Araştırmada, kişisel bilgi formu, iş doyumu ölçeği, çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği ve mobbing ölçeği kullanılmıştır.
3.4.1.Kişisel Bilgi Formu
Araştırmacı tarafından kişisel bilgi formu geliştirilmiştir. Formda katılımcıların kişisel özelliklerini belirlemeye yönelik sorular vardır; cinsiyet, medeni durum, yaş, mesleki kıdem, mezuniyet durumu, çocuk sahibi olma durumu, çocuk sayısı, eğitim düzeyi, çalışma pozisyonları değişkenlerine yer verilmiştir.
3.4.2. Mobbing Ölçeği
Sınıf öğretmenlerinin maruz kaldıkları yıldırma davranışlarını tespit etmek için “Mobbing Ölçeği” kullanılmıştır. Mobbing ölçeğinde 27 soru yer almakta olup bu sorular ile çalışanların iletişimlerin engellenmesine yönelik, sosyal ilişkilere yönelik, itibarlarına yönelik, mesleki konumlarına yönelik ve son olarak da sağlıklarını tehdit eden davranışlara yönelik tespitlerde bulunulması amaçlanmıştır. Bu ölçek mobbing ve motivasyon ile ilgili yapılmış çalışmalardan da faydalanarak araştırmacı Muharrem Kocaoğlu tarafından 2007 yılında oluşturulmuştur ve bu araştırmada güvenirlik analizi sonucu 0.949. Cronbach’s Alpha olarak ölçülmüştür (Kocaoğlu, 2007)
Bu araştırmada ise, ölçeğin güvenilirlik analizi sonucunda iç tutarlılık değeri 0. 970 Cronbach’s Alpha olarak tespit edilmiştir.
3.4.3. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (MSPSS)
“Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği” aile, arkadaş ve özel bir insan olmak üzere üç farklı kaynaktan alınan sosyal desteğin yeterliliğinin öznel olarak değerlendirilmesi amacıyla Zimet ve arkadaşları tarafından 1988 yılında geliştirilmiştir. Her madde 7 basamaklı bir ölçek kullanılarak derecelendirilmiştir.
Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği 12 madde ve 3 alt boyuttan oluşmaktadır.
1. Aile alt boyutu 4 maddeden oluşmaktadır (3, 4, 8 ve 11. maddeler) 2. Arkadaş alt boyutu 4 maddeden oluşmaktadır (6, 7, 9 ve 12. maddeler).
3. Özel Kişi alt boyutu 4 maddeden oluşmaktadır (1, 2, 5 ve 10. maddeler)
Her alt ölçekteki dört maddenin puanlarının toplanması ile alt ölçek puanı elde edilmekte olup, bütün alt ölçek puanlarının toplanması ile ölçeğin toplam puanı elde edilmektedir. Elde edilen puanın yüksek olması algılanan sosyal desteğin yüksek olduğunu göstermektedir. ÇBASDÖ geçerlilik çalışması 1995 yılında Eker ve Arkar (1995: 45–55) tarafından yapılmıştır. Ölçek 146 üniversite öğrencisi, psikolojik psikiyatrik problemleri nedeniyle üniversite sağlık merkezine başvuran 50 üniversite öğrencisi, 50 psikiyatri bölümü hastası, 50 böbrek hastası ve 50 hasta ziyaretçisi üzerinde uygulanmıştır. Yapılan çalışma sonucunda batı kültüründe tanımlanmış olan 3 faktörün bizim kültürümüz için de geçerli olduğu görülmüştür. Ölçekle ilgili ikinci çalışma Eker, Arkar ve Yaldız (2001: 21–22) tarafından, gözden geçirilmiş formuyla yapılmıştır. Ölçek 50’şer katılımcı bulunan üç gruba uygulanmıştır. Bunlar yatarak tedavi gören psikiyatri hastalarının oluşturduğu psikiyatri grubu, cerrahi müdahale yapılan hastaların oluşturduğu cerrahi grubu, rastgele seçilmiş hasta ziyaretçilerinin oluşturduğu normal gruptur. Yapılan güvenirlilik çalışması sonucunda skalanın üç faktörlü bir yapıya sahip olduğu; iç tutarlılıkta Cronbach Alfa değerinin tüm skala için 0,89, aile desteği boyutu için 0,85, arkadaş desteği boyutu için 0,88 ve özel insan boyutu için
0,92 olduğu saptanmıştır. Ölçeğin geçerlilik çalışmasında ise ölçek diğer ölçeklerle pozitif korelâsyonlar göstermiştir.
Bu araştırmada ise, ölçeğin güvenilirlik analizi sonucunda iç tutarlılık değeri 0. 911 Cronbach’s Alpha olarak tespit edilmiştir.
3.4.4. İş Doyum Ölçeği
“İş Doyum Ölçeği” Minnesota Öğretmen Gerilimi envanterinden uyarlanarak Mehmet Ali Doğan tarafından 2009 yılında düzenlenmiştir. İş Doyum Ölçeği 20 sorudan oluşturulmuştur. Araştırma modelindeki amaç, eldeki problemi ve bu problemle ilgili durumları, değişkenleri ve değişkenler arasındaki ilişkileri tanımlamaktır. Anketin güvenilirlik düzeyini saptamak amacıyla Cronbach’s Alpha güvenilirlik ölçeği kullanılmıştır. Anketin güvenilirlik katsayısı 0.713 olarak hesaplanmıştır (Doğan, 2009). Ankette 5’li likert ölçeği kullanılmıştır. Ölçek; 1. hiç tatmin edici değil, 2. tatmin edici değil, 3. ne tatmin edici ne değil, 4. tatmin edici, 5. çok tatmin edici ifadelerini içermektedir.
Bu araştırmada ise, ölçeğin güvenilirlik analizi sonucunda iç tutarlılık değeri 0. 960 Cronbach’s Alpha olarak tespit edilmiştir.
3.5. Verileri Analizi
Bu araştırmanın bağımsız değişkenleri yıldırma davranışları, sosyal destek algıları ve bağımlı değişkeni iş doyumudur.
Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma davranışları, algıladıkları sosyal destek ve iş doyum düzeylerinin öğretmenlerin demografik özelliklerine göre farklılaşma durumları t- testi ve ANOVA ile sınanmıştır. Grup varyanslarının eşit olmadığı durumlarda non parametrique testler yapılmıştır (Levene testi, Kruskal Wallis H-, Mann Whitney U-). Sınıf
öğretmenlerinin maruz kaldığı yıldırma davranışları, sosyal destek algıları ve iş doyumu değişkenleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla korelâsyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Bu analizler SPSS 15.0 bilgisayar paket programı ile analiz edilmiştir.
Araştırmada öğretmenlerin işlerinden memnun olup olmadıklarını anlamak için iş doyumu ölçeğinin alt kısmına “Daha iyi bir ücret veya çalışma koşulu bulduğunuzda kurumunuzu değiştirmeyi düşünür müsünüz?” sorusu yöneltilmiştir. Öğretmenlerden bu soruya “Evet” ve “Hayır” seçeneklerinden birine işaret koyarak cevap vermeleri istenmiştir.
3.6. Sayıltı
1. Öğretmenler tüm ölçeklere samimi ve dürüst olarak cevap vermişlerdir. 2. Kullanılan ölçekler öğretmenlerin yıldırma durumlarını, algıladıkları sosyal desteği ve iş doyumlarını doğru biçimde tespit etmektedir.
3.7. Sınırlılıklar
1. Çalışma Türk Eğitim Sisteminin bir alt sistemi olan ilkokulda (devlet okullarında), 2013-2014 eğitim öğretim yılında İstanbul ilindeki ilkokul öğretmenlerinin, okullarında maruz kaldıkları yıldırma davranışları, algıladıkları sosyal destek ve mesleki iş doyumları, bunların yoğunluğu, nedenleri ve bunlarla başa çıkma stratejileri ile sınırlıdır.
2. Araştırma, anketi yanıtlayanların kullanılan ölçekler doğrultusundaki görüş, düşünce ve algıları ile sınırlıdır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BULGULAR