Transformasyonel (Dönüştürücü) Liderlik

İlk olarak 1978 yılında James MacGregor Burns tarafından ortaya atılan dönüşümcü liderlik kuramı lideri “işe yönelik lider” ve “dönüşümcü lider” olmak üzere iki başlık altında inceleyip ele almıştır. Burns’a göre lider astların moral, motivasyon ve performansları gibi konularda olumlu bir etki oluşturmakta ve onların daha etkin ve verimli çalışmalarını sağlamaktadır. Burns’ Maslov’un ihtiyaçlar hiyerarşisinden yararlanarak astların ihtiyaçlarının karşılanmasına göre tatmin düzeylerinin artacağını, tatmin düzeyleri arttıkça da performanslarınınve motivasyonlarının artacağını ileri sürmüştür ( Givens, 2008: 5). Burns’dan sonra dönüşümcü liderlik kavramına en büyük katkıyı sağlamış olan Bass’ göre liderlik “ Lider astların ilgi ve ihtiyaç duydukları şeylerde değişimler yaratarak ufuk açmak, astların moral ve

motivasyonlarını maksimin seviyelere çıkararak astların örgüt amaçlarını özümseme ve bunlara bağlılık göstermelerini sağlar” ( Krishnan, 2008: 5).

Dönüşümcü liderler, astların kendilerini adaya bilecekleri ve onun gerçekleşmesi için bütün performanslarını sergileyebilecekleri bir vizyona doğru astları yöneltir. Bu liderlik tarzına uygun hareket eden liderler uzun soluklu bakış açısına sahiplerdir. Belirli bir amaca ulaşmak için bu liderler astların tüm yetenek ve becerilerini ortaya çıkararak astların kendilerine olan güvenlerinin gelişmesini sağlayarak onları motive ederek daha verimli olmalarını sağlar (Tabak, 2005: 40). Etkileşimci liderlikte olduğu gibi astlar ve lider arasında karşılıklı değişime dayanan ilişkidense dönüşümcü liderlik kuramında lider astların değer, inanç ve gereksinimlerine daha fazla önem vermektedir. Bu özelliği dönüşümcü liderliği etkileşimci liderlikten ayırır ve onun geleneksel bakış açısından bir nevi kurtarır. Bu liderler astlar için sürekli olarak yenilik hedefleyen, misyon ve vizyonlarını tekrardan yaratır. Bu yeni misyon ve vizyona göre astları bilgilendirir ve belirlenen amaç doğrultusunda sistemi tekrardan yapılandırır. Dönüşümcü liderler ile astlar karşılıklı olarak birbirlerinin ihtiyaçlarını giderir. Astlar amaçlar kendilerine anlatılıp benimsetildiğinden artık amaçların bir parçası haline gelmiş, kendi kendilerine liderlik edebilecek hale gelmişlerdir. Lider artık sadece temsili bir konumdadır (Leithwood, 1992: 8).

Dönüşümcü liderler insan odaklı liderlik anlayışını benimsemişlerdir. İnsan örgüt içerisinde ki en kıymetli örgüt unsurdur. Değişim ve gelişim bu liderlik tarzının en belirgin özelliklerindendir. Bu tarz liderler astlarının gelişimlerine çok önem verirler her astı potansiyel bir lider olarak görürler ve bu özelliklerini ortaya çıkarmaları sürekli olarak onları teşvik eder ve yol gösterirler. Astları kendilerine rakip olarak görmezler. Buda astların lider olmaları durumunda onları kıskanmak yerine destekleyeceklerinin göstergesidir. Bu liderler astları ile koordineli olarak çalışıp, bulundukları ortamın gerekliliklerine cevap verebilir, sürekli olarak gelişen ve değişen çevre koşullarını kendi lehlerine kullanabilirler. Bu tarz liderlerin bazı özelliklerini aşağıda ki gibi sıralayabiliriz (Berber, 2000: 33-49; İşcan, 2006: 160– 177).

· Cesaretli olmaları: Yapılacak olan değişikliklere tepki ile karşılanabilir. Dönüşümcü lider yaptıklarının arkasında durup yıldırmalara ve baskılara karşı koyabilmelidir.

· Sürekli olarak Öğrenmeye Açık Olmaları: Bu tarz liderler sürekli olarak değişen koşulları takip edebilmek ve yaratıcılığını diri tutabilmesi için araştırmayı, incelemeyi, öğrenmeyi ve yenilikleri istemesi gereklidir.

· Kendilerini Değişimin Ana Unsuru Olarak Görürler: Bu tarz liderler gerçekleşen her olumlu değişimde kendisinden bir şey katmak isterler.

· Vizyon Yaratırlar: Dönüşümcü liderler vizyon yaratıp bu vizyonu astlarına benimsete bilen kişilerdir. Belirledikleri vizyonu astlarına en doğru şekilde anlatır ve bunu onlarında vizyonu haline getirirler.

· Mevcut Astlardan Potansiyel Lider Yaratabilme: Bu liderler içinde bulundukları örgütte tek lider olmak ve bütün gücü elinde tutmak gibi bir bencillik yapmazlar. Astlarına örnek teşkil ederek onlarında lider olabilmeleri için liderlik özelliklerini ortaya çıkarmaya çalışır ve astları sürekli olarak teşvik eder.

· Adaletli davranabilme: Bu liderler adalete önem verir ve bunu yüce bir erdem olarak görürler.

· Güven Duygusunun Hakim Olduğu Bir Ortam Yaratabilme: Bu tarz liderler bulundukları örgüt içerisinde güveni sağlarlar. Bu liderler hem kendilerine güvenirler, hem astlarına güvenirler, hem de astlarının ona güvenmelerini sağlarlar.

· Kavramsal Yetenekleri Üst Düzeydir: Bu tarz liderler olaylara ve çevrelerine bütünsel olarak bakabilirler. Bu herhangi bir olayla karşılaştıkları zaman olayı tüm açıları ile ele alabilmeleri ve ona göre daha mantıklı çözümler gerçekleştirmelerine olanak sağlar.

· Sorumluluk Sahibi Olma: Bu tarz liderler sorumluluklarını bilirler ve üzerlerine düşen sorumluluklarını yerine getirirler.

· Etkili ve Hızlı Karar Alabilme: Bu tarz liderler kriz anlarında etkin ve hızlı karar alabilirler. İçinde bulundukları ortam sürekli olarak değişim içerisinde olduğundan bu yetenekleri onlar için büyük avantaj sağlar.

· Gelecek Odaklı Olmaları: Bu tarz liderler sadece bulundukları zaman dilimi ile sınırlı kalmaz geleceği de şekillendirirler.

Dönüşümcü liderler bulundukları örgütte güven ortamı sağlayan, astlar ile iyi ilişkiler kuran, astları kendilerini gerçekleştirmeleri için onlara yol gösteren ve yardımcı olan, örgüt içerisinde astları en kıymetli unsur olarak gören, amaç ve vizyonu asta anlatarak amaçları ve vizyonu benimsemelerini sağlayan, astların liderlik potansiyellerini ortaya çıkarıp onları destekleyen, örgüt içerisinde adaleti sağlayan, sürekli olarak yenilik ve dönüşümü destekleyen, üzerine düşen sorumlulukları gerçekleştirebilecek bilgi ve beceriye sahip, belirli etik kurallara sahip ve görev bilinci yüksek tutarlı liderlerdir.

BÖLÜM 2: ENTELEKTÜEL LİDERLİK VE ENTELEKTÜEL