Trakit

Trakit, siyenitin volkanik karşılığıdır. Alkali feldspatların tüm feldispatlara oranı % 65 – 100 arasında değişir. Silisçe doygun türlerinden (kuvarslı), silisçe doymamış (feldispatoitli) türlere kadar geniş aralıklı bileşimler verirler (Tuzcu, 1998).

Genelde porfirik dokuludurlar. Matriks holokristalin (kriptokristalin – mikrokristalin) olabilir, ancak volkan camı içeren türlerine rastlamak mümkündür. Kayaçta feldispat mikrolitlerinin birbirlerine göre yaklaşık paralel dizilimi ile akma dokusu (trakitik doku) belirgindir.

Trakitler alkali feldispat, plajiyoklas ve koyu renkli mineral fenokristalleri içerirler. Alkali feldispatlar genelde sanidin bileşimindedir, bazen karlsbad

24

ikizlenmesi gösterir. Zonlu sönme ve polisentetik ikizlenme gösteren plajiyoklas mineralleri genellikle andezin – oligoklas bileşimlidir. Plajiyoklaslar, alkali feldispatların merkez kısmını oluşturur (Erkan, 2001).

Trakitlerde koyu renkli mineral olarak en fazla biyotit bulunur. İdiyomorf ve psödohegzogonal şekiller (psödomorf: yalancı şekilli, yerini aldığı mineralin şeklinde) veren biyotit genelde kenarları hamur tarafından kemirilmiş ve opasitleşmiş olarak bulunur, magmanın korozif etkilerini taşır. Biyotit bazen kısmen veya tamamen kloritleşir veya opasitleşir. Ojite ender olarak rastlanır. Ancak bazı alkali trakitlerde egirin ve egirinojit mineralleri görülür.

Holokristalin matriksin büyük kısmı genelde sanidin mikrolitlerinden ibarettir. Kayaçta volkan camı varsa, hamur sanidin mikrolitleri ve volkan camından oluşur. Ayrıca biyotit, amfibol, piroksen gibi mafik mineraller ve apatit, titanit, zirkon, ilmenit ve manyetit gibi tali mineraller matrikste kristalin boyutunda bulunabilir.

Bozunmuş trakitlerde ikincil mineral olarak klorit, kalsit, epidot bulunabilir.

Alkali feldispat – trakitler, alkali feldispat – siyenitlerin volkanik karşılığı olan kayaçlardır (Erkan, 2001).

2.3.5 _Latit

Monzonitin volkanik karşılığıdır. Kayaçta alkali feldispatların tüm feldispatlara oranı % 35 – 65’tir. Genellikle açık – koyu gri, bazen mineral bileşimlerine göre pembemsi, yeşilimsi veya kahverengimsi renkler de verirler.

Genellikle porfirik dokuludurlar. Matriks feldispat minerallerinden oluşur ve akma dokusu gözlenebilir. Bazen kriptokristalin tanesel dokuya sahip olabilirler. Ancak matrikste volkan camı içeren türlerinde bulunur.

Kayaçta fenokristal olarak alkali feldispat, plajiyoklas, biyotit, hornblend, bazen ojit veya hipersten mineralleri bulunur (Erkan, 2001).

Plajiyoklaslar genelde oligoklas bazen de andezin ve labrador bileşimli olabilirler. Bol miktarda volkan camı kapanımları içerebilirler. Alkali feldispatlar genelde sanidin bileşimindedir. Çoğunlukla kenarları hamur tarafından kemirilmiş olarak bulunur. Zonlu doku gösteren feldispatlarda potasyumlu feldispat genelde plajiyoklasın çevresini sarar.

Mafik minerallerden biyotit ve amfibol grubundan hornblend bulunur. Genelde kenarları opasitleşmiş olarak gözlenirler.

Tali mineral olarak apatit, titanit ve zirkon gibi mineraller içerirler.

Kayacın hamuru volkan camı içermediği durumlarda başlıca alkali feldispat, plajiyoklas, biyotit, hornblend, titanomanyetit ve kuvars minerallerinden ibarettir. Altere olmuş latitlerde volkan camının devitrifiye olduğu, ikincil kalsit, serisit, klorit, epidot, lökoksen, hematit mineralleri içerdiği gözlenir. Kayaç bileşiminde kuvars miktarı artarsa dasite geçiş gösterir.

Latit ve andezit arasındaki geçiş kayaçlarına latit – andezit (trakiandezit), latit ve bazalt arasındaki geçiş kayaçlarına da latit – bazalt (trakibazalt) denir (Erkan, 2001).

Trakiandezit: Hakim plajiyoklas minerali andezin bileşimlidir. Bazı zonlu

kristallerde çekirdek daha bazik olabilmektedir. Mafik mineral genellikle ojit veya nadir olarak olivindir. Ayrıca hornblend ve az miktarda biyotit mafik mineral olarak bulunur. (Aslaner, 1989)

Trakibazalt: Hakim plajiyoklas minerali labrador bileşimlidir. Hem fenokristal

hem de mikrolit olarak bulunur. Fenokristallerin çevresini genelde fark edilmeyecek kadar ince bir bant halinde sanidin sarmış olarak bulunur. Mafik mineral olarak ojit ve olivin içerirler. (Aslaner, 1989)

26

2.3.6 _Dasit

Granodiyoritlerin yüzey karşılıklarıdır. Kayacın kuvars içeriği % 20’nin üzerindedir. Alkali feldispatların tüm feldispatlara oranı % 0 – 35 arasındadır. Dolayısıyla plajiyoklas bakımından zengin kayaçlardır.

Genelde beyaza yakın açık renkler veren kayaçlardır. Ancak içerdikleri minerallere göre kırmızımsı, yeşilimsi, morumsu, grimsi renkli olabilirler. Bu renkler kayaçta hamura dağılmış ince hematit, götit, klorit gibi minerallerin sonucudur. Hidrotermal alterasyon ve yüzeysel bozunma ile kayaç tamamen beyaz bir renk olabilir.

Tipik porfirik dokuludurlar. Fenokristaller genelde idiyomorf – hipidiyomorftur ve mineral kenarları hamur tarafından kemirilmiş olarak bulunur. Fenokristaller, tamamen volkan camından ibaret veya kristalit denilen ve embriyonik kristaller olduğu kabul edilen çok küçük taneler de içeren matriks içinde bulunurlar. Kristalitlerin optik özelliklerini saptamak mümkün değildir. Matriks, soğuma hızına göre camsı, mikrolitik veya felsitik olabilir. Bu kayaçlarda, ışınsal olarak büyüme gösteren kuvars ve feldispatların sferülitleri oluşturduğu sferülitik doku gözlenir. Kayaçta fenokristal ve matriksi oluşturan kristalit ve mikrolitlerin, lavın akışı sırasında birbirine paralel dizilimi ile akma dokusu gelişir. Volkan camının akma izleri ise farklı renkli bantlar şeklinde gözlenir. Andezitlerde bazen gaz boşlukları gözlenir. Bunlar boş ya da genellikle silis dolgusu ile doldurulmuş olarak bulunurlar.

Kalın dasit lav akıntılarının akma yönüne az çok dikey konumda gelişen çatlak sistemleri oluşur ve bazaltlardaki kadar belirgin olmamakla birlikte, sütun şeklinde bölünmeler gözlenebilir. Kayaç içerisinde ksenolitler bulunabilir.

Dasitlerin mineralojik bileşimleri granitik kayaçların bileşimine benzer. Kayaçtaki fenokristal oranı % 0 – 45 arasında değişir. Dasitlerin hemen hemen her zaman kuvars, plajiyoklas ve koyu renkli mineral fenokristalleri içerdiği gözlenir. Normal kristallenme sırası dikkate alınırsa matriksin fenokristallerden daha asidik bir karaktere sahip olduğu kabul edilir (Erkan, 2001).

Kuvars çoğunlukla kenarları kemirilmiş, köşeleri yuvarlatılmış idiyomorf kristaller halindedir. Kuvars matrikste de bol miktarda bulunur. Silisleşme gibi ikincil süreçler sonucunda feldispatlardan daha fazla olduğu gözlenebilir.

Plajiyoklas fenokristal olarak her zaman bulunur ve bileşimleri oligoklas – andezin arasında değişir. Tipik zonlu doku ve polisentetik ikizlenme gösterirler. Alkali feldispat olarak, bozunmuş dasitte sanidin gözlenir. Sanidin genelde, kuvars, volkan camı ve kayaçtaki diğer mineralleri kapanım olarak içerir. Genelde basit karlsbad ikizlenmesi gösterir.

Mafik mineral olarak psödohegzogonal kahverengi biyotit içerirler. Fe bakımından zengin biyotit, genelde kenarları opasitleşmiş olarak bulunur. Ayrıca nispeten daha az ve nadir olarak amfibol ve piroksen içerebilirler. Mafik mineralin cinsinin belirlenmesine magmanın kimyasal bileşimi kadar magmanın soğuma aşamasındaki fiziko – mekanik koşullarda etkilidir. Hatta aynı bileşimdeki magmadan soğumanın farklı koşullarına göre farklı mineraller oluşur. Örneğin; hipersten yüksek sıcaklıkta, nispeten yavaş kristallenmenin, hornblend ve biyotit ise daha düşük sıcaklık ve daha az basıncın ürünleridir (Aslaner, 1989).

Tali mineral olarak manyetit, hematit ayrıca apatit, zirkon, titanit ve flüorit bulunabilir.