Trafik Kazalarına Neden Olan Sürücü Nitelikleri

Trafik kazaları ülkemizde önemli bir sorun olmaya devam etmektedir. Bu denli önemli bir soruna henüz kesin bir çözüm getirilmemiĢtir. Trafik güvenliği üzerinde yapılan çalıĢmalarla ‟trafik‟ sorununa bir nebze çözüm arayıĢına gidilmiĢtir (Kalyoncuoğlu,1999).

Trafik kazalarının oluĢumunda en çok paya sahip olan sürücü faktörünü de kendi içerisinde farklı parametreler ile incelemek daha doğru olacaktır.

 Sürücünün YaĢı

Trafik kazalarının oluĢumunda sürücünün yaĢı önemli bir etkendir. Tüm dünyada bu konuda yapılan birçok araĢtırma vardır ve araĢtırmaların çoğuna göre de kaza sıklığı ile yaĢ arasında iliĢkiler bulunmuĢtur.

Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu tarafından yapılan araĢtırmalara göre genç nüfusun daha çok kazaya karıĢtığı ve kuralları ihlal ettiği tespit edilmiĢtir.

Azalan ikinci el araç fiyatları, son zamanlarda genç nüfusun araç sahipliği oranlarını da arttırmıĢtır. Bu durum da trafikte daha fazla genç sürücü görmemize yol açmaktadır. Hızlı bir Ģekilde araç kullanmak genç sürücülerde sık sık görülen ve trafik kazalarında en temel neden olarak karĢımıza çıkan kural ihlallerinden olup, ehliyet aldıktan sonraki üç yıl içinde bu tür cezalar artmaktadır. Bunun sebebi olarak sürücülerde gittikçe artan güven duygusunun olduğunu söylemek mümkündür. Genç erkek sürücülerin hızlı araç kullanmaktan keyif aldıkları ve böylece hız ihlallerinin arttığı, yapılan birçok araĢtırmalar sonucu ortaya konmuĢtur (Mutlu ve Alver, 2014).

Trafik kazalarına bağlı olarak meydana gelen ölü ve yaralıların büyük bir kısmını 21-50 yaĢ grubundaki erkeklerden oluĢturmaktadır. Genel olarak en fazla risk grubu 18-25 yaĢ grubundaki genç erkeklerden oluĢmaktadır. Ġnsan kaynaklı kaza sebeplerinin baĢında alkollü araç kullanımı, hız, hatalı sollama ve ehliyetsiz araç kullanmak olarak bulunmaktadır. Batı literatüründeki çalıĢmalar trafik kurallarını ihlal etme davranıĢlarının ve kaza yatkınlığının değiĢik kiĢilik özellikleri ile iliĢkili olduğunu göstermektedir (Sümer ve Özkan, 2002).

Yolları kullanan genç erkeklerin trafik kazalarına karıĢmaları tüm dünya trafiğinde sabit olarak gözlenen en önemli olgulardan biridir. Buna göre kazadaki ölçümlerde (nüfus baĢına ölüm, birim mesafe baĢına Ģiddetli kaza, yayaların ölümü ile sonuçlanan kaza vs.) 10 lu yaĢların sonu ile 20 li yaĢların baĢında yüksek oranlar vermektedir. KiĢilerin yaĢları arttıkça karıĢtıkları kazalarda azalmaktadır. Bunun bir nedeni de yaĢ ilerledikçe araba kullanım oranının azalmasından dolayıdır. Kazaya karıĢmakla ilgili incelenen her ölçümde 65 yaĢındaki sürücülerin oranları, 20 yaĢındakilerden az çıkmıĢtır. Ancak 65 yaĢındaki sürücülerin, 40 yaĢındaki sürücülerden bazı oranları yüksek çıkmıĢtır. Bu yaĢ grubundaki sürücüler karĢılaĢtırıldığında, yaĢlı sürücüler için yüksek olan tek değer kat edilen her birim mesafe baĢına düĢen sürücü ölümleridir. Burada 65 yaĢındakiler 40 yaĢındakinin %33 önüne geçerler. Bundan dolayı bazı ölçümlerde 65 yaĢındaki sürücüler 20 yaĢındakiler kadar olmasa bile 40 yaĢındakilerden daha fazla risk altında görülmektedirler.

Dolayısıyla 65 yaĢında riskin 40 yaĢındakini geçtiği her olayda bu artan riskin nedeni sürücüdür (Kalyoncuoğlu,1999).

 Sürücünün Medeni Durumu

AraĢtırmalar sonucu sürücülerin evli ya da bekâr oluĢlarının kazaya karıĢma durumlarını etkilediği ortaya çıkmıĢtır. Yapılan bir araĢtırmada aynı yaĢtaki bekar ve evli erkekler dikkate alındığında, bekar erkeklerin evli erkeklerden daha fazla trafik kazasına karıĢtıkları sonucuna ulaĢılmıĢtır. Daha kapsamlı ve sistematik bir olgu kadınlarda da görülmüĢtür. Bekâr kadınların oranı evli kadınlara göre daha fazla olmakla birlikte evli erkek oranından daha düĢüktür. Ancak trafik kural ihlallerinde temelde benzer noktalar gözlenmektedir. Yani sayıca fazla olan bekar kadınlar, evli kadınlara oranla daha çok trafik kazasına karıĢmaktadırlar. Farklılıkların bir kısmı yolculuk sıklığına da bağlıdır (Kalyoncuoğlu, 1999).

 Sürücünün Öğrenim Durumu

Sürücülerin öğrenim durumlarının trafik kazaları üzerindeki etkisi olaylara bakıĢ açıları, algılama özellikleri, zihinsel kabiliyetleri anlama ve yorumlamadaki farklılıklar açısından olmaktadır. Çünkü eğitimli bir bireyin olaylara bakıĢ açısı ile eğitimsiz bir bireyin olayları değerlendirme Ģekli farklı olacaktır. (Kalyoncuoğlu, 1999).

Kaza yapanların ve kazaya karıĢanların eğitim durumlarının tespit edilmesine yönelik Samsun Kent Ġçi Trafik Kazalarının CBS yardımıyla irdelenmesi çalıĢması kapsamında ilköğretim mezunlarının kazaya karıĢma oranının yüksekokul mezunlarının yaklaĢık 3 katına ulaĢtığı tespit edilmiĢtir (ġiĢman A. vd., 2010).

 Sürücünün Gelir Durumu

DüĢük gelire sahip sürücüler daha fazla para kazanmak zorunda oldukları için daha çok çalıĢmakta, hatta neredeyse 2. bir iĢ yapmaktadırlar. Bu sürücüler yorgun, uykusuz, uzun süre araç kullanmanın verdiği sıkıntı ve stresle trafiğe çıkmakta olup kazalara sebebiyet vermektedirler. Geliri yüksek kiĢilere göre kazaya karıĢma durumları daha fazladır (Kalyoncuoğlu, 1999).

 Sürücünün Cinsiyeti

DavranıĢlarımızın ortaya çıkmasında ve kontrol edilmesinde cinsiyetin önemli bir iĢlevi bulunmaktadır. Aynı Ģekilde sürücünün cinsiyetinin kazalarla da bağlantılı olabileceği düĢünülmektedir. Sürücü cinsiyeti ve trafiğe yönelik yapılan birçok araĢtırmada, erkeklerin kadın sürücülere oranla trafik kazasına daha çok karıĢtıkları ifade edilmektedir. Bunun nedeni olarak, erkeklerin kazalara zemin hazırlayan

özelliklerini (saldırganlık, bağımsızlık, yarıĢkan, maceraperest vb.) sürücü koltuğunda da sergilemeleri gösterilmektedir (Hasanhanoğlu, 2008).

Southampton Üniversitesi Psikoloji Bölümü ve UlaĢtırma AraĢtırmaları Grubu tarafından Yol Güvenlik AraĢtırmaları KuruluĢu için yapılan bir çalıĢmada bazı erkek sürücülerin güvensiz araç kullanma sebepleri araĢtırılmıĢtır. Bu çalıĢmanın önde gelen sonuçlarından biri sürücü eğitiminin, cinsiyetler arasındaki davranıĢ, iliĢkiler ve mekanik farklılıklar üzerinde özenle durularak verilmesi gerektiğidir (Kalyoncuoğlu, 1999).

Türkiye‟deki Trafik Kazalarının Epidemiyolojik Ġlkeleri IĢığında Değerlendirilmesi” adlı çalıĢmaya göre kazaların %93 gibi büyük bir oranından erkek sürücülerin sorumlu olduğu belirlenmiĢtir. Bu çalıĢmaya göre kadın sürücüler „az hız yapma, temkinli ve sakin olma‟ gibi nedenlerle daha az kaza yapmaktadırlar (Akdur R., 2012)

Erkeklerin kadınlardan daha fazla kaza yaptığını ileri süren araĢtırmalardan biri olan “Trafikte Sürücü KiĢilik Yapısının Kaza Yapma Olasılığı Üzerine Etkisinin Ġstatistiksel Ġncelenmesi” adlı çalıĢmaya göre erkekler kadınlardan daha fazla trafik kazasına karıĢmaktadırlar. Ancak bu sonuç yine de yanıltıcı olabilmektedir. Çünkü erkek sürücü sayısı ve erkek sürücülerin çalıĢma ve yol Ģartları göz önünde bulundurulduğunda bu durumun değiĢtiği gözlemlenmiĢtir. Ayrıca kadınların herhangi bir tehlike anında ve ani karar vermesi gerekli olan bir durumda erkekler kadar hızlı karar verip uygulamaya geçemedikleri için trafik kazalarına daha çok karıĢtıkları ifade edilmektedir (Hasanhanoğlu,2008).