TR81 DÜZEY–2 BÖLGESİNDE MAKİNE İMALAT SEKTÖRÜ

Zonguldak, Karabük ve Bartın illerini kapsayan Batı Karadeniz Bölgesi taş kömürü başta olmak üzere sahip olduğu zengin yeraltı kaynakları ve bu zenginliklerine bağlı olarak gelişmiş olan demir-çelik endüstrisiyle tanınmaktadır. Bölgedeki sanayi faaliyetleri ağırlıklı olarak madencilik ve demir-çelik endüstrisine dayanmaktadır ancak zaman içerisinde madencilikte yaşanan sıkıntılar nedeniyle istihdam oranlarında düşüş yaşanmaya başlanmıştır. Madencilik sektöründe yaşanan sıkıntıların aksine, demir-çelik ve buna bağlı yan sanayi ürünleri sektörünün bölge ekonomisi içindeki payı ise giderek artmaktadır. Bölge, demir-çelik sektöründe faaliyet gösteren ve alanlarında giderek daha fazla söz sahibi olmaya başlayan iki büyük entegre demir çelik tesisine sahiptir: Zonguldak Ereğli İlçesinde bulunan ERDEMİR T.A.Ş. ile Karabük’te bulunan KARDEMİR A.Ş.

Gelişmiş demir-çelik endüstrisi ve sanayi geçmişi dolayısıyla makine imalat sektörünün Batı Karadeniz Bölgesi için ayrı bir önemi bulunmaktadır. Hemen hemen her sektöre yönelik ürün imalatı yapan makine imalat sektörünün temel girdisine bölgeden ulaşmak diğer bölgelere nazaran çok daha kolaydır. Zira KARDEMİR ve ERDEMİR başta olmak üzere bölgede faaliyet gösteren diğer işletmelerin varlığı, makine imalat sektörüne yönelik farklı ebat ve boyda ürünlerin üretilmesini mümkün kılmaktadır. Özellikle Karabük’te bulunan haddehaneler ile Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde yoğunlaşmış olan çelik servis merkezlerinin mevcudiyeti, bölgenin avantaj sahibi olmasını sağlamaktadır. Bölgede özellikle Karabük’te, Ereğli’de ve Alaplı’da sektör yığınlaşmaları görülse de bu yığınlaşmalar küme niteliğinde değildir.

30

Bölgenin diğer bir avantajı köklü demir çelik sanayii geçmişi nedeniyle işi bilen çok sayıda elemana sahip olmasıdır. Zonguldak’ta yer alan TTK Limanı ile Ereğli’de bulunan ERDEMİR Limanı, bölgenin lojistik anlamında elini güçlendiren unsurlardır. Tüm bu avantajlara ve bölgede katma değeri yüksek makinelerin üretiminde kullanılan çelik aksamı üretebilecek potansiyele sahip işletmeler bulunmasına rağmen yine de nihai ürün üretimi istenilen düzeyde değildir.

Sektörün bölge genelindeki sorunlarını başlıklar halinde özetlemek gerekirse:

HUKUKİ VE İDARİ DÜZENLEMELER

 Yüksek elektrik enerjisi maliyetleri ve maliyetler üzerindeki ilave fon ve kesintiler

 Sektörden alınan çevre katkı payı ve benzeri düzenlemeler

DIŞ TİCARETTE YAŞANAN AKSAKLIKLAR

 Lojistik altyapısı eksiklikleri

 Dış ticaretin öneminin kavranamamış olması

 Kalifiye eleman/uzman eksikliği

 Ulusal ve uluslararası fuar/sempozyumlara katılımın düşük olması İNSAN KAYNAKLARI

 Kalifiye eleman eksikliği

 Nitelikli ara eleman temini

 Meslek Liseleri, Meslek Yüksek Okulları ve Üniversitelerin mühendislik bölümlerindeki eğitimin sektörün ihtiyacını karşılayacak şekilde düzenlenmemiş olması

AR-GE KAPASİTELERİ

 Firmaların kurumsallaşamamalarından kaynaklanan vizyon eksikliği

 Üniversite-Sanayi işbirliğinin olmaması

Zonguldak’ın Ereğli ilçesinde bulunan ERDEMİR’in varlığı, makine ve parçaları imalat sanayi ile bölgede hızla gelişmekte olan ve çeşitli sektörlere istenilen ebat ve boylarda ürünler için hizmet veren çelik servis merkezlerinin yapılanmasında büyük önem taşımaktadır. Bölgede yurtiçinde birçok sektöre hizmet veren çok sayıda çelik servis merkezi ve makine imalatına yönelik faaliyet gösteren işletme bulunmasına rağmen bu firmalar uluslararası düzeyde rekabet etme kapasitesine sahip değildirler.

31

Bölge firmalarının bir diğer önemli sorunu kurumsallık konusunda kendilerini geliştirmemeleridir. Kurumsallık konusunda yeni yeni adımlar atmaya başlayan, markalaşma, sertifika ve yönetim konusunda gelişimler gösteren firmaların hedeflerini gerçekleştirmek için bir vizyonlarının bulunmadığı anlaşılmıştır. Kendilerini rekabette bir adım öne taşıyacak ortak üretim, ortak satın alma gibi işbirliği konusunda ise bölge firmalarının son derece zayıf olduğu görülmektedir. Bölgede sayılı birkaç firma dışında AR-GE ve yenilikçi ürünlere yatırım yapan firma bulunmamaktadır.

Bölgenin yaşam kültüründen kaynaklanan sektöre aşinalık, insan kaynağı konusunda problem yaratmamakta hatta iş yerine sadakat kültürünün gelişmesini sağlamaktadır.

Firmaların hammaddeye yakınlıkları kendilerine rekabette bir artı getirirken, bölge altyapısının ve özellikle de ulaşım altyapısının yetersizliği ve maliyetler bu gücü düşürmektedir. Hammaddeye yakınlık ve gerekli insan kaynağına sahip olma konularında bu kadar iyi koşullarla sahipken vizyon eksikliği sebebiyle markalaşamamak, firmalara olan yurtiçi ve yurtdışı talebin minimum seviyelerde kalmasına sebep olmuştur. Firmaları yeniliğe iten müşteri grubunun eksikliği ve firmaların pazarlar hakkındaki yetersiz bilgisi de girdi koşullarını zayıf düzeyde tutmaktadır.

Bölge firmalarının ilde bulunan üniversitenin hiçbir bölümüyle bir işbirliği yaptığı görülmemiş, herhangi bir Sivil Toplum Kuruluşu ya da Sanayi ve Ticaret Odası’nın sektör için bir faaliyeti olduğu belirlenmemiştir. Sektör için ERDEMİR’in varlığı firmalara çok büyük bir destekleyici mekanizma sunmakta ancak firmalar bunu iyi değerlendirememektedir.

Karabük ilinde yer alan haddehanelerin en temel üç üretim aracı vardır. Bunlar motorlar, şanzımanlar ve merdanelerdir. Karabük ilinde şanzıman imalatı yapan 1 adet işletme olup ihtiyacı tam olarak karşılamadığı ve katma değer üretme konusunda sıkıntılar yaşadığı görülmüştür.

İlde motor bakımlarını yapan yine 1 işletme vardır. Aynı zamanda merdane bakımları da yapan işletme yapmış olduğu AR-GE çalışmaları ve mühendis kadrosu ile sürekli kendini geliştirmekte ve üretim süreçlerini iyileştirmektedir. Ulusal çapta da iş yapmakta olan işletme rekabetçi bir konumdadır. Karabük ilinde haddehanelere yönelik atölye hizmetleri çok gelişmemiş olup, haddehaneler bu ihtiyaçlarını genelde kendi imkânları ile gidermektedir.

İlde merdane imalatı yapabilen bir işletme bulunmamaktadır.

32