Veri Toplama Araçları

Araştırmada veri toplama araçları olarak ailenin demografik bilgilerine ulaşmak için;

Demografik Bilgi Formu, ebeveynlerin çocuklarına karşı algıladıkları kabul-red davranışlarını ölçmek amacıyla “Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (EKRÖ) Anne - Baba Kısa Formu”, dört ve beş yaşındaki çocukların duygu düzenleme becerilerini ölçmek amacıyla “Duygu Düzenleme Ölçeği”, dört ve beş yaşındaki okul öncesi dönem çocuklarının duygusal ve davranışsal problemlerini ölçmek amacıyla “Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) Öğretmen Kısa Formu”

kullanılmıştır.

3.3.1. Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (EKRÖ) Anne Baba Formu (Kısa Form).

Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (EKRÖ) “Parental Acceptance-Rejection Questionnaire (PARQ)”, ebeveynlerin (anne ve baba) çocuklarına karşı deneyimledikleri, çocukların ebeveynlerinden algıladıkları ve yetişkinlerin çocukluk döneminde ebeveynlerinden algıladıkları kabul ve red durumlarını incelemek amacıyla Rohner (2005) tarafından oluşturulmuştur. Ebeveyn Kabul-Ret Ölçeği’nin çocuk, yetişkin ve ebeveyn formu olmak üzere üç farklı formu bulunmaktadır (Rohner, 2005). Bu tez kapsamında anne babanın

çocuklarına karşı kabul-red davranışlarını ölçen, Anne: EKRÖ ve Baba: EKRÖ kullanılmıştır.

Ölçeğin ilk hali aile çocuk ilişkileri ölçeği adıyla, Rohner, Saavedra ve Granum (1978) tarafından geliştirilmiştir. Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği (anne baba formu) ise 1991 yılında Rohner tarafından geliştirilmiştir (akt. Gülay, 2011). Yine Rohner (2005) tarafından ölçeğin standart formunun seçilmiş öğeleriyle kısa versiyonu oluşturulmuştur. Yapılan çalışmalar ölçeğin geçerlilik ve güvenilirliklerinin yeterli olduğunu belirtmektedir (Gomez &

Suhaimi 2015).

Ebeveyn Kabul-Reddi Ölçeği’nin Türkçe versiyonu ilk olarak “Aile Çocuk İlişkileri Ölçeği Anne Formu” adıyla Polat (1988) tarafından yapılmış ve güvenilirlik çalışmalarında alt ölçeklerin alfa katsayıları .76 ile .89 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Ölçeğin toplam

puanının cronbach alpha katsayısı ise .80 olarak bildirilmiştir (Polat, 1988). Ölçeğin ikinci kez Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması Anjel ve Erkman (1993) tarafından yapılarak son hali verilmiştir. Erdem ve Erkman (1990) ölçeğin iç tutarlılığını gerçekleştirdikleri çalışmada ölçeğin cronbach alpha katsayılarının .90 ve alt ölçekler için ise .78 ile .90 aralığında olduğunu bildirmişlerdir.

Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği’nin standart formu 60 maddeden oluşmakta, daha sonra revize edilen kısa formu ise 24 maddeden oluşmaktadır (Rohner, 2005). Toplamda 24 maddeden oluşan Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği, “sıcaklık/sevgi (ters puanlandığında

soğukluk/sevgisizlik)”, “düşmanlık/saldırganlık”, “ilgisizlik/ihmal” ve “ayrıştırılmamış red”

olmak üzere toplam 4 alt boyuttan oluşmaktadır (Rohner & Ali, 2016). “Sıcaklık/ sevgi” alt boyutu 8 maddeden (1,3,9,12,17,19,22,24), “düşmanlık/saldırganlık” alt boyutu 6 maddeden (4,6,10,14,18,20), “ilgisizlik/ihmal” alt boyutu 6 maddeden (2,7,11,13,15,23),

“ayrıştırılmamış red” alt boyutu ise 4 maddeden (5,8,16,21) oluşmaktadır. Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği’nin sıcaklık/sevgi boyutunu içeren maddeleri (1,3,9,12,17,19,22,24) ve

ilgisizlik/ihmal boyutunun 13. maddesi ters puanlanmaktadır. Cevap formatı, 4 = neredeyse her zaman doğru, 3 = bazen doğru, 2 = nadiren ve 1 = neredeyse hiçbir zaman doğru olan dört maddeli likert tipi bir ölçektir (Rohner, 2005). Belirtilen dört alt ölçeğin puanlarının

toplamından elde edilen toplam puan ebeveynlerin çocuklarına karşı gösterdikleri kabul-reddin genel bir karşılığıdır. Ölçekten elde edilen puanlar en düşük 24 en yüksek ise 96 puandır. 24 puan en yüksek düzeydeki kabulü ifade ederken, 96 puan en yüksek düzeyde reddi ifade etmektedir (Rohner & Ali, 2016).

Araştırmanın güvenilirliğini belirlemek amacıyla Cronbach alfa katsayısı hesaplanmış ve anne ve baba formu sırasıyla ölçeğin toplam puanı için .72 ve .76 bulunmuştur. Bu

değerler ölçeğin bu araştırma için güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir.

3.3.2. Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA)/ Öğretmen Formu. Güçler ve Güçlükler Anketi (GGA) “Strength and Difficulties Questionniare”, çocuklarda ve gençlerde

görülebilecek duygusal ve davranışsal problemleri saptamak amacıyla Goodman (1997) tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin Türkçe çevrisi ve geçerlilik güvenilirlik çalışmaları Güvenir ve diğerleri (2008) tarafından yapılmıştır. Güçler ve Güçlükler Anketi’nin 4-16 yaşlar için anne-baba ve öğretmen formu, 11-16 yaşlar için ise ergenin kendi doldurduğu formu bulunmaktadır. Bu tez kapsamında çocukların duygusal ve davranışsal problemleri öğretmen bildirimine dayanmaktadır.

Ölçek, “dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik”, “davranış sorunları”, “duygusal sorunlar”, “akran sorunları” ve “sosyal davranışlar” olmak üzere 5 alt boyuttan ve 25 maddeden oluşmaktadır. Alt boyutlardan ayrı ayrı puan elde edildiği gibi tüm alt boyutların toplamıyla “toplam güçlük puanı” da elde edilebilir (Güvenir ve diğerleri, 2008).

Ölçeğin orijinalinin Cronbach alpha değeri, “toplam güçlük puanı için” .82, “dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik” alt boyutu için .77, “davranışsal sorunlar” alt boyutu için, .63,

“duygusal sorunlar” alt boyutu için .67, “akran sorunları” alt boyutu için .57, “sosyal davranışlar” alt boyutu için .65 şeklinde tespit edilmiştir (Goodman, 2001). Güvenir ve diğerlerinin yaptığı çalışmada ise “toplam güçlük puanı” için .84, “dikkat eksikliği ve aşırı hareketlilik” alt boyutu için .80, “davranışsal sorunlar” alt boyutu için, .65, “duygusal sorunlar” alt boyutu için .73, “akran sorunları” alt boyutu için .37, “sosyal davranışlar” alt boyutu için .73 şeklinde tespit edilmiştir. Sonuçlar akran sorunları dışında diğer tüm alt boyutların iç tutarlılık katsayılarının yüksek ve birbiriyle benzer olduğunu dolayısıyla ölçeğin geçerlilik ve güvenilirliğinin de yeterli olduğunu ortaya koymaktadır.

Araştırmanın güvenilirliğini belirlemek amacıyla Güçler ve Güçlükler Anketi’nin Cronbach alfa katsayısı hesaplanmış ve .72 bulunmuştur. Bu değer ölçeğin bu araştırma için güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir.

3.3.3. Duygu Düzenleme Ölçeği (DDÖ). Duygu düzenleme ölçeği, okul öncesi dönem ve okul çağı çocukların duygu düzenleme becerilerini ölçmek amacıyla Shields ve Cicchetti (1997) tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması ise Batum ve Yağmurlu

tarafından 2007 yılında yapılmıştır. Ölçeğin orijinalinde Cronbach alpha iç tutarlılık katsayısı

“dayanıksızlık/olumsuzluk” alt boyutunda .96, “duygu düzenleme” alt boyutunda ise .83 şeklinde bulunmuştur (Shields & Cicchetti, 1997). Batum ve Yağmurlu (2007) tarafından yapılan çalışmada ise Cronbach alpha iç tutarlılık katsayısı .73 olarak bulunmuştur. Yapılan çalışmalara göre ölçeğin iç tutarlılık katsayıları oldukça yüksektir (Batum &Yağmurlu, 2007;

Yağmurlu & Altan, 2010). Bu durumda ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu söylenebilir.

Duygu düzenleme ölçeği “dayanıksızlık/olumsuzluk” ve “duygusal düzenleme” olmak üzere 2 alt boyuttan ve toplamda 24 maddeden oluşmaktadır. “Dayanıksızlık/olumsuzluk” alt boyutu, tepkisellik, öfkenin kontrol edilememesi, huysuzluk, harekete geçirme maddelerini içermektedir. Duygu düzenleme alt boyutu ise çocuğun sosyal olarak uygun duygular

gösterme ile ilgili maddeleri içerir. Ölçek dörtlü likert tipinde, hiçbir zaman/nadiren=1 puan, bazen=2 puan, sık sık=3 puan, neredeyse her zaman=4 puan olarak değerlendirilir. Ölçekten alınabilecek en fazla değer 96, en az değer de 24’dür. Alınan yüksek puanlar duygu

düzenleme becerilerinin yüksek düzeyde olduğunu ifade eder.

Bu araştırmanın güvenilirliğini belirlemek amacıyla Cronbach alfa katsayısı

hesaplanmış “dayanıksızlık/olumsuzluk” alt boyutu için .77 “duygu düzenleme” alt boyutu için .65 bulunmuştur. Bu değerler ölçeğin bu araştırma için güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermektedir.

3.3.4. Demografik Bilgi Formu. Çeşitli kaynakların taranmasıyla araştırmacı tarafından oluşturulan demografik bilgi formunda, çocuğun cinsiyeti, yaşı, kaçıncı çocuk

olduğu, kaç kardeş olduğu, planlı bir gebelik olup olmadığı, ailenin Sosyo-ekonomik durumu, anne ve babanın yaşı, eğitim durumu, çalışma durumu gibi çeşitli bilgiler sorulmuştur.