Trakya bölgesi doğal florasından toplanan tohumların deneme tarlasına ekimi, yetiştirilmesi ve hasat edilmes

Trakya Bölgesi doğal florasında 02-10 Temmuz 2013 tarihleri arasında toplanan Sinapis arvensis ve Sinapis nigra türlerine ait popülasyon bireylerinin tohumları kese kağıtlarında, serin ve rutubetsiz koşullarda saklanmıştır. Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı’na ait deneme tarlasında ekim yapılacak alan belirlendi.

Ekim yapılacak alan, toprağın havalandırılması, yabancı otlardan temizlenmesi, nem ve ısı dengesinin sağlanması amacı ile öncelikle derin yöntemlerle işlenen deneme alanı ekime hazır hale getirmek için toprak yüzeyi düzeltilerek küçük tohumlu Sinapis sp. tohum örneklerinin ekimine hazırlandı. Toprağı hazır hale gelen ekim alanı parsellere ayrılarak popülasyonların ekileceği bloklar belirlendi. İki yıl kurulacak olan tarla denemelerinin ilk yılı için Augmented Deneme Deseni tercih edildi.

İlk yılki tarla denemesi için, S. arvensis ve S. nigra türlerinden oluşan ve 15’er birey ile temsil edilen 20 popülasyonun yanı sıra, B. napus türüne ait iki kanola çeşidi (Excalibul, Caravel), Sinapis alba L.ve Camelina sativa L.’ya ait bir çeşit (WG5) olmak üzere toplam dört farklı standart da 4 popülasyon olarak değerlendirildi. Bu standart popülasyonlara ait harf kodları Çizelge 3.9’da gösterilmektedir. Böylece toplamda 24 popülasyon ve 340 birey deneme tarlasında verim ve verim unsurları ile kalite değerleri açısından değerlendirmeye alındı

İlk yılki denemede öncelikle, Augmented Deneme Desenine göre kullanacağımız kontrol sayısı üzerinden denemede uygulayacağımız tekerrür sayısı belirlendi. Bunu için b>[10/(c-1)+1] formülü kullanıldı. Burada b: blok yani tekerrür sayısını, c: her bloktaki standard sayısını gösterir. Çalışmamızda ilk yılki denemeyi, kullanacağımız 4 standart ile birlikte formül doğrultusunda 5 tekerrür olarak kurulması gerektiği belirlendi. Standartlar her blokta yer almıştır. Buna karşılık 20 populasyona ait 300 birey 5 tekerrüre tesadüfi olarak dağıtıldı.

Deneme tarlası 3 m genişliğinde, 75 m uzunluğunda 5 blok (tekerrür) oluşturacak ve blok araları 2,5 m boşluk kalacak şekilde kalın ipler ile çevrildi. Her popülasyona ait bir birey ayrı bir sıra olacak ve her iki sıra arasında 1 m boşluk kalacak şekilde deneme tarlasında 3’er m’lik uzunlukta sıralar hazırlandı. Her popülasyona ait bireyler birbirini takip edecek şekilde

45

yan yana ekimi planlandı. Ekilecek olan standartlara ait tohumlar ile lokasyonlardan toplanan Sinapis sp. tohum örnekleri, stok haldeki paketlerden alınarak ekimde kullanılmak üzere etiketleme yapılarak küçük poşetlere alındı ve Augmented Deneme Deseni planına göre hazırlanan tarlaya 02.10.2013 tarihinde ekildi. Sıraların başlangıç noktalarına etiketleme yapılarak ekilen birey kodu yazıldı. Her popülasyona ait bireyler birbirini takip ederek, popülasyon aralarına standartlar ekildi. Ekim sırasında ya da ekimden sonra herhangi bir sulama ya da gübreleme yapılmadı.

Çizelge 3.9. Standart bitkilerin popülasyon kodları Standart bitkinin adı Popülasyon kodu

Sinapis alba SA

Excalibul EX

Caravel CA

Camelina WG5 CW

S. arvensis ve S. nigra popülasyonlarına ait birey tohumları ile standartlar ekildikten sonra ilk çıkış ve gelişme dönemlerinde bazı gözlemler yapıldı. Yapılan bu gözlemler çalışma defterinde kayıt altına alındı. Bitki çıkışları her popülasyonda küçük farklılıklar göstermesi ile birlikte genelde 24.10.2013 tarihinde gerçekleşti. Bazı popülasyonlarda ise bitki çıkışı olmadı.

Deneme tarlasında bulunan bitkiler gözlemlenerek gelişimleri incelendi. Deneme tarlasında yabancı ot mücadelesi zirai ilaçlar kullanılmadan, yabancı otların alandan uzaklaştırılması ile yapıldı. Popülasyonlardaki bitki çıkışları (Şekil 3.2) tamamlandıktan sonra, toprağın havalandırılması ve ortamdaki yabancı otların temizlenmesi amacı ile 11.11.2013 tarihinde ilk çapalama yapıldı. Periyodik aralıklarla çapalama işlemi tekrar edilerek ortamda yabancı ot çıkışı ve gelişimi engellendi.

46

Şekil 3.2. Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı deneme tarlasında yetiştirilen J popülasyonuna ait bitkiler (Gıdık, Tekirdağ, Merkez 2013)

Popülasyonların yabancı ot temizliği tamamlandıktan sonra bitkilerin sıra üzeri sıklığı incelendi. Bitki gelişimlerini iyileştirmek amacı ile seyreltme işlemi uygulandı. Her popülasyona ait bireylerin tümüne uygulanan seyreltme işlemi, sıra üzerinde iki bitki arası mesafe 6-8 cm kalacak şekilde yapıldı.

Popülasyonlar, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Anabilim Dalı deneme tarlasında yetiştirildiğinden bitkilerin gelişim gösterdiği iklim koşullarını ve maruz kaldığı en düşük ve en yüksek sıcaklıkları belirlemek amacı ile 2013, 2014 ve 2015 yıllarına ait iklim verileri Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden alındı. Bu yıllara ait iklimsel veriler Çizelge 3.10’da gösterilmektedir.

47

Çizelge 3.10. Tekirdağ’ın 2013, 2014 ve 2015 yıllarına ait iklim verileri (MGM, 2016)

2013 2014 2015 Aylar AOS (°C) AMR (m/sn) AOR (m/sn) AON (%) ATY (mm) AOS (°C) AMR (m/sn) AOR (m/sn) AON (%) ATY (mm) AOS (°C) AMR (m/sn) AOR (m/sn) AON (%) ATY (mm) Ocak 6,5 17,2 2,8 96,7 100,0 8,0 12,6 2,3 90,4 44,0 5,8 21,2 3,0 82,0 49,5 Şubat 7,8 15,8 2,7 98,3 88,8 8,7 13,9 2,5 84,8 6,0 6,5 25,6 3,2 78,9 90,6 Mart 9,6 17,7 2,8 98,7 52,8 9,9 16,9 2,3 81,6 65,2 8,5 15,8 2,9 81,9 29,3 Nisan 13,5 16,1 2,2 85,3 16,2 13,4 13,2 2,4 83,3 41,2 11,4 15,0 2,8 74,3 60,1 Mayıs 19,5 20,6 2,4 69,6 8,0 17,5 12,7 2,3 80,4 65,2 18,5 13,5 2,5 74,8 7,5 Haziran 22,4 12,4 2,6 68,8 35,0 21,8 12,7 2,5 76,3 60,0 21,3 13,1 2,8 73,3 58,4 Temmuz 24,7 15,9 3,2 61,4 0,0 24,7 15,5 2,5 73,6 91,6 24,9 13,8 3,0 70,5 0,5 Ağustos 25,9 18,2 3,5 62,6 0,2 25,2 16,2 2,7 74,7 6,3 26,1 15,4 3,4 68,9 0,0 Eylül 21,6 12,6 2,6 61,4 10,2 20,6 17,3 2,6 77,9 92,2 22,7 12,1 2,8 77,2 34,9 Ekim 14,3 12,9 2,3 76,1 96,4 15,6 17,9 2,9 79,9 131,0 16,4 14,6 3,2 80,1 83,7 Kasım 12,9 13,5 2,7 79,2 36,4 11,2 14,4 2,3 85,2 21,7 13,8 19,7 2,9 80,8 48,5 Aralık 6,2 15,7 2,6 74,1 2,4 9,3 13,7 2,6 89,3 97,0 7,3 13,3 2,5 79,9 0,7

48

Tarlada gözlemleri yapılan Sinapis sp. popülasyonları ve standart popülasyonların soğuğa dayanıklılık ve soğuktan etkilenme oranlarını belirlemek için sıcaklığın 2°C’un altına düştüğü 01.12.2013 tarihinde kış giriş sayımı yapıldı. Deneme tarlasındaki bloklarda her bir sıra üzerinde, sıranın ortasından 1 m2_{’lik alanlar seçildi. Popülasyonlara ait bireylerdeki bitki}

sayıları 1 m x 1 m ebatlarında hazırlanan metal çerçeve kullanıldı (Şekil 3.3). Çerçevenin içinde kalan alandaki bitkiler sayılarak çalışma defterine kaydedildi.

Şekil 3.3. Deneme tarlasında yetiştirilen bütün popülasyonların kış sayımı (Gıdık, Tekirdağ, Merkez 2013)

Tekirdağ ili merkez ilçede hava sıcaklığının 10°C’un üzerinde olduğu 02.03.2014 tarihinde kış çıkış sayımı yapıldı. Daha önceden işaretlenmiş 1 m2_{’lik alanlar tekrar sayıldı.}

Yapılan sayımlarda bitki kayıpları gözlenmemiştir.

Sinapis sp. popülasyonları ve standart popülasyonlara ait bitkilerde yapılan gözlemler sonucu çiçeklenme tarihleri tespit edildi.

Deneme tarlasındaki popülasyonların tamamının gelişimleri gözlemlenerek meydana gelen değişiklikler kaydedildi. Olgunlaşmalarını tamamlayan popülasyonlar hasat edilmeden önce bazı morfolojik ölçümler yapıldı. Sinapis arvensis türlerinden oluşan popülasyonlar ve standart popülasyonlar Sinapis nigra popülasyonlarına göre daha erken olgunlaştığından 17.06.2014 tarihinde hasat edildi. Sinapis nigra türünden meydana gelen popülasyonlar ise 26.07.2014 tarihinde hasat edildi (Şekil 3.4). Bitki hasatları yapılırken herhangi bir makine

49

kullanıldı. Hasat edilen popülasyonlarda her bireye ait tohumlar ayrı toplandı ve ayrı paketlenerek etiketlendi.

Şekil 3.4. Deneme tarlasında yetiştirilen Sinapis nigra popülasyonlarının hasat edilmesi (Gıdık, Tekirdağ, Merkez 2014)