Veri Toplama Araçları

Bu çalıĢmada kullanılan veri toplama araçları 3 bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde araĢtırmacı tarafından hazırlanan KiĢisel Bilgiler Formu (EK-1), ikinci bölümde Semerci (2016) tarafından geliĢtirilen EleĢtirel DüĢünme Eğilimi Ölçeği (EK-2) ve son bölümde Göbel (2013) tarafından geliĢtirilen EleĢtirel DüĢünme Becerisi Öğretimi Uygulama Ölçeği (EK-3) yer almaktadır. AraĢtırmacılardan gerekli izinler alındıktan sonra bu iki aracın kullanılmasına karar verilmiĢtir. AraĢtırmada kullanılan EleĢtirel DüĢünme Eğilimi Ölçeği ve EleĢtirel DüĢünme Becerisi Öğretimi Uygulama Ölçeğinin özellikleri aĢağıda verilmiĢtir.

3.3.1. KiĢisel Bilgi Formu

AraĢtırmacı tarafından hazırlanan kiĢisel bilgi formu, katılımcıların cinsiyet, kıdem, yerleĢim yeri, gönüllülük, memnuniyet ve hizmet içi eğitim alıp almadıkları ile ilgili bilgiler içermektedir. KiĢisel bilgi formu çoktan seçmeli soru türlerini içermektedir.

3.3.2. EleĢtirel DüĢünme Eğilimi Ölçeği

Bu ölçek Semerci (2016) tarafından 2000 yılında geliĢtirilen Kritik DüĢünme Ölçeği’nin revize çalıĢması sonucu 2016 yılında geliĢtirilmiĢ bir ölçme aracıdır. Ölçek öğretmen ve öğretmen adaylarının eleĢtirel düĢünme eğilim düzeylerini ölçmektedir. Ölçek 5’li likert tipi olarak hazırlanmıĢ olup, ölçek maddelerine verilen cevaplar “Hiç Katılmıyorum”, “Çoğunlukla Katılmıyorum”, “Kısmen Katılıyorum”, “Çoğunlukla Katılıyorum” ve “Tamamen Katılıyorum” Ģeklinde katılımcılara sunulmuĢtur. Ölçek maddelerinden alınabilecek en yüksek puan 5’tir. Ölçek 49 olumlu maddeden oluĢmaktadır. Ölçekte yer alan maddelerin puanlaması 1-2-3-4-5 Ģeklinde yapılmıĢtır. Katılımcıların ölçek maddelerine vermiĢ oldukları cevaplara göre ölçekten alınabilecek ortalama puan aralıkları(𝑛−1)

𝑛 formülü ile belirlenmiĢtir (BiriĢçi vd., 2011). Buna göre ölçeğin puan aralığı,

Hiç Katılmıyorum: 1.00 – 1.80 (çok düĢük düzey)

Çoğunlukla Katılmıyorum: 1.81 – 2.60 (düĢük düzey)

Kısmen Katılıyorum: 2.61 – 3.40 (orta düzey)

Çoğunlukla Katılıyorum: 3.41 – 4.20 (yüksek düzey)

Tamamen Katılıyorum: 4.21 – 5.00 (çok yüksek düzey) Ģeklinde belirlenmiĢtir.

Ölçek üstbiliĢ, esneklik, sistematiklik, azim sabır ve açık fikirlilik olmak üzere 5 alt boyuttan oluĢmaktadır. Alt boyutlardaki madde sayılarına baktığımızda, üstbiliĢte 14, esneklikte 11, sistematiklikte 13, azim ve sabırda 8 ve açık fikirlilikte 3 madde yer almaktadır. Ölçek geliĢtirme aĢamasında ölçeğin alt boyutları arasındaki korelasyon değerlerinde en yüksek iliĢki esneklik ve sistematiklik alt boyutları

arasında (.930) iken en düĢük iliĢki açık fikirlilik ile azim ve sabır alt boyutları arasında (.465) bulunmuĢtur.

Ölçeğin hem geliĢtirilme aĢamasındaki hem de bu çalıĢmadaki alt boyutları için elde edilen Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları Tablo 11’de verilmiĢtir.

Tablo 11.EleĢtirel DüĢünme Eğilim Ölçeği Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları

Alt Boyutlar GeliĢtirme AĢamasındaki

Güvenirlik Katsayıları Bu ÇalıĢmadaki Güvenirlik Katsayıları ÜstbiliĢ .89 .87 Esneklik .89 .88 Sistematiklik .90 .90 Azim ve sabır .83 .89 Açık fikirlilik .67 .73 Toplam .96 .96

Tablo 11 incelendiğinde ölçeğin geliĢtirime aĢamasında en düĢük güvenirlik katsayısı açık fikirlilik alt boyutunda bulunmuĢtur. Bunun nedeni olarak madde sayısının az olması gösterilmiĢtir. Ancak araĢtırmacı tarafından güvenirlik katsayısı kabul edilebilir olarak değerlendirildiği için ölçekte kullanılmak üzere yer verilmiĢtir. Tabloya göre Cronbach Alpha değerleri EleĢtirel DüĢünme Eğilimi Ölçeği’nin güvenilir olduğunu göstermektedir.

Ölçekte yer alan alt boyutlara iliĢkin eleĢtirel düĢünme eğilimine sahip kiĢilerin özelliklerine aĢağıda yer verilmiĢtir.

1. ÜstbiliĢ:

 Kendi öğrenme sürecinin farkında olma, öğrenme görevlerinden hangisinin tamamlanması gerektiğini bilme

 Öğrenme yöntemlerini etkili ve etkisiz olarak ayırt edebilme

 Görevleri karĢısında baĢarılı olabileceği bir yaklaĢım planlayabilme  Öğrenme stratejilerini etkili bir Ģekilde kullanabilme

 Öğrenme sürecini izleyebilme, baĢarılı bir öğrenmenin gerçekleĢip gerçekleĢmediğini fark edebilme

 Var olan bilgilerini etkili yöntemlerle geri çağırabilme (Ormrod, 1990). 2. Esneklik: Doğru bildiklerinin aksine kanıtlar bulunması halinde iddialarından

vazgeçerler (Ennis, 1986; Nickerson, 1984; akt: Semerci, 2000). Alternatifleri ve farklı görüĢleri dikkate alır (Costa ve Presseisen, 1985; Facione, 1990). 3. Sistematiklik: Sistematiklik eğiliminde olan kiĢiler planlı, örgütlü ve dikkatli

bir Ģekilde araĢtırma yapabilirler. Bilgiye dayalı ve belirli bir yönteme göre karar verme stratejisini kullanırlar (Kökdemir, 2003).

4. Azim-Sabır: Zorluk ve engeller karĢısında vazgeçmez. KarĢılaĢtığı sorunlar için çözüm yolu bulana kadar çaba gösterir ve çözüm için bekler (Ennis, 1986; Nickerson, 1984; akt: Semerci, 2000).

5. Açık Fikirlilik: Farklı görüĢlere iliĢkin açık olurlar, onlara karĢı toleranslı olmaya ve alternatifleri ciddiye almaya isteklidirler (Facione, 1990).

3.3.3. EleĢtirel DüĢünme Öğretimi Uygulama Ölçeği

Bu ölçek Göbel (2013) tarafından geliĢtirilmiĢ bir ölçeme aracıdır. Ölçek, öğretmenlerin eleĢtirel düĢünmeyi geliĢtirici sınıf içi uygulamalarının düzeylerini belirlemek amacıyla geliĢtirilmiĢtir. Ölçek 5’li likert tipi olarak hazırlanmıĢ olup, ölçek maddelerine verilen cevaplar “Hiçbir Zaman”, “Nadiren”, “Bazen”, “Sıklıkla” ve “Her Zaman” Ģeklinde katılımcılara sunulmuĢtur. Ölçek maddelerinden alınabilecek en yüksek puan 5’tir. Ölçek 15 olumlu maddeden oluĢmaktadır. Ölçekte yer alan maddelerin puanlaması 1-2-3-4-5 Ģeklinde yapılmıĢtır. Katılımcıların ölçek maddelerine vermiĢ oldukları cevaplara göre ölçekten alınabilecek ortalama puan aralıkları (𝑛−1)

𝑛 formülü ile belirlenmiĢtir (BiriĢçi vd., 2011). Buna göre ölçeğin puan aralığı,

Hiçbir Zaman: 1.00 – 1.80 (çok düĢük düzey)

Nadiren: 1.81 – 2.60 (düĢük düzey)

Bazen: 2.61 – 3.40 (orta düzey) Sıklıkla: 3.41 – 4.20 (yüksek düzey)

Ölçek öğretim ortamı, öğretmen özellikleri, sınıf atmosferi ve kendini ifade etme olmak üzere 4 alt boyuttan oluĢmaktadır. Alt boyutlardaki madde sayılarına baktığımızda, öğretim ortamında 7, öğretmen özelliklerinde 3, sınıf atmosferinde 3 ve kendini ifade etmede 2 madde yer almaktadır. Ölçek geliĢtirme aĢamasında ölçeğin alt boyutları arasındaki korelasyon değerlerinde en yüksek iliĢki öğretim ortamı ve kendini ifade etme alt boyutları arasında (.648) iken en düĢük iliĢki kendini ifade etme ile öğretmen nitelikleri alt boyutları arasında (.539) bulunmuĢtur.

Ölçeğin hem geliĢtirilme aĢamasındaki hem de bu çalıĢmadaki alt boyutları için elde edilen Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları Tablo 12’de verilmiĢtir.

Tablo 12.EleĢtirel DüĢünme Öğretimi Uygulama Düzeyi Belirleme Ölçeği Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları

Alt Boyutlar GeliĢtirme AĢamasındaki

Güvenirlik Katsayıları Bu ÇalıĢmadaki Güvenirlik Katsayıları Öğretim Ortamı .92 .85 Öğretmen Nitelikleri .74 .81 Sınıf Atmosferi .67 .72

Kendini Ġfade Etme .64 .70

Toplam .90 .89

Tablo 12 incelendiğinde ölçeğin geliĢtirime aĢamasında en düĢük güvenirlik katsayısı kendini ifade etme alt boyutunda bulunmuĢtur. Bu değerler iç tutarlılık değerleri için kabul edilebilir bulunmuĢ ve ölçeğin güvenirliğinin kabul edilebilir olduğu ifade edilmiĢtir.