Toplumsal değişim gerçekleşirken pek çok faktör etkili olmaktadır. Bu faktörler birbirinden bağımsız değillerdir. Toplumsal değişim gerçekleşirken etkili olan faktörler birbirleri ile karşılıklı etkileşim içerisindedir. Her biri bir diğeriyle çeşitli şekillerde ilişki içerisinde olabilir, bir değişkenin arka planında başka bir değişken yer alabilir. Bu sebeple değişimi tek yönden analiz etmek yerine tüm bu faktörleri göz önüne alarak analiz etmek daha doğru sonuçlar doğuracaktır. Bu faktörlerden ilki coğrafya yani mekan ve zamandır. Coğrafya yani içinde yaşadığımız mekanlar tabiatın bize sunmuş olduğu bir şeydir. Mekanlar varlıklar için sosyal açıdan önem arz eden bir konumdadırlar. Toplumsal değişim açısından bakıldığında sosyal olay ve olguların belirlenmesinde mekanların iki tür rolü vardır; birincisi insanlar ve
içerisinde bulundukları toplumlar yapıları gereği mutlaka bir fiziki çevrede yaşamak zorundadırlar, ikincisi ise insanlar üzerinde yaşadıkları mekana çeşitli anlamlar atfederler. Bu iki faktör mekanın insan üzerindeki etkisini belirler. Toplumsal değişimi etkileyen bir diğer faktör ise demografidir. Nüfus büyüklüğü ya da nüfus yapısı gibi konular toplumsal yapının da belirleyici özellikleri arasındadır. Örneğin bir toplumun başka bir topluma savaş açmasında, sömürgeleştirmesinde, göç etmesinde vs. nüfustaki değişimlerin ve özellikle nüfus artışının büyük önemi vardır. Batı burada en somut örneği teşkil etmektedir. Batı’nın sömürgeciliğinin arkasındaki en büyük güç nüfusunun diğer ülkelere görece daha fazla olmasıdır. Değişimi etkileyen bir diğer faktör ise muhalefet ve mücadeledir (Okumuş, 2003: 26-29). “Muhalefetin iki biçimi olarak rekabet veya barışçıl mücadele ile çatışma veya savaş, toplumsal değişimin iradi faktörlerinden olup rekabet duruma göre bazen işbirliği ve bütünleşmeyi, bazen çatışmayı beraberinde getirebilir. Bir muhalefet biçimi olarak çatışma ve savaşlar, olumlu ve olumsuz yönde büyük toplumsal değişimlere ve bazen de kimi toplumların çökmesine yol açabilir” (Okumuş, 2003: 29).
Bunun yanı sıra işbirliğininde sosyal değişimin oluşumunda rol oynadığı söylenebilir. İşbirliği bir bakıma muhalefetin zıddı olsa da sosyal değişme konusunda rol oynamaları iki kavram içinde ortaktır. Sosyal bütünleşme ise toplumsal değişim konusunda en etkili olan kavramlardan birisidir. Rekabet, çatışma hatta savaş kadar etkili olan sosyal bütünleşme kimi zaman ise bu kavramlardan bile üstün bir biçimde toplumsal değişmeyi etkileyebilmektedir. Dolayısıyla toplumsal değişmeyi tek bir yönden yani savaş, çatışma gibi olumsuz yönlerden ele almamak gerekir. Toplumsal değişme söz konusuysa bunu birçok yönden ele almak gerekir. Örneğin olumsuz anlam barındırmayan barış kavramının, kendi içerisinde bir kaynaşma unsuru olmasından ötürü toplumun gelişimine katkısı olumlu yöndedir. Hem uluslararası ilişkilerde hem de toplumun kendi iç ilişkilerinde, ekonomik ve teknolojik olarak gelişmesinde vs. pek çok yönden katkısı bulunmaktadır. Barış, sosyal bütünleşme gibi kavramlarda görüldüğü üzere değişim üzerinde oldukça etkili olgulardır. Modernleşme süreci sonrasında icatlar, sanayileşme ve sonrasında da kentleşme durumu hız kazanmıştır. Keşiflerin artmasıyla birlikte sanayi ve teknoloji hızla gelişmiştir. Bu durum sonucunda sosyal hayat üzerinde olumlu, olumsuz pek çok sonuç ortaya çıkmıştır. Yeni buluşlar köklü değişimlere neden olmaktadır, bunun sonucunda ise kimi
toplumlar bu hızlı dönüşümlere ayak uydurabilirken kimi toplumlar bu baş döndürücü hız karşısında çaresiz kalmışlardır. Hızlı ve ani gerçekleşen devrimler ve dönüşümlere bireyler ve sosyal kurumlar kimi zaman adapte olabilmiş kimi zaman ise adapte olamamışlardır. Burada en önemli ve etkisi en büyük olan dönüşümün iletişim olgusu üzerinden gerçekleştiği söylenebilir. Bunun yanı sıra teknolojinin gelişmesiyle birlikte sanayileşme ve dolayısıyla şehirleşme artmış bununla birlikte göç olgusunda da yok sayılamayacak bir artış ortaya çıkmıştır. Göç ve şehirleşme faktörlerine bakıldığında, savaş, demografi ve çatışma faktörleriyle de bağlantılı olduğu görülür. Ancak bunların yanısıra sosyal değişme konusunda göç başlı başına bir etkendir. Çünkü göç edenler, göç ettikleri yerlere kendi sosyal kimliklerini, kendilerine özgü değerlerini ve kültürlerini götürmüşlerdir. Bu da orada yaşayan mevcut toplumun yapısını ister istemez etkilemiştir. Göç faaliyetinin gerçekleşmesi sonucunda göç eden grubun ve göç edilen yerde bulunan grubun sosyolojik yapısında önemli değişiklikler gözlenir. Bu değişiklikler mekansal, demografik, kültürel ve sosyal olmak üzere farklılık gösterebilir. Bunun sonucunda ise mevcut toplumda mutlaka olumlu ya da olumsuz yönde bir değişim gerçekleşecektir. Toplumsal değişmeyi etkileyen önemli bir diğer unsur ise ekonomidir. Ekonominin toplumun önemli yapı yaşlarından biri olmasından ötürü ekonomide meydana gelen değişikliklerin toplumsal yapıyıda etkileyerek sosyal bir değişime neden olması kaçınılmazdır. Kültür, din ve ideoloji ise toplumsal değişmeyi etkileyen diğer önemli faktörler arasındadırlar. Bazı düşünürler arasında ekonomi gibi önemli diğer faktörlerin bile bu üçüyle ilintili olabileceği söylenmektedir. Dolayısıyla sosyal değişim açısından bu üç faktör çok önemli bir konuma sahiptir. Son olarak ise karizmatik şahsiyetlerin dünya tarihinin biçimlenmesindeki etkilerinden söz etmek gerekirse bu etkilerin toplumsal değişimde önemli bir role sahip oldukları söylenebilir. Tarih boyunca peygamberler, askeri şahsiyetler, dahi kişiler, siyasal liderler gibi pek çok farklı grup içerisinden karizmatik lider denebilecek kişiler ortaya çıkmıştır. Bu kişiler toplum üzerinde derin etkiler oluşturarak toplum tarafından benimsenmiştir ve karizmatik lider konumuna geçmişlerdir. Bunun sonucunda ise bu kişiler toplumsal hayatı biçimlendirerek toplumsal açıdan belli başlı değişimlere neden olabilmişlerdir. Karizmatik liderler, toplum üzerinde oluşturdukları etki sayesinde belli örgütlenmelere de neden olmuşlardır. Çeşitli sosyal gruplar, siyasal örgütler, askeri hareketler, darbeler bu örgütlenmeler içerisinde sayılabilir. Bu tip
örgütlenmeler ise toplumun geleceğini etkileyen çeşitli olaylar oluşturmaları nedeniyle toplumsal değişime neden olabilecek faktörler arasında sayılırlar. Tüm bunların yanı sıra toplumsal değişme kavramı bahsedilen tüm bu faktörlerle sınırlı değildir; genetik özellikler, gelenekler, eğitim, siyaset, hukuk vs. gibi pek çok faktör toplumsal değişmeye neden olabilecek etkenler arasında sayılabilir (Okumuş, 2003: 29-35).