12 Eylül 1980 darbesinden sonra AP lideri Süleyman Demirel ve CHP lideri Bülent Ecevit Hamzakoy’da geçici ikamete tabi tutulmuşlardı. 12 Ekim tarihinde Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit serbest bırakılırken Alparslan Türkeş ve daha sonra da tutuklu kalması uygun görülen Necmettin Erbakan tutuklanmışlardır. 16 Ekim 1981 yılındaki siyasi partilerin kapatılmasına kadar Bülent Ecevit ‘Arayış’ dergisinde yazılarına devam etmiştir. Fakat son yazısını 30 Mayıs 1981’de kaleme almış ve dergi 52 Numaralı bildiri ile 2 Haziran’da kapatılmıştır. Süleyman Demirel de suskuluğunu 30 Mayıs gecesi bozmuş ve İzmir Caddesi’ndeki Büyük Anadolu Kulübü’nde bazı açıklamalarda bulunmuştur.481
Demirel’in konuşmasından 2 gün sonra 52 Sayılı bildiri ile eski siyasetçilere konuşma yasağı gelmiştir. 16 Ekim 1981’de de tüm siyasi partiler kapatılmıştır. Bülent Ecevit bu kanunu eleştirmiş yabancı basına bu durumu eleştiren yazılar yazmıştır ve bu eleştirisi yüzünden 4 Kasım 1981’de 4 aylık hapis cezasına çarptırılmıştır.482
1983 yılında ise Süleyman Demirel siyasi faaliyetlerine devam etmesi sebebiyle Çanakkale’nin Zincirbozan askeri tesislerine sürgüne gönderilmiştir.483
AP’den Süleyman Demirel ve altı arkadaşı, CHP’den yedi kişi ve BTP’den iki kurucu olmak üzere on altı kişi Zincirbozan’da 121 gün kalmışlardır. Bu on altı kişinin Zincirbozan’da ikamete tabi tutulmalarına 31 Mayıs 1983 tarihinde karar verilmiş ve MGK’nın 79 sayılı kararı ile Zincirbozan’a gönderilmişlerdir. Kenan Evren 1 Haziran günü Çorum’da yaptığı konuşmada TBMM Başkanlık Divanı kuruluncaya kadar on altı siyasetçinin orada kalacağını belirtmiştir.484
Süleyman Demirel Zincirbozan günleri çok fazla okuyarak ve yeni parti çalışmaları ile geçirmiştir. Komsuoğlu’nun belirttiğine göre, Demirel Zincirbozan’da zor günler geçirmişti. Ziyaretçilere karşı katı kurallar uygulanmış, telefon konuşmaları dinlenmiş, dışarı ile
481 Nazlı Ilıcak, 12 Eylül…, s. 55-60.
482 Nazlı Ilıcak, 12 Eylül…, s. 60.
483 Aytekin Gezici, a.g.e., s. 19-20.
484
iletişini engellenmeye çalışılmıştır.485
Zincirbozan’da zorunlu ikamete tabi tutulan kişileri listesi şu şekilde idi:
Adalet Partisi’nden;
Süleyman Demirel, Ali Naili Erdem, Ekrem Ceyhun, Sadettin Bilgiç, Nahit Menteşe, Yiğit Köker, İhsan Sabri Çağlayangil.
Cumhuriyet Halk Partisi’nden;
Sırrı Atalay, Metin Tüzün, Celal Doğan, Deniz Baykal, Ferhat Arslantaş, Süleyman Genç, Yüksel Çamur.
Büyük Türkiye Partisi’nden;
Hüsamettin Cindoruk ve Mehmet Gölhan.486
485 Ayşegül Komsuoğlu, a.g.e.,s. 229.
486
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
28 ŞUBAT SÜRECİ
3.1. 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi Sonrasında Türkiye
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra ülke adeta sus pus olmuştu. Gece sokağa çıkma yasağı getirilmiş, sağ-sol gruplar tutuklanmaya başlanmış, siyasetçilere konuşma, siyasi faaliyetlerde bulunmama yasakları getirilmişti. Görüldüğü üzere darbenin ülkeye faturası oldukça ağır olmuştu. Bunun yanında siyasi partiler yasaklanmış ve 6 Kasım 1983 seçimlerine kadar ülke Bülend Ulusu başkanlığındaki bir hükümet tarafından yönetilmiştir.
Kasım 1982’de yürürlüğe giren 1982 Anayasası’nın kabulünden altı ay kadar sonra 24 Nisan 1983 tarihli ilan ile politik partilerin kurulmasına izin verilmiştir.487
12 Eylül sonrası partileşmeye baktığımız zaman merkez sağda kurulan ilk parti 16 Mayıs 1983’te Turgut Sunalp liderliğindeki Milliyetçi Demokrasi Partisi’dir. MDP’yi 20 Mayıs’ta Ali Fethi Esener başkanlığındaki Büyük Türkiye Partisi, aynı gün Turgut Özal başkanlığında ANAP ve yine aynı gün İsmet İnönü’nün eski özel kalemi olan Necdet Calp başkanlığında sol bir parti olan Halkçı Parti kurulmuştur.488 MGK tarafından parti kurmakla aslında ilk olarak Bülend Ulusu görevlendirilmişti. Ulusu, Süleyman Demirel’in desteğini almaya çalışmış fakat Demirel, ‘Tapulu
arazime gecekondu yaptırmam’ şeklinde cevap vermiştir.489
487 Hulusi Turgut, 12 Eylül Partileri, 2. Baskı, ABC Yayınları, İstanbul, 1986, s. 55.
488 Hüseyin Çavuşoğlu, a.g.m., s. 170.; Ayşegül Komsuoğlu, a.g.e., s. 227.
489 Hasan Cemal, 12 Eylül Günlüğü Demokrasi Korkusu, Bilgi Yayınları, Ankara, 1986, s. 386.; Şakir Süter, Merkez Sağda Tapu Kavgası, Maviağaç Yayıncılık, İstanbul, 2004, s. 32.
MDP, ANAP, HP ve dışında kurulan BTP’nin kuruluş çalışmalarını Süleyman Demirel yönlendirmiş, kurucular listesini de Demirel hazırlamıştı. BTP’nin kuruluş çalışmalarını İstanbul’da Hüsamettin Cindoruk, Ankara’da ise Mehmet Gölhan yürütmüştür. BTP’nin genel başkanlığı için Turgut Sunalp, Celal Bayar, Hüsamettin Cindoruk ve Ali Fethi Easener üzerinde durulmuştur. Demirel Celal Bayar’a teklif götürmüş kabul eden Bayar birkaç gün sonra parti çalışmalarının zor olduğunu söyleyerek vazgeçtiğini belirtmiştir. Demirel bunun üzerine Hüsamettin Cindoruk’a haber göndermiş fakat Cindoruk kabul etmeyince Ali Fethi Esener üzerinde anlaşılmıştır.490
BTP’nin kurucuları arasında Vecihi Akın, Emin Alpkaya, Hilmi Fırat gibi isimlerin olmasına Kenan Evren ‘Askeri karargah mı kuruyorsunuz?’ diyerek itiraz etmiştir. BTP’nin kuruluşundan bir gün sonra İhsan Sabri Çağlayangil ve 143 eski politikacı büyük bir törenle partiye katılmışlardır. Bunu meydan okumak olarak yorumlayan MGK, 31 Mayıs 1983’te 79 sayılı kararla partiyi kapatmıştır.491
Kenan Evren yıllar sonra Süleyman Demirel’e BTP’nin iktidar olduğu halde intikam alacaklarını düşündükleri için partiyi kapattıklarını belirtmiştir.492
BTP’nin kapatılması üzerine 23 Haziran 1983’te DP-AP-BTP’nin devamı niteliğinde olan Doğru Yol Partisi (DYP) kurulmuştur.493
Demirel DYP’nin kuruluş çalışmalarının Zincirbozan’da zorunlu ikamet ettirildikleri günlerde gerçekleştiğini ve ‘acaba partinin adını Milli İrade Partisi mi koysak?’ diye düşündüklerini, halk tarafından telaffuzunda zorlanılır diye DYP koyduklarını açıklamıştır.494
MDP’nin kuruluş aşamasına baktığımız zaman, MGK asker kökenli bir kişinin parti kurmasını istemiştir. Ulusu parti kurmaktan vazgeçince bu görev önce Necdet Uruğ sonra Selahattin Demircioğlu ve daha sonra da Bedrettin Demirel önerilmiştir. Fakat Kenan Evren bu isimleri kabul etmemiş ve Turgut Sunalp isminde karar kılınmıştır.495
ANAP lideri Turgut Özal da siyasete girmek için Eylül 1982’de MGK üyeleri ile görüşmüş ve olumlu yanıt almıştır.496
Turgut Özal, parti kurma
490 Hüseyin Çavuşoğlu, a.g.m., s. 171.
491 Ayşegül Komsuoğlu, a.g.e., s. 228.; Hüseyin Çavuşoğlu, a.g.m., s. 172.
492 Cüneyt Arcayürek, Demokrasi Sürecinde Üç Adam, Bilgi Yayınları, Ankara, 1999, s. 465.; Muammer Yaşar, Paşalar Politikası, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1990, s. 162.
493 Hüseyin Çavuşoğlu, a.g.m., s. 172.
494 Ayşegül Komsuoğlu, a.g.e., s. 230-231.
495 Kenan Evren, Kenan Evren’in Anıları 4, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1991, s. 136-137.
496
çalışmalarında Türkiye’de önemli görevlerde bulunan Büyükelçi Hupe ve İstanbul Başkonsolosu Daniel Newberry ile görüşmüştü. Bu dönemde, ABD eski Dışişleri Bakanı Alexandr Haig Türkiye’ye gelmişti. ABD, Turgut Özal’ın veto edilmemesi ve ANAP’ın kapatılmaması için resmi yollardan elinden geleni yapmıştı.497
3.2. 6 Kasım 1983 Seçimleri
MGK, 6 Kasım 1983 seçimlerine ANAP, MDP ve HP’nin katılmasına izin vermiş diğer partilerin listeleri MGK tarafından veto edilmiş ve seçimlere katılmalarına müsaade edilmemiştir. Kenan Evren bu seçimlere katılımın yüksek olmasını TRT’den sürekli belirtmiş ve seçimlerde Turgut Özal’ın partisi ANAP’ın değil MDP’nin desteklenmesini istemiştir. Katılım oranının % 92,30 olduğu 6 Kasım 1983 seçimlerine göre;
Tablo 10
6 Kasım 1983 Seçim Sonuçları498
Parti Oy Oranı (%) Milletvekili
ANAP 45,17 211
HP 30,46 117
MDP 23,27 71
Bağımsız 1,13 -
497 Hüseyin Çavuşoğlu, a.g.m., s. 171.