Toplumsal Kültür Konusunda Düşünceler

geçirmiyorsam onun çok da önemli olmadığını düşünüyorum yirmi dört saat oturup hiçbir şey yapmıyor olmak bile kötü ama sorumluluklarla başa çıkmada sürekli koşuşturma halindesin yani sürekli koşuşturuyorsun sürekli yirmi dört saati daha çok doldurur hale geldiğini hissediyorsun. Biraz da kendinden tabi ki fedakarlık yapıyorsun uykundan işte dinlenme saatinden kişisel zevklerinden öyle söyleyeyim öyle yapınca kişisel zevklerinden feda edip vaktini çocuğuna kanalize ediyor olmak bir dereceye kadar suçluluk duygusunu yok ediyor yani ben elimden geleni yapıyorum düşüncesini hissediyorsun sonuçta bir yirmi dört saat var o kadar yapabiliyorsun.

K21: Yetmeye çalışıyorum ama bazen hani yetemediğimi düşünüyorum.

Nasıl anlatayım hani her şeyi vermek istiyorsunuz ama siz de birtakım şeylerden eksik kaldığınız için yeni bir can dünyaya getiriyorsunuz ama bir şey bilmeden onunla bir şeyleri öğreniyorsunuz birtakım şeylerden yani onunla birlikte öğreniyorsunuz öncesinde hani hiçbir şey bilmiyorsunuz araştırmıyorsunuz etmiyorsunuz ama o olduktan sonra onunla birlikte ne gerekiyor ne yapılması gerektiği konusunda bilgi sahibi oluyorsunuz.

K3: Çok çaba sarf ettiğimi düşünüyorum. Yani daha önceki durumla evlenmeden önceki halimle şu an arasında çok fark var. Artık şimdi her şey çok daha dakik olmak zorundasınız her konuda her alana yetişmek zorundasınız, zaman daha fazla ayırmak zorundasınız. Uykunuzdan fedakarlık yapıyorsunuz. Çünkü çocuklarınıza ve evinize yetişmeniz gerekiyor ve işyerinize de yetişmeniz gerekiyor.

K28: Bazen mutsuz yetiştiremediğimi düşünüyorum yani yetersiz olduğumu düşünüyorum şu anda iki tane kızım var bazen ne yapacağımı bilemiyorum Allah’ım diyorum yani ben ne yapabilirim diyorum hemen başka çocuk eğitici kitaplarını araştırmam lazım ya da internetten bir şeyler yapmam lazım diyorum, kitaptakini de bazen uygulayamıyorsun çünkü aynı şey değil yani çocukların kişisel özellikleri tamamen birbirinden farklı bazen yeterliyiz bazen değiliz işte ne yapalım böyle büyüyecek inşallah.

İşverenlerin hamile veya anne olan kadın çalışanları çok tercih etmedikleri, çalışmayan kadınlar tarafından yanlış algılanabildikleri, toplumda çocuk için izin alması gerekenin anne olduğu, gerekirse mesleğini bırakması gereken kişinin anne olduğu, babayla paylaşılabilecek sorumlulukların bile anneye yüklendiği, toplumsal baskı, çalışan annenin çocukla zaman geçirme konusunda toplumda yargılanması, toplumda anneliğin boş bir şekilde kutsanması, hiçbir destek mekanizması sunulmaması, toplumsal cinsiyet rollerinin olumsuz etkisi bu açıdan çocuk bakımının eşitsiz olması, çalışan annelere sunulan imkanların az olması, çalışma ortamının uygunsuzluğu ve işyeri desteklerinin olmaması şeklinde açıklanmıştır. 13. Katılımcı bu konuda iş yaşamındaki ve özel yaşamdaki kültürün farklı olduğunu belirterek anlaşılmama duygusu ve ikilem yaşadığını ifade etmektedir.

Tablo 11. Toplumsal Kültür Konusunda Düşünceler

Katılımcılar Sıklık

(N=33)

Annelik destekleniyor

K4,K5,K6,K7,K8,K9,K10,K11,K12,K14,K15,K16,K19,K20,K22,K23,K24,K

25,K26,K29,K30,K31,K32,K33. 24

Çalışan kadın olmak destekleniyor

K17,K18,K21. 3

Her ikisi

destekleniyor K13,K27,K28. 3

Pilot çalışma K1,K2,K3. 3

Annelik Destekleniyor

Toplumsal kültürün anneliği desteklediğini belirten katılımcı ifadelerine göre;

K5: Ataerkil zihniyetle bence anneliği daha çok destekliyoruz toplum olarak. Yani ne kadar iyi bir kariyeriniz olursa olsun ne kadar iyi işiniz olursa olsun, insanların çoğunun bence önceliği annelik. Yani anneliği ihmal edip, anneliğin sorumluluklarını ihmal edip çok iyi bir kariyer yapmak, çok iyi bir işte çalışmak çok makbul ya da kabul gören bir şey değilmiş gibi bu toplumda, bana öyle geliyor. Birinci sorumluluk annelik,

hem eşten beklenen o hem toplumdan beklenen o, yani onu demek istedim. Yani siz ne kadar iyi bir işiniz olursa olsun ne kadar kariyerinizde yükselirseniz yükselin eğer annelik görevlerinizi, vazifelerinizi ihmal ediyorsanız o sorumlulukları yerine getirmiyorsanız çok onay almazsınız.

K22: Anneliği anneliği, işveren nasıl diyeyim kadını tercih etmiyor sanırım tercih edecekse de eğer hamile olmasın bunları tercih ediyorlar, keşke öyle olmasa daha çok mesela anneliğe teşvik edici yani sonuçta hepimiz biliyoruz ki kadınlar çok zor hayat yaşıyorlar yani inkar edilemez yani en azından hani toplum buna biraz destek olsa daha hayatı kolaylaştırıyor olsalar daha güzel olacak diye düşünüyorum çünkü evde eşiniz size destek değilse işyerinde de işveren destek değilse tamamen kendi başınıza kalıyorsunuz ama çocuksuz bir hayat da düşünemiyorum çok çok zor oluyor ama çocuğun sevgisi her şeyin üstesinden geliyor yani mutlaka.

K30: Tabi ki anneliği destekliyor. Çalışan kadına şey gözüyle bakmıyorlar yani bir çalışmayan anneyle oturduğunuz zaman o da kendine göre haklı ama şunu unutuyorlar biz de onların yaptıkları işleri yapıyoruz biz ilaveten bir de çalışma hayatımız var hani onlar da şey diye düşünüyorlar bizi, ama siz çalıştığınız için bir ortam değişikliği oluyor falan diyorlar ama öyle değil.

K10: Her ne kadar biz şimdi akademik ortamda olduğumuz için çalışan kadının kariyerinin önemli olduğunu düşünen kısım tabi yoğunlukta fakat genele baktığımızda kesinlikle anneliğin daha öncü olan bir kültürümüz olduğunu düşünüyorum çünkü anneler hala çocuk yapmak için işlerini mesleklerini bırakabiliyorlar hala öncelikle anneden bekleniyor iki yıl ücretsiz izin alıp çocuğu kreşe verene kadar anne baksın hala annenin işte işten erken çıkıp çocuğunun yanında olması gereken kişi tabi ki öncelikle annedir ama bunun babayla paylaşılabilecek sorumlulukların bile ki bizim kültürümüzde anneye yüklendiğini düşünüyorum bu da daha çok hani çocuğun yeri annesinin yanıdır mantığının bizde daha baskın olduğunu düşünüyorum. Yani şey yok bizde anne kendini iyi hissettiği sürece çocuğa iyi bakabilir mantığı çok yerleşmemiş bir kültürdeyiz biz.

Anne bazen tek başına o sorumlulukların altına girdiği için kafayı yiyor ama kimse farkına varmıyor.

K20: Türkiye’de kesinlikle anneliği yani şüphesiz cevap veriyorum çalışan kadın olmak yani direk bir etkileme olmasa bile bazen herkes tarafından çalışmayan bir kadının çocuğuyla geçirdiği vakit açısından yargılandığını düşünüyorum mesela çalışmayan arkadaşların çocuklarıyla daha iyi vakit geçirebiliyor daha kaliteli vakit geçirebiliyor ve ben o sırada bazı insanların gözünde yargılandığımı hissedebiliyorum mesela çok seyahatim oldu geçen sene evden çalışıyordum ama her ayın neredeyse bir haftası İstanbuldaydım yani bayağı tepki aldım genel olarak çevremden “çocuk küçük nasıl bırakıyorsun” falan gibi yani kendimi içimi rahat ettirsem bile bir şekilde toplumsal baskı diye bir şey var maalesef.

K8: Tabi ki anneliği. Anneliği kutsayan bir kültür var maalesef. Yani ama boş bir kutsama bu, boş bir kutsama, yani annelik kutsaldır evet müthiş bir şey ama buna ilişkin hiçbir destek mekanizması sunmayan, boş bir şekilde bunu yücelten, halbuki bu çok eşitlikle ilgili bir sorun hani evet kadınlar olarak biyolojik olarak doğuruyoruz muhteşem bir şey annelik bence hakikaten çok özeliz farklı bir deneyim bu ama çocuk doğduktan sonraki süreç kadının aleyhine çok fazla gelişiyor ve çok eşitsiz bir bakım süreci başlıyor. Ama toplum bunu hiç görmezden gelerek aslında hani evet annelerin görevi zaten. İşten ayrılacak biri varsa o zaten tartışmasız annedir. Birisi çekilecekse annedir tabi ki. Baba her zaman kamusal yaşamda aktif olmak zorunda falan. Dolayısıyla kültür hakikaten bu anneliği yüceltiyor yani çalışan kadın hani çocuğun mu önemli işin mi önemli tabi ki çocuğun önemli öncelikle. Sen bir annesin gibi. Bunu akademide de mesela görüyorsun. Ben ilk çocuğumda ilk annelik deneyimimde işe başladığımda dört ay sonra başlamıştım mesela.

Yöneticim şey demişti: “Önce annesin sen, anneliğin önce gelir. Hani diğer işler önemli değil falan”. Hani bu hatırlatma gereğini aslında kültürden aldığı herhalde güçle sana bildiriyor falan dolayısıyla maalesef annelik daha fazla kültür tarafından öne çıkarılıyor. Çalışan kadın zaten çalışma, kadın hani aileye gelir getirmesi katkı hani gelir getirici değil de katkı verici olarak gördüğü için kadın esas gelir getiren zaten erkek ekmek kazanan rolünde dolayısıyla o daha ikinci planda kalan ve küçümsenen bir şey galiba. Annelik ön planda kültür açısından.

K19: Yani kültür tabi ki anneliği daha çok destekliyor yani ben çok modern bir aileden geliyorum ona rağmen kocamın ailesi de modern bir aile kocam da modern bir insan ama ona rağmen şeye doğru bir çekiş var yani ben ilk çalışmaya başlayayım dediğim zaman herkes çok da sevinmedi tabi ki bir şey diyemiyorlar ama çok da böyle bir tabi ki evde otur annelik yap tabi daha kimsenin çok dillendirmediği ama istediği şey biraz da o yani ama sonra da o kadar böyle mutlu etti ki beni çalışmak insan çok mutlu olunca etrafı da bunun ne kadar faydalı bir şey olduğunu görmüş oluyor ekonomik açıdan da öyle her açıdan öyle bir şey yani kadının toplumsal hayatın içinde olması her sosyoekonomik gruptan kadın için çok pozitif bir şey keşke kültür bunu destekliyor olsa ama bizim kültürümüz kesinlikle desteklemiyor buna açık açık hayır demiyorlar bence yani benim ailem gerçekten bundan daha modern bir aile olamaz ama onlar bile yani iyi güzel falan, babam çok destek oldu.

K7: Ya tabi hani sanki biraz daha anneliği mi destekliyor acaba. Yani çünkü çalışan kadının işte tanınan imkanlar biraz daha zor, daha az.

Hani bakıcı bulmak zor oluyor her kurumun kreşi olmuyor. Bu tarz zorluklar sanki hani en azından belli bir yaşa kadar anneliği belki en azından bir üç-dört yaşına kadar anne olmak belki ondan sonra daha fazla işe, çünkü şey de ayıplanıyor mesela, “bak işte çocuğunu bırakmış veya şunu yapıyor” hani öyle bir baskı da olabilir. Hani çok benim çevremde değil ama hani geneli düşünürsek sanki anneliğe daha öncelik tanınıyor. Genelde anneler çocuk olduktan sonra işinden ayrılıyor veya

belli bir süre ücretsiz izin alıyor. Anneliğine öncelik veriyor. Bu da hani genelde kültürün bir desteklediği şey olarak düşünebiliriz belki.

K26: Anneliği daha çok desteklediğini düşünüyorum çünkü kültürel değerler bir insanın aslında anne olmasını ikinci plana atıp kendi olması ya da işiyle var olmasını biraz mahalle baskısı yöntemiyle engellediğini düşünüyorum dolayısıyla annenin öncelikli görevi çocuğuna bakmaktır ve işini geri plana itmelidir çocuğundan daha önemli hiçbir şey yoktur şeklinde bir algı olduğunu düşünüyorum.

K12: Anneliği. Neden böyle düşünüyorum çünkü çalışan kadına yardımcı olacak çok fazla kurum yok aynı zamanda çalıştığı kurum da hem anne olup hem iş kadını olmasını destekleyecek ortamlar sağlamıyor çalışma şartları sağlayamıyorlar. Kurum sadece çalışan kadını anne olmak da sadece anne olmayı destekliyor.

K33: Anneliği yani anneliği destekliyor şöyle ki biz de ataerkil toplum olduğu için erkek egemen bir toplum olduğu için kadın oturur kadın susar kadın cevap vermez kadın erkeğin istediğini yapar kadın erkeği mutlu etmek zorundadır her şey böyle tek taraflı bir alışveriş diyelim hep kadın verici erkek alıcı konumunda ama artık zamanımız koşullarında baktığınızda bu şey olaraktan gelir durumunun artık eskisi gibi değil yani enflasyon var birçok faktör var yani teknolojinin hayatımıza girmesiyle birçok şey pahalılaştı aslında eskiden ihtiyaç duymadığımız şeyler şu an ihtiyaç haline geldi bu nedenden dolayı yetmiyor ücretler e haliyle kadının da aktif bir şekilde çalışma hayatında yer almasını istiyor erkekler.

Çalışan Kadın Olmak Destekleniyor

K18: Yani şöyle ben aile bazında değerlendireyim eşim hani benim çalışmamı falan çok destekliyor hani eşimin çevresi de çok destekliyor ben etrafımdaki herhangi bir kişiden çalışmama engel olacak hiçbir hareket görmedim ya da onu desteklemediğini ifade eden herhangi bir şey de duymadım dolayısıyla çalışmamı falan destekliyorlar bunlar birazcık da hani muhakkak var hala kadınların çalışmasını istemeyen insanlar da birazcık da insanlar kadınların çalışmasına yönelik artık hani çalışan kadınla evleneyim ben hani böyle görücü usulü bile evlenecek birini ararken çalışıyor mu falan kriter olmaya başladı artık çalışması yönünde toplumun birazcık sanki bence.

K21: Çevremdeki insanlar genelde çalışan kadının kariyerini desteklediğini düşünüyorum çünkü hep genelde bu tarz insanlarla beraber oluyoruz eski düşüncede olanlar çok nadir herkes çalışmam konusunda benimle hem fikir o yüzden hani eskiden annelik daha önemliymiş şu anda ikisini de yapabilirsiniz anlayışı daha yaygın hale geldi.

Her İkisi Destekleniyor

K28: Aslında ikisini de destekliyor bence ikisini de destekliyor ona bakarsanız devletimiz üç tane çocuk yapın diyor kanunlar çıkartıyor ama kadın da diyor ki ben kariyerimi yapmam lazım diyor ilerlemek için daha çok para kazanmak için yani çocuğu iyi bir yere getirmek için çocuğumun eğitimi için mecburum ben buna eğitimi için de çünkü şartlarımız çok ağır yani alt kademede kalırsan ne kadar imkan sunabiliyorsun ama eğer gelirin iyi olursa çocuğunu iyi yönlendiriyorsun bence her ikisi de destekleniyor.

Katılımcı 13 toplumsal kültür konusunda farklı bir açıklama yapmaktadır.

K13: Yaşadığımız toplumdaki kültür derken iş kültürü çalışma hayatındaki kültürle özel hayattaki kültür çok farklı yani iş hayatına baktığımız zaman iş hayatı daha önemli çocuk bir şekilde halledilir önemli değil yani her çocuk aynı şeyi yaşıyormuş gibi düşünülüyor ama özel hayata baktığınız zaman yani aile anne anneanne babaanne gibi ya da akraba ilişkilerine baktığınız zaman anneliğin daha önemli olduğunu düşünüyorlar ve bu bir ikilem yaratıyor anlaşılmama duygusu yaratıyor.