Turist rehberliği kavramı ile ilgili, rehberlik alan yazınında yer alan tanımlamalar genel itibarıyla rehberliğin hizmet alanına ve iş gereklerine değinmektedir. Turist rehberliği, turizm sektörünün bir parçası olması itibarıyla hizmet temelli bir meslektir. Bu bakımdan öncelikle “turist rehberliği hizmetini” tanımlamanın, konuya daha geniş bir açıdan yaklaşmak bağlamında faydalı olacağı düşünülmektedir. Turist rehberliği, 26 Aralık 2014 tarihli 29217 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış olan, Turist Rehberliği Meslek Yönetmeliği’nde:
Acentecilik faaliyeti niteliğinde olmamak kaydıyla, kişi veya grup hâlindeki yerli veya yabancı turistlerin tercih ettikleri dilde, ülkenin kültür, turizm, tarih, çevre, doğa, sosyal veya benzeri değer ve zenginliklerinin kültür ve turizm politikaları çerçevesinde gezdirilmesi ve tanıtılması veya acenteler tarafından organize edilen turların, gezi programının, acentenin tanımladığı ve tüketiciye satıldığı şekilde yürütülüp acente adına yönetilmesi hizmeti olarak tanımlanmaktadır (www.resmigazete.gov.tr).
“Turist Rehberi” kelimesinin temel anlamına bakıldığında ise, Oxford İngilizce Sözlüğü’nün tanımlamasına göre: Yol gösteren ve turistlere özellikle ilginç veya görülmeye
değer yerleri göstermek üzere istihdam edilen kişidir ve bu bağlamda sadece bu amaçla ve bu çerçevede çalışan kişiler “Tur Rehberi” veya “Turist Rehberi” olarak adlandırılmaktadır. (www.oxforddictionaries.com). Rehber, yol gösterici kılavuzluk edici kişidir. Turistik rehber, turistlerle veya seyahat acentesiyle yaptığı anlaşma adına turistlerin idare edilmesi, gezdirildikleri yer hakkında bilgilendirilmesi görevleriyle yükümlü olan kişidir. Rehber ziyaret edilen ülkede turist grubunu havalimanı veya diğer ulaşım istasyonunda karşılayıp, program çerçevesinde gezdiren, ören yerleri ve müzeleri gezdirdikten ve tur programını bitirdikten sonra grubu yolcu eden kişidir (Batman vd., 2001: 21). Dünyadaki en büyük rehber birliği olan, Dünya Rehber Örgütleri Federasyonu’nun (WFTGA) tanımına göre ise, turist rehberi; belirli bir yörenin kültürel ve doğal mirasını tanıtabilecek niteliklere sahip olduğu yetkili merciler tarafından kabul edilmiş ve genelde yetkinlik belgesine haiz olan, turistlere tercih ettikleri dilde rehberlik hizmeti veren kişidir (www.wftga.org). Turist rehberleri ile ilgili söz konusu tanımlamalar çok farklı yapılandırılmış sosyal rollerle ilişkilidir. Modern turist rehberinin rolü ilk olarak kılavuz, yol gösterici kelimelerinden gelmektedir, ikinci olarak özünde mentor yani öğretici kelimesini barındırmaktadır. Bu tanımlamaların her ikisi de günümüz turist rehberi rol modeline uyarlanmış bir biçimde yansımaktadır (Cohen, 1985: 6-7). Ahipaşaoğlu’na göre (2001: 2), “profesyonel turizm rehberleri, tur operatörlerine bağlı olarak çalışan, bir yönelime ulaşmış turistlere yol gösteren, bilgi aktarımı yapan ve yönelimi tanıtan kişilerdir”. Turist rehberleri, “görevleri gereği turistle birebir temas eden, ürünü birlikte üreten, turistin mutluluklarını ve şikâyetlerini birlikte yaşayan; turizmin cephede savaşan neferleridir”. Avcıkurt (2009: 77), profesyonel turist rehberini: Türkiye’yi yerli ve yabancı turistlere doğru ve etkin bir biçimde tanıtan, turistlere en iyi biçimde rehberlik hizmeti veren Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan kokartlı (günümüzde çalışma kartı) kişiler, olarak tanımlamaktadır.
Turist gruplarına liderlik etme mesleğine atfedilen birçok farklı unvan olmakla beraber bu unvanların kullanımında henüz ortak bir fikir oluşmamıştır ve bu bakımdan öncelikle bu unvanları veya terimleri açıklamak iyi olacaktır. Genel olarak kullanılmakta olan “Rehber” terimi herhangi bir turist grubunun liderini tanımlamak için kullanılmaktadır ancak daha uygun ifade etmek gerekirse rehber teriminden bahsederken, temel sorumlulukları itibarıyla turistlere tur boyunca yol gösteren, önderlik eden, kılavuzluk yapan ve tur boyunca ihtiyaçları ile ilgilenen kişi olarak söz edilebilir (Holloway, 1981: 380). Turist rehberi kelimesinin birçok eş anlamlısı bulunmaktadır, söz gelimi tur rehberi, şehir rehberi veya gezi rehberi gibi kelimeler en sık kullanılanlarıdır. Oldukça farklı çağrışımlar yapan veya yan anlam olarak nitelendirilebilecek kelimeler de bulunmaktadır; bunlara örnek olarak tur yöneticisi veya tur
lideri, eskort, tur eskortu kelimelerini belirtmek mümkündür (Dahles, 2002: 784). Ancak tur rehberini diğerlerinden ayırabilecek temel fonksiyonu turist grubuna bilgi dağıtırken aynı zamanda diğer grup liderliği sorumluluklarını da üstlenmesi olarak gösterilebilir. Turist rehberi kelimesinin yan anlamlılarına kısaca değinmek gerekirse Tur lideri ve Eskort kelimelerini açıklamanın faydalı olacağı düşünülmektedir.
CEN (European Standardisation Committee) Avrupa Standardizasyon Komitesinin tanımlamasına göre: Tur yöneticisi kavramı ile turist rehberi ayrı kavramlardır. Tur yöneticisi, tur sorumlusu veya lider, tur operatörü adına tur programının operatörün belirlediği ve misafirlere belirttiği şekilde tamamlanmasını sağlayan ve lokal pratik bilgiler veren kişidir. Tur liderleri turist rehberi olmayabilir ama rehber, tur lideri olarak görev yapıyor olabilir. (www.feg-touristguides.com). Bu açıdan bakıldığında, görevleri bakımından da tur lideri ve rehber kavramları karıştırılmamalıdır. Tur lideri, turda bir nevi başkanlık görevi yapar ve müşterilerin isteklerini rehbere iletir. Rehber, tur liderinin iletileri çerçevesinde gruba bilgi aktarma müze ve ören yerlerini gezdirme, gruba yol gösterme gibi işleri yapmaktadır. Tur liderleri, genel bilgiler verebiliyor olsa da rehberlik faaliyetlerini yapamaz. Diğer yandan tur liderleri, turistlerle aynı dili konuşuyor olması bakımından onların istek ve ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilme şansına sahiptir (MEB, 2013: 25). Buradaki temel ayrım tur liderlerinin bulundukları bölgeye bağlı olarak uygun yeterliliklere veya yasal olarak haklara sahip olmamaları ve buna bağlı olarak belirli bölgelerde çalışma lisansı veya eğitim almamış olmalarıdır (www.wftga.org). Tur eskortu veya tur sorumlusu da turun başlangıcından bitişine kadar her aşamada tura eşlik eden ve tur operatörü adına turun kusursuz uygulanması için çalışan, özellikle uzun mesafeli turlarda giriş çıkış, vize, uçak bileti, otel rezervasyonu, müze ve ören yeri girişi ve bunun gibi tura dair işlemleri yapmakla görevli olan kişidir (Çolakoğlu vd., 2010: 36).