Topluluk Marka Sistemine Genel Bakış

TOPLULUK MARKA TESCİL SİSTEMİ

4.1 Topluluk Marka Sistemine Genel Bakış

4.1.1. Topluluk Marka Sisteminin Tarihçesi

Avrupa Birliği’nin temel amacı malların ve hizmetlerin serbestçe dolaşabildiği bir ortak pazar kurulmasıdır. Avrupa Birliği’nin bir çok ülkesinde hala birbirinden bağımsız ulusal marka kanunlarının varlığı, malların ve hizmetlerin serbest dolaşımının önünde önemli bir engel teşkil etmektedir. Avrupa Birliği’nin ilk yıllarında bile ulusal marka korumasının kompleks sisteminin, Avrupa Birliği amaçları ile mümkün olduğu kadar az çelişecek, aynı zamanda da marka korumasını mümkün kılacak bir sistemle değiştirilmesi gerektiği düşünülmüştür. Topluluk Markası’nın oluşturulmasına ilişkin öneri bu amaca ulaşmak için önemli bir adımdır.¹⁷

Topluluk marka tescil sistemi, Avrupa Birliği’nin tüm üyelerini koruma kapsamına alan ve her ülkede eşit haklar sağlayan bir sistemdir. Topluluk markası, marka sahibine Avrupa Birliği sınırları dahilinde koruma sağlamaktadır. Topluluk Marka Sistemine ilişkin ilk çalışmalar 1964 yılında “Avrupa Markası Anlaşması”

taslağının hazırlamasıyla başlamıştır. Bu taslak 1973 yılına kadar basılmamış, ayrıca 1976 ve 1978 yıllarında iki yeni taslak daha hazırlanmıştır. Ancak Topluluk Markası düzenlenmesine ilişkin ilk ciddi teklif 1980 yılında gelmiştir. Topluluk Markası, iki aşamalı bir program olan Avrupa Marka Sisteminin ikinci aşamasıdır. İlk aşama marka konularının harmonizasyonu ve üye ülkelerin marka kanunları uygulamaları arasındaki farklılıkları ortadan kaldırılması amacıyla tasarlanmıştır.

Üye ülkelerin marka kanunlarını uyumlaştırma amaçlı İlk Konsey Direktif’i (First Council Directive) 1988 yılında ihdas edilmiştir. 21 Aralık 1988 tarihinde Avrupa Topluluğu Konseyi üye devletleri markalara ilişkin kanunların uyumlaştırılması amacıyla hazırlanan 89/104 sayılı Direktif’i kabul etmiştir. Direktif, markaları kullanma gereksinimini, lisansları ve markanın üçüncü taraflar tarafından kullanımına rıza gösterme hallerini kapsayan bir doktrini¹⁸ tayin etmiştir. Ayrıca, Direktif markanın genel tanımını içermekte ve ulusal marka tescillerinin iptaline ve markanın reddine ilişkin sebepleri belirtmektedir. Direktif’in 16(1) maddesine göre üye ülkeler en geç 28.12.1991 tarihine kadar ulusal hukuk sistemlerini Direktif’le uyumlu hale getirmekle yükümlü idi. Daha sonra süre 31.12.1992 tarihine kadar uzatılmıştı. ¹⁹

Direktif’le birlikte Avrupa Topluluğu’na üye ülkelerin marka mevzuatlarının birbiriyle tamamen uyumlaştırılması hedeflenmemiş olup, sadece ortak pazarın işleyişini etkileyen mevzuat uygulamalarının uyumlaştırılması amaçlanmıştır.

Direktif’de marka olabilecek işaretler, marka sahibinin hakları, tescile engel durumlar, marka hakkının tüketilmesi, tescilli markayı kullanma zorunluluğu, lisanslar ve markanın kullanımının engellenmesi gibi konular ele alınmıştır.

Direktif’in bir sonucu olarak tescilli markanın koruma kapsamı tüm üye ülkelerde ortak kurallara bağlanmıştır. Bu, marka sahipleri için marka korumasını ve iç pazardaki mal akışını kolaylaştıracaktır. Aslında tescil prosedürlerine ilişkin kurallar tüm Avrupa Birliği ülkelerinde değişmektedir ve bu ülkeler tescilsiz markaların korunmasına ilişkin durumlarda hala farklı uygulamalara sahiptir.

Ulusal mevzuatların Direktif’le uyumlu hale getirilmesi için üye ülkelerde çalışmalara başlanmış ve 1991 yılında Fransa ve Danimarka’da markalarla ilgili düzenlemeler kabul edilmiştir. İtalya ve Yunanistan’da gerekli değişiklikler 1992 yılında yapılmıştır. Almanya ise çalışmalara, iki Almanya’nın birleştirilmesinin yarattığı entegrasyon güçlüğü nedeniyle ancak 1993 yılında başlayabilmiştir. ²⁰

18 “Exhaustion doctrine” olarak da bilinen bu doktrin Türkçe’ye “tükenme doktrini” olarak çevrilebilir

19 Arkan Sabih, Marka Hukuku Cilt:1, Ankara, A.Ü. Hukuk Fak. Yayınları1997. , s. 3-4

20 ibid.

İkinci aşamada ise Topluluk markası ile ilgili 40/94 sayılı “Topluluk Marka Tüzüğü” kabul edilmiştir. Tüzük’te esas olarak tüm Avrupa Birliği ülkelerinde aynı hukuki geçerliliğe sahip bir markanın -Topluluk markasının- yaratılması amaçlanmıştır.

Tüzüğün temel görevlerinden biri de resmi bir Topluluk Marka Ofisi’nin oluşturulmasıdır. Bu sebeple OHIM adıyla da bilinen “İç Pazarda Uyumlaştırma Ofisi” (Bundan sonra “Ofis” olarak anılacaktır) oluşturulmuştur.

4.1.2. Topluluk Marka Tüzüğünün Yasal Dayanağı

Topluluk Marka Tüzüğü yasal dayanağını Avrupa Topluluğu Kurucu Anlaşması’nın 235 inci maddesinde yer alan, “zımni güç” (implied power) hükmünden almaktadır. Bu maddeye dayalı herhangi bir yasa Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi’nde oy birliği ile kabul edilecektir. Buna ilişkin herhangi bir ihtilaf olmaması gerekmektedir. Bu oy birliği şartı Topluluk Marka Tüzüğü’nün tasarısının yasalaşmasına kadar geçen sürenin hayli uzun olmasının temel nedenidir. ²¹

Topluluk Marka Tüzüğünün 140 ıncı maddesi “marka işlemlerine dair ücretler, ücretlerin geç ödenmesi, sicilin değiştirilmesi, devirlerin ve lisansların kaydı, sicil suretlerinin veya tescil belgelerinin hazırlanması, dosyaların incelenmesi gibi konularla ilgili tamamlayıcı düzenlemeler yapılmasını” öngörmektedir. Bu gibi tamamlayıcı düzenlemeler de Avrupa Topluluğu komisyonu tarafından hazırlanacak ve üye devletlerinin temsilcilerinden oluşacak özel bir komite tarafından kararlaştırılacaktır. Eğer bu komite bir karara varamazsa, tamamlayıcı düzenlemeler Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi tarafından kararlaştırılacaktır.

4.1.3. OHIM’in Statüsü ve Organizasyonu

Topluluk Marka Ofisi yasal, idari ve finansal bağımsızlığa sahip bir kuruluştur.

Ofis, Avrupa Topluluğu Mevzuatı çerçevesinde kurulmuştur ve tüzel bir kişiliğe sahiptir. Topluluk Marka Tüzüğü’nün 11 inci maddesinde Ofis’in İspanya’da Alicante şehrinde yerleşik olacağı ve tüzel bir kişiliğe sahip olacağı belirtilmiştir.

Ofis’in diğer Avrupa Topluluğu kuruluşlarının sahip olduğu bütün imtiyazlara ve muafiyetlere sahip olacağı ve personelinin de Avrupa Topluluğu Personel Tüzüğüne tabi olacağı belirtilmiştir. Ayrıca Ofis, diğer Topluluk kuruluşları ile aynı sorumluluklara sahiptir.

Topluluk Marka Ofisi bir başkan ve bir ya da daha fazla sayıda başkan yardımcısı tarafından yönetilmektedir. Ofis’in idaresi, her üye ülkeden ve komisyondan bir temsilcinin oluşturduğu bir idari kurula tevdi edilmiştir. Ofis’in mali işleri Bütçe Komitesi tarafından yürütülmektedir. Ofis, esas olarak tescil ücretleri ve yenileme ücretlerinden kaynaklanan kazancı ile bütçesini dengelemekle yükümlüdür.

Ofis, inceleme, itiraz, iptal birimleri ile idari ve hukuki birimlerden oluşmaktadır. Bütün birimlerin verdiği kararlar bağımsız üyelerden oluşan temyiz kurulunda temyiz edilebilir. Ofis’te çalışan hiç bir uzman ya da temyiz kurulu üyesi kişisel yakınlığı olan bir davayla ilgilenemez ya da bu davada vekil sıfatı ile bulunamaz.

Topluluk Marka Ofisi’nin kararlarının yeniden gözden geçirilmesi konusunda ise Avrupa Topluluğu mahkemelerinden, İlk Kademe Mahkemeleri ve Avrupa Adalet Divanı yetkilidir.²²

22 Annand and Norman , op.cit., s :238