1927 Malatya doğumlu546, Türkiye Cumhuriyeti’nin 8. Cumhurbaşkanı olan Turgut Özal 17 Nisan 1993 günü Türkistan gezisinden547
sonra ani bir şekilde vefat etmiştir. Yapılan açıklamalara göre kalp krizi geçirerek ölmüştür, fakat günümüzde yapılan araştırmalar ışığında kalp krizi olarak değil bir suikast sonucunda ölmüştür. Ülkede bayraklar yarıya indirilmiş ve ölümüne karşı büyük bir üzüntü duyulmuştur.548
Turgut Özal’ın yaşamını yitirmesi sonucunda Süleyman Demirel, DYP-SHP ve Alparslan Türkeş’in partisi MÇP’nin desteği ile 16 Mayıs 1993’te Türkiye Cumhuriyeti’nin 9. Cumhurbaşkanı seçilmiştir.549
Süleyman Demirel ile birlikte Cumhurbaşkanlığı yarışında olan diğer isimler ANAP Milletvekili Kamran İnan, RP Milletvekili Lütfi Doğan ve CHP’den İsmail Cem’di. 8 Mayıs 1993’te gerçekleştirilen ilk tur oylamasında Demirel 234, Kamran İnan 95, Lütfi Doğan 46 ve İsmail Cem 25 oy almışlardır. 12 Mayıs’ta yapılan ikinci tur oylamada ise Demirel’in oy oranı 235 olmuştu. Son olarak yapılmış olan üçüncü tur oylamada Süleyman Demirel 244 oy alarak cumhurbaşkanı seçilmiştir. Demirel’in cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından koalisyon ortağı Erdal İnönü Başbakan olmuş, liberal ve Batı yanlısı olan Tansu Çiller de DYP Genel Başkanı olmuştur. Erdal İnönü’nün geçici Başbakanlığı’ndan sonra 25 Haziran’da Tansu Çiller Başbakan
544 Begüm Burak, a.g.t., s. 84.
545
Emre Kongar, 21. Yüzyılda…, s. 229.
546 Emin Çölaşan, Turgut Nereden Koşuyor?, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1989, s. 32.
547 Bkz. Abdulvahap Kara, a.g.e., s. 140-250.
548 Abdulvahap Kara, a.g.e., s. 240.
549
olmuştur. 25 Haziran 1993 ile 5 Ekim 1995 arasında görev yapan Tansu Çiller Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın başbakanı olarak tarihe geçmiştir.
1993 yılında Türkiye gündemine bomba gibi düşen bir olay yaşanmıştı. 2 Temmuz 1993’te Sivas’ta Pir Sultan Abdal Kültür Derneği tarafından Madımak Oteli’nde Pir Sultan Abdal Şenlikleri düzenlenmiştir. Düzenlenen bu şenlik radikal İslamcı grup tarafından ateşe verilmiştir. Olay sonucunda çoğunluğu Alevi olan 33 konuk 2 otel görevlisi ve 2 gösterici hayatını kaybetmiştir. Akşam saatlerinde valilikten yapılan açıklamaya göre iki gün sokağa çıkma yasağı uygulanmıştır. 1993 Sivas Madımak Olayı Alevilerin örgütlenmelerini hızlandırmıştır.550
27 Mart’taki yerel seçimlere yaklaşırken ülkede yaşanan gelişme sadece Sivas Katliamı ile sınırlı değildi. 26 Şubat’ta DEP yerel seçimlere katılmama kararı aldığını açıklamıştır. RP’li Hasan Mezarcı’nın, 1926 yılında İzmir’de Atatürk’e suikast yapanlara iade-i itibarını istemesi ve DEP ve BBP’den bazı milletvekilleriyle önergeyi meclise vermesi üzerine tartışmalar yaşanmıştır. Bu hareket laik düzene girişilen bir saldırı olarak toplumda tepkilerin artmasına yol açmıştır. Bu gelişmelerin üzerine Hasan Mezarcı RP’den istifa ederek bağımsız milletvekili olmuştur. DYP, 28 Şubat’ta Taksim’de ‘Ata’ya Saygı’ mitingi düzenlemiş ve RP ile DEP dışındaki diğer siyasi partiler mitinge davet edilmişlerdir. PKK, Güneydoğu Bölgesi’nde seçimin boykot edilmesini istemiştir. 18 Mart’ta Diyarbakır’da CHP’li başkan adayı öldürülmüş, 19 Mart’ta da Diyarbakır SHP seçim bürosu bombalanmıştır. 2 Mart 1994’te meclis binası önünde unutulmayacak olaylar cereyan etmiştir. DEP milletvekilleri meclis binası önünden polis zoruyla götürülmüşler ve 3 Mart günü 6 DEP’li ve 2 Bağımsız milletvekillerinin dokunulmazlıkları kaldırılmıştır.551
27 Mart 1994’te gerçekleştirilen yerel seçimlerde, ANAP % 22.97, DYP %,RP % 19.10, DYP % 18.90, SHP % 16.70, DSP % 7.87, MHP % % 7.51, CHP %4.36,
550 Begüm Burak, a.g.t., s. 86.
551
BBP % 0.94 ve Bağımsızlar % 0.78 oy oranına sahip olmuşlardır.552 1994 yerel seçimlerinin en önemli sonucu RP’nin Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlıkları’nı kazanmış olmasıdır.553
27 Mart 1994’te yapılan yerel seçimlere 14 parti katılmıştır. Ancak ülke barajını 4 parti aşabilmiştir. Bu partiler, DYP, ANAP, SHP ve RP’dir. 1994 seçim propagandalarında, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, laiklik sorunu ve şeriat olmak üzere üç temel problem üzerine şekillenmişti. Fakat seçimde sandıkların ve oyların çalınması seçimlere gölge düşürmüştür.554
3.9. 24 Aralık 1995 Seçimleri ve Sonuçları
Türkiye Cumhuriyeti özellikle Turgut Özal’ın vefatından sonra zor günler geçirmeye başlamıştır. 1993 senesindeki Sivas Madımak olayı, 1994 senesinde yaşananlar var olanı gerginliği artırmaya devam etmiştir. İşte böylesine gergin bir hava içerisinde 1995 senesi karşılanmış ve yılın son ayında 1995 genel seçimlerine gidilmiştir. 24 Aralık 1995 seçimlerine göre;
Tablo 14
24 Aralık 1995 Seçim Sonuçları555
Parti Oy Oranı (%) Milletvekili
RP 21.38 158
552
http://www.yerelnet.org.tr/basvuru_kaynaklari/secim_sonuclari/index.php?yil=1994, Erişim Tarihi, 22.04.2013.
553 Ali Özgan, a.g.t., s. 47.
554 Ali Özgan, a.g.t., s. 55.
555
ANAP 19.65 132 DYP 19.18 135 DSP 14.64 76 CHP 10.71 49 MHP 8.18 - HADEP 4.17 - YDH 0.48 - MP 0.45 - YDP 0.34 - İP 0.22 - YP 0.13 - Bağımsız 0.48 -
24 Aralık 1995 seçimlerine 13 parti katılmıştır, ancak ülke barajını aşabilen sadece RP, ANAP, DYP, DSP ve CHP olmuştur. Seçime katılım oranı % 85.20 oranında olmuştur. RP, 1995 seçimlerinden sonra İslamcılığı geriye iterek muhafazakar milliyetçiliği benimsemiştir.556
Ayrıca RP’nin seçimlerden birinci parti olarak çıkması, ‘post-modern’ olarak tanımlanan 28 Şubat sürecine zemin hazırlayan faktörlerin başında görülmektedir.557
Tabloda görüldüğü üzere 1995 genel seçimlerinden birinci çıkan parti RP olmuştur. 9 Ocak 1996 günü Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, parti liderlerini Çankaya’ya davet ederek tek tek görüşmüştür. Aynı günün akşamı hükümet kurma görevini RP lideri Necmettin Erbakan’a verir. Fakat RP seçimlerden birinci parti olarak çıkmasına rağmen hükümeti kurma çoğunluğuna sahip olamamıştır. Bunun üzerine Necmettin Erbakan, koalisyon hükümeti kurmak için parti liderleri ile görüşmeye başlar. Yapmış olduğu
556 Begüm Burak, a.g.t., s. 94.
557 Hulki Cevizoğlu, Generalinden 28 Şubat İtirafı: Postmodern Darbe, Cevizkabuğu Yayınları, İstanbul, 2001, s. 100.
görüşmelerden olumsuz yanıt alan Erbakan ise görevi Cumhurbaşkanı Demirel’e iade etmek zorunda kalır. Demirel bu kez hükümeti kurma görevini DYP lideri Tansu Çiller’e verir. Sermaye ve medyanın DYP-ANAP Koalisyonu kurulmasını istemesine rağmen ANAP lideri Mesut Yılmaz bunu kabul etmez ve böylelikle Tansu Çiller’in de denemeleri başarısızlıkla sonuçlanır. Bu kez de hükümeti kurma görevi Mesut Yılmaz’a verilir. Yılmaz, RP ile yoğun temas haline girer ve bu gelişme üzerine Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Teoman Koman bu koalisyonun gerçekleşmesini istemediklerini belirtirler.558 Yaşanan bu gelişmelerin ardından 3 Mart 1996 günü ANAYOL Hükümeti kurulur. ANAYOL Hükümeti’nde ANAP lideri Mesut Yılmaz Başbakan olurken, DYP lideri Tansu Çiller hükümet dışında kalarak yerine Nahit Menteşe Başbakan Yardımcısı olmuştur.559
ANAYOL Hükümeti, 6 Mart günü Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından onaylanmıştır. İki partiye 15 bakanlığın düştüğü hükümete, 12 Mart günü güven oylaması yapılır. ANAYOL Hükümeti, 257 kabul, 207 red ve 80 çekimser oyla güvenoyu alarak göreve başlamıştır.560
Ali Bayramoğlu, 12 Mart günü kurulan ANAYOL Hükümeti’ni askerin şahitliği altında kıyılan zoraki bir nikah olarak değerlendirmiştir.561
ANAYOL Hükümeti ilk günlerinde iki önemli problemle karşı karşıya kalmıştır. İlk problem bürokrat atamalarında yaşanmış ve partiler anlaşamamıştır. İkincisi ise siyasi partiler özellikle RP, DYP lideri Tansu Çiller hakkında yolsuzluk iddialarını ortaya atarak Çiller’i köşeye sıkıştırmaya çalışmıştır. DYP, RP, ANAP, DSP ve CHP birbirleri ile ilgili olarak Meclis’e birçok soruşturma önergeleri vermişlerdir. Bu soruşturmalar genellikle parti liderlerinin mal varlıklarının soruşturulması ve Yüce Divan’a sevk edilmeleri ile ilgili olmuştur.562
14 Mayıs 1996’da ise Anayasa Mahkemesi RP’nin yapmış olduğu başvuruyu incelemiş ve ANAYOL Hükümeti ile ilgili olarak güven oylamasını iptal etmiştir. Bunun üzerine ANAP lideri Mesut Yılmaz 6 Haziran’da köşke çıkarak Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e istifasını
558
Ezgi Gürses, 28 Şubat Demokrasi Ters Şeritte, Şule Yayınları, İstanbul, 2012, s. 25.
559 Ezgi Gürses, a.g.e., s. 26.
560 Hakan Akpınar, 28 Şubat Postmodern Darbenin Öyküsü, Birharf Yayınları, İstanbul, 2006, s. 37.
561 Ali Bayramoğlu, 28 Şubat Bir Müdahalenin Güncesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007, s. 56.
562
sunmuştur. Cumhurbaşkanı Demirel 7 Haziran günü hükümeti kurma görevini bu kez RP lideri Necmettin Erbakan’a vermiştir. Erbakan, 22 Haziran günü Tansu Çiller ile görüşmüş ve Çiller hakkında bulunmuş olduğu suçlamalardan vazgeçerek bunların devlet mahremiyeti olduğunu söylemiştir.563
Daha sonra iki lider iki yıl Erbakan’ın iki yıl da Çiller’in Başbakanlık yapması konusunda anlaşmaya varınca, 28 Haziran 1996’da REFAHYOL Hükümeti kurulmuştur.564
Anlaşmaya göre Necmettin Erbakan Başbakan, Tansu Çiller de Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı olmuştur.565
8 Temmuz’da yapılan güven oylamasında 265 red ve 1 çekimser oyuna karşılık 278 oy ile REFAHYOL Hükümeti güvenoyu almıştır. Güven oylamasında red oyu veren 10 DYP’li milletvekili daha sonra Hüsamettin Cindoruk başkanlığında Demokrat Türkiye Partisi’ni (DTP) kurmuştur.566