TPAO’nın Türkmenistan’daki Ortak Petrol Arama ve Üretim Faaliyetleri

tarihli protokol gereği TPAO öncülüğünde, Barsa – Gelmez ve Burun Petrol ve Gaz sahalarında Türk tarafına arama ve üretim izni verilmiştir. TPAO teknik heyeti 1994 yılında sahanın işletim verimliliğinin arttırılmasına yönelik olarak, arama, üretim ve geliştirme yönünden değerlendirilmesi ile mali ve ekonomik analizi kapsayan çalışma yapmıştır. Bu çalışma sonucunda Türkmenistan tarafının ortaya koyduğu mevcut ekonomik terimler ile bu sahaların ekonomik olmadığı ortaya konmuş ve TPAO da bu

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik ÖİK Raporu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Petrol-Doğalgaz Çalışma Grubu

Güneybatı Türkmenistan’da yer alan Blok-IV ile ilgili “Çalışma Hakkı Anlaşması” 28 Ağustos 1996 tarihinde Türkmenistan Petrol ve Gaz Bakanlığı ile TPAO tarafından imzalanmıştır. Türkmenistan’a gönderilen teknik ekip tarafından 30 Mayıs – 30 Haziran 1997 tarihleri arasında saha jeolojisi çalışmaları gerçekleştirilmiş; alınan verilerin değerlendirme çalışmaları Eylül ayı sonu itibariyle bitirilmiştir. Bu alan ile ilgili teknik çalışma ise Aralık ayı içerisinde bitirilmiş olup, TPAO, 30 Mart 1998 tarihinde, Türkmenistan’da ilgili bakanlıklara teknik çalışma sonucu sunumunu gerçekleştirmiştir.

Değerlendirme sonuçlarına göre “Çalışma Alanı”nın petrol potansiyeli düşük, muhtemel potansiyel alanların riski yüksek, alanın bu haliyle ekonomik olmadığı anlatılmış ve bu blok ile ilgili çalışmalar bitirilmiştir.

Türkmenistan Petrol ve Gaz Bakanlığı denizdeki arama alanlarını, blok olarak, yapılacak bir ihale ile uluslararası şirketlere vermeyi kararlaştırmış, bu ihaleye katılmak amacı ile, TPAO, MOBIL, UNOCAL ve DELTA şirketleri arasında Teknik Çalışma ve İhale Grubu Anlaşması imzalanarak bir konsorsiyum oluşturulmuştur.

Bu konsorsiyumda, TPAO % 30.5, MOBIL % 30.5, UNOCAL %30.5 ve DELTA %8.5 hisse ile temsil edilmektedir. Konsorsiyum, Aralık 1996’da başladığı bölgenin petrol potansiyeline ilişkin çalışmaları sonuçlandırarak jeolojik riskin göreceli olarak daha düşük tahmin edildiği Shatski trendi olarak bilinen bölgenin açılacak ihalede öncelikli olması hususunu tesbit etmiştir. 1 Eylül 1997 tarihinde Türkmenistan Hükümeti tarafından açıklanan ihale şartnamesinde bu alan 25,26,27 no’lu bloklar olarak tariflenmiştir. Ancak, 3 Kasım 1997 tarihinde Houston’da yapılan ihale tanıtım toplantısında bu blokların hiçbir neden gösterilmeden Türkmenler tarafından ihaleden çıkarılması nedeniyle TPAO, MOBIL ve UNOCAL ihaleye katılmama kararı almışlardır. Daha sonra yabancı şirketlerce fazla ilgi olmaması nedeniyle ihale iptal edilmiştir.

2 –3 Aralık 1997 tarihlerinde T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı’nın Türkmenistan ziyareti sırasında Türkmen tarafı Beşkızıl ve Yelkui sahalarının yer aldığı blok için talebimize olumsuz cevap vermiş ancak V. Blok olarak adlandırılan, Özbekistan sınırındaki sahalardan bir kısmının TPAO’ya ihalesiz verileceğini belirtmiştir.

8 – 18 Aralık tarihleri arasında TPAO teknik heyetinin yaptığı ön değerlendirmede bu alandaki rezervin beklenenin altında olduğu sonucu ortaya çıkmasına rağmen, Başbakanımız’ın 26 – 28 Aralık 1997 tarihleri arasındaki Aşkabat ziyareti sırasında, Blok-V’in 6 ay süre ile TPAO tarafından çalışılmasını öngören bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır. Ancak, Blok-IV’te yaşanılan uyumsuzlukların tekrarını önlemek amacı ile bu sahanın taraflarca ortak değerlendirilmesi öngörülmüştür. Yapılan ilk değerlendirme çalışmaları sonuçlarına göre Blok-V alanında yeterli gaz rezervi olmaması nedeni ile 15 Eylül 1998 tarihinde, Blok-V sahası genişletilerek,

“Amuderya Nehri Sağ Kıyısı Olarak Adlandırılan Bölgenin Jeolojik ve Jeofizik Veriler Temelli Ortak Teknik Çalışma Anlaşması” imzalanmış ve Ekim 1998’de çalışmalara başlanmıştır

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik ÖİK Raporu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Petrol-Doğalgaz Çalışma Grubu

Çalışmalar sonucunda; konu ile ilgili olan üç proje olarak değerlendirilmiş olup Samantepe - Metecan geliştirme ve üretim projesinin mevcut şartlarda marjinal ekonomik değere sahip olduğu, diğer iki arama ve geliştirme projelerinin ise mevcut şartlarda hiçbir şekilde ekonomik olmadığı sonucuna varılmıştır. Anlaşma gereği; 18 Ağustos 1999 tarihinde Türkmen otoritelerine çalışma raporları teslim edilerek sunumu yapılmış ve aktivite sona erdirilmiştir.

TPAO Türkmenistan Ofisinden alınan, 28.06.1999 tarihli “Bilgi Notu” ile

“Türkmenistan Hidrokarbon Kaynaklarının Değerlendirilmesi Üzerine Stratejik İşbirliği Hakkındaki Anlaşma”ya göre Hazar Geçişli Gaz Boru Hattına gaz vermesi öngörülen 7 ruhsat alanındaki 70 sahayı geliştirerek işletmek üzere bir Konsorsiyum kurulacağı bildirilmiştir. Söz konusu Konsorsiyumda Türkmenneft, Türkmengaz ve Shell bulunacak olup Türkmen otoriteleri TPAO’ya kendi belirleyeceği ruhsat alanları dahilinde bu konsorsiyum içerisinde yer almasını önermektedirler.

12.07.1999 tarihinde TPAO, kurulacak olan Konsorsiyumda yer alma arzusunu, hangi ruhsatlarda ve ne koşullarda katılacağını bilahare belirtmek üzere, Türkmen tarafına iletmiştir. 06.08 1999 tarihinde, Türkmenistan Devlet Başkanı ile Shell arasında bir Stratejik İşbirliği Anlaşması (MOV) imzalanmış olup, yapılan öndeğerlendirme çalışmaları sonucunda Hazar Geçişli Gaz Boru Hattına gaz vermesi öngörülen ruhsat alanları 6’ya indirilmiştir. Önerilen ruhsat alanları ve Konsorsiyum ile ilgili olarak yapılan ön değerlendirme çalışmaları ile ruhsat alanlarının potansiyelleri ve öncelikleri tespit edilmektedir. Anılan sahalar ile ilgili ön değerlendirmeler ile, TPAO’nun hangi ruhsat sahalarındaki geliştirme ve işletme faaliyetlerinde yer almasının daha uygun olacağına dair bir fikir oluşmuştur. Anılan Konsorsiyuma TPAO’nun hangi sahalarda ve ne şekilde katılacağına, Türkmen tarafından beklenen resmi davet çerçevesinde ve söz konusu ruhsat sahaları ile ilgili daha ayrıntılı çalışma sonucunda karar verilecektir.

Özellikle, Türkmenistan’ın şu ana kadar önermiş olduğu arama alanlarının riski yüksek ve ekonomik yönden olumsuz olmasından dolayı Türkmenistan faaliyetlerinde ilerleme kaydedilememiştir. Buna göre, TPAO’nun yatırımlarının öncelikle ekonomik açıdan uygun olan sahalara yönlendirilmesi gerekmektedir.

Son olarak önerilen ruhsat alanları ve Konsorsiyum ile ilgili olarak yapılan ön değerlendirme çalışmaları ile ruhsat alanlarının potansiyelleri ve öncelikleri tespit edilmektedir. TPAO’nun Hazar Geçişli Boru Hattına gaz vermesi öngörülen üretim sahalarından oluşan toplam altı adet ruhsat alanı için kurulacak bu konsorsiyumda yer almak isteğini bildirmesi, yer alması ve yapılan çalışmalar sonucunda ekonomik bulunacak sahalar için yapılacak “Üretim Paylaşım Anlaşmalarına” taraflar içinde TPAO’nun da katılımının sağlanması gerekli görülmektedir.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Madencilik ÖİK Raporu Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Petrol-Doğalgaz Çalışma Grubu