaktadır. TR22 Böl-gesi, 2014-2023 Bölge Planı’nda da belirtildiği üzere, sermaye ve kaynakları farklı merkez-lerde toplanan çok merkezli büyüme eğilimindedir. Bu eğilime bağlı olarak bölgede Balıkesir Merkez (Altıeylül ve Karesi ilçeleri), Bandırma, Edremit ve Çanakkale Merkez olmak üzere dört merkez öne çıkmaktadır. İlçe detayları aşağıdaki haritada sunulan Balıkesir, Bandırma, Çanakkale ve Edremit Alt Bölgeleri bu büyüme merkezlerinin etki alanlarını oluşturmak-tadır. Söz konusu alt planlama bölgelerinin, büyük ölçüde 1982’de DPT tarafından yapılan

“Türkiye’de Yerleşim Merkezlerinin Kademelenmesi” çalışmasındaki 4. kademe merkezler ve etki alanlarıyla benzeşmesi dikkat çekmektedir. Bu kapsamda son 30 yıllık süreçteki en büyük değişiklik Bandırma Alt Bölgesi’nin Biga ve Lâpseki ilçelerine doğru genişlemesidir.

Bandırma

Şekil 107: TR22 Bölgesi Alt Bölgeleri

Kaynak: Güney Marmara Kalkınma Ajansı, TR22 Güney Marmara 2014-2023 Bölge Planı

123

Şekil 108: Dördüncü Kademe Merkezleri ve Etki Alanları

Kaynak: DPT (1982), Türkiye’de Yerleşim Merkezlerinin Kademelenmesi

Çanakkale ve Edremit, dışarıdan göç alan alt bölgelerdir. Alt planlama bölgelerinde ika-met eden nüfus ile kayıtlı olan (memleketi söz konusu alt bölgedeki ilçelerden biri olan) nü-fus kıyaslandığında Balıkesir ve Bandırma Alt Bölgesi ile Çanakkale ve Edremit Alt Bölgesi farklılaşmaktadır. Balıkesir ve Bandırma Alt Bölgelerinde ikamet edenlerin sayısı, memleketi burası olanların sayısından az iken özellikle emeklilerin yerleşme eğiliminde olduğu Çanakkale ve Edremit alt bölgelerinde tersi bir durum söz konusudur. İlçeler bazında bakıldığında Balı-kesir Alt Bölgesi’nde BalıBalı-kesir Merkez’in (Altıeylül ve Karesi ilçeleri) ve Bandırma Alt Bölge-si’nde Bandırma ilçesinin, alt bölgelerindeki eğilimden ayrışan şekilde dışarıdan nüfus çeke-bildiği görülmektedir.

Tablo 23: Alt Bölgelere ve İlçelere Göre İkamet Eden ve Kayıtlı Olunan Nüfus, 2014

İl İlçe İkamet Eden Nüfus Kayıtlı Olunan Nüfus Fark

Balıkesir Altıeylül 172.023 127.837 44.186

Balıkesir Balya 13.912 44.698 -30.786

Balıkesir Bigadiç 48.470 67.661 -19.191

Balıkesir Dursunbey 39.411 86.633 -47.222

Balıkesir İvrindi 34.207 66.336 -32.129

Balıkesir Karesi 170.776 130.201 40.575

Balıkesir Kepsut 24.180 59.828 -35.648

Balıkesir Savaştepe 18.863 40.553 -21.690

Balıkesir Sındırgı 35.591 79.958 -44.367

Balıkesir Susurluk 39.929 71.706 -31.777

Balıkesir Alt Bölgesi 597.362 775.411 -178.049

Bandırma Bandırma 145.089 96.272 48.817

Bandırma Biga 86.483 136.338 -49.855

Bandırma Erdek 34.676 31.214 3.462

Bandırma Gönen 73.095 106.229 -33.134

Bandırma Lâpseki 25.987 39.186 -13.199

Bandırma Manyas 20.477 53.436 -32.959

Bandırma Marmara 9.456 8.560 896

Bandırma Alt Bölgesi 395.263 471.235 -75.972

Çanakkale Bayramiç 29.870 44.025 -14.155

Çanakkale Bozcaada 2.754 1.862 892

Çanakkale Çan 49.299 60.808 -11.509

Çanakkale Çanakkale Merkez

155.657 68.886 86.771

Çanakkale Eceabat 9.151 14.093 -4.942

Çanakkale Ezine 32.962 40.305 -7.343

Çanakkale Gelibolu 44.851 49.950 -5.099

Çanakkale Gökçeada 8.644 5.240 3.404

Çanakkale Yenice 33.945 59.437 -25.492

Çanakkale Alt Bölgesi 367.133 344.606 22.527

Edremit Ayvacık 32.187 37.361 -5.174

Edremit Ayvalık 69.880 48.242 21.638

Edremit Burhaniye 57.554 34.305 23.249

Edremit Edremit 140.161 57.850 82.311

Edremit Gömeç 13.431 13.816 -385

Edremit Havran 27.876 39.810 -11.934

Edremit Alt Bölgesi 341.089 231.384 109.705

Güney Marmara Bölgesi 1.700.847 1.822.636 -121.789

Kaynak: TÜİK ve TEPAV Hesaplamaları

Balıkesir Alt Bölgesi komşu Düzey 2 Bölgelere, Bandırma Alt Bölgesi İstanbul’a, Edremit Alt Bölgesi ise İzmir’e göç vermiştir. Nüfusu bölge illerine kayıtlı yaklaşık 1,8 milyon kişinin yüzde 71,4’ü TR22 Bölgesi içinde ikamet ederken; yüzde 9,7’si İstanbul, yüzde 5,2’si İzmir, yüzde 3,8’i TR41 Bölgesi ve yüzde 2,8’i TR22 Bölgesi’nde yaşamaktadır. TR22 Bölgesi içinde ikamet etme oranının en yüksek olduğu kesim, yüzde 77,7 ile Edremit ve yüzde 76,8 ile Çanakkale alt bölgeleridir. Derinlemesine mülakatlarda, bu alt bölgelerdeki kentsel yaşam kalitesinin iyi du-rumda olduğu ve hızla geliştiği dile getirilmiştir. Bandırma Alt Bölgesi ise nüfusu alt bölgedeki ilçelere kayıtlı olanların yüzde 19,5’inin İstanbul’da ikamet etmesiyle dikkat çekmektedir. Alt bölge içerisinde söz konusu oranın en yüksek olduğu ilçeler, yüzde 36,4 ile Marmara ve yüzde 26,7 ile Biga’dır. Nüfusu Balıkesir Alt Bölgesi’ne kayıtlı olanların ise yüzde 6,1’inin İzmir’de, yüzde 5,7’sinin TR22 Bölgesi’nde, yüzde 5,1’inin ise TR41 Bölgesi’nde yaşadığı görülmektedir.

Söz konusu demografik ilişkilerin genelde komşu bölgelerle kurulduğu görülmektedir.

125

Örneğin, Balıkesir Alt Bölgesi’nin Bursa sınırındaki ilçelerinden Dursunbey nüfusuna kayıtlı olanların yüzde 13’ü Bursa’da ikamet ederken; söz konusu ilçelerden Susurluk’ta bu oran yüzde 9,8, Kepsut’ta ise yüzde 8,1’dir. Benzer şekilde, Edremit Alt Bölgesi’ne kayıtlı nüfusun yüzde 7,8’i İzmir’de ikamet etmektedir. Bu durum, bölgenin yakın çevresinde gelişmiş kent-lerin bulunmasının, beşeri sermayenin bu kentlere göç etmesine neden olduğunu ortaya koy-maktadır.

Tablo 24: Alt Bölgelere Göre Kayıtlı Nüfusun İkamet Ettiği Bölgelerin Dağılımı, Yüzde, 2014

Bölge Balıkesir Alt

TR22 71,4 64,3 76,8 77,7 71,4

TR10 4,9 19,5 9,6 6,2 9,7

Kaynak: TÜİK ve TEPAV Hesaplamaları

Bölge illeri dışından nüfus çekebilme konusunda Edremit Alt Bölgesi daha başarılıdır. Bölge illerinde yaşayan yaklaşık 1,7 milyon nüfusun yüzde 76,9’unun nüfusa kayıtlı olduğu iller (mem-leketleri), Balıkesir ve Çanakkale’dir. Bu değerin bölge illeri dışında en yüksek olduğu bölgeler yüzde 1,8 ile İstanbul ve TR90 (Trabzon, Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu ve Rize) bölgeleri ve yüzde 1,7 ile TR22, TR41 ve TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) bölgeleridir. İkamet eden nüfusu içinde, memleketi bölge illeri olanların payı en yüksek olan alt bölge yüzde 86 ile Balıkesir iken en az olan alt bölge, yüzde 62,6 ile Edremit’tir. Balıkesir Alt Bölgesi büyük ölçüde çevresindeki küçük ilçelerden nüfus çekerken; Edremit Alt Bölgesi’nin özellikle turizm sektöründeki ge-lişmişliği bölge dışından nüfus çekebilmesini sağlamıştır. Edremit Alt Bölgesi’ndeki nüfusun yüzde 4,5’inin İstanbul’a kayıtlı olması, İstanbul’da çalışanların emeklilik döneminde Körfez bölgesine yerleşmesiyle ilgilidir. Bölgede özellikle Bozcaada (yüzde 10,8), Marmara (yüzde 9,1), Edremit (yüzde 5,6), Ayvalık (yüzde 5,2) ve Erdek (yüzde 5), İstanbul’a kayıtlı nüfusun yük-sek olduğu ilçelerdir. Bu durum, bölgedeki kıyı yerleşimlerin gelişmiş illerden nüfus çekebil-me potansiyelini gösterçekebil-mektedir.

Tablo 25: Alt Bölgelere Göre İkamet Eden Nüfusun Kayıtlı Olduğu Bölgelerin Dağılımı, Yüz-de, 2014

Balıkesir Alt Bölgesi

Bandırma Alt Bölgesi

Çanakkale Alt Bölgesi

Edremit Alt Bölgesi

TR22 Bölge Geneli

TR22 86,0 77,6 74,4 62,6 76,9

TR90 0,9 2,3 2,1 2,7 1,8

TR10 0,3 1,6 1,8 4,5 1,8

TR41 1,2 2,7 1,4 1,8 1,7

TR72 0,9 1,5 1,6 3,3 1,7

TR22 1,8 1,2 1,4 2,1 1,7

Diğer 10,3 16,8 19,2 26,7 17,0

Kaynak: TÜİK ve TEPAV Hesaplamaları

127