Bu bölümde araştırmada kullanılan kimya kavram testi ve öğrencilerle yapılan mülakatlar hakkında bilgi verilmiştir.
3.3.1. Kimya Kavram Testi
Yapılan araştırmada, ilköğretim 6. ve 7. sınıf fen ve teknoloji ders kitaplarından ve kimya kavramları ile ilgili daha önceden yapılmış araştırmalardan yararlanılarak 20 ana sorudan oluşan toplam 28 soruluk bir kimya kavram testi hazırlanmıştır. Testi oluşturan sorular, alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda düzenlenerek pilot uygulamaya hazır hale getirilmiştir. Testin pilot uygulamasına toplam 68 sekizinci sınıf öğrencisi katılmıştır. Elde edilen veriler ile SPSS Windows Paket Programı kullanılarak testin güvenirliği iç tutarlık katsayısı α = 0.82 olarak hesaplanmıştır. Pilot uygulama sonuçları dikkate alınarak gerekli düzeltmeler ile araştırmada kullanılacak olan kimya kavram testi son haline getirilmiştir.
Ölçüm aracı olarak hazırlanan kimya kavram testi ile ilgili bilgi verilirken aynı kelimelerin tekrarını önlemek amacı ile kelimeleri kısaltma yoluna gidilmiş, kimya kavram testi yerine “KKT” kısaltması kullanılmıştır. 6. ve 7. sınıf fen bilgisi derslerinde işlenen kimya kavramlarını içeren bu testin 20 ana sorusundan 17 sorusu çoktan seçmeli olarak hazırlanmıştır. Çoktan seçmeli her sorunun seçenekleri bir tane doğru cevap ve üç tane çeldirici içermektedir. Testin kalan 3 sorusu (5., 7. ve 16. sorular) ise yapılandırılmış grid tekniğine göre hazırlanmıştır. Bu tekniğe göre, konuyla ilgili birden fazla soru hazırlanır ve soruların yanıtları rastgele, kutucuklara yerleştirir. Kutucukların içerisine yerleştirilen cevaplar, kelimeler, resimler, sayılar, eşitlikler, tanımlar veya formüllerden oluşabilir. Öğrencilerden, soruların cevaplarının bu kutucuklardan seçmesi istenir. Hem doğru kutucukların seçimi, hem de bunların mantıksal sıraya dizilmesi öğrencinin konuya iyi hâkim olmasını gerektirir. Yanlış seçilen kutucuklar öğrencilerin konu hakkındaki eksik veya yanlış bilgilerini ortaya çıkarır. KKT’de yapılandırılmış grid tekniğinden yararlanılarak hazırlanan 5. ve 7. sorular dörder tane alt soruyu, 16. soru ise üç alt soruyu içermektedir.
KKT’ni oluşturan sorular, 6. ve 7. sınıf fen ve teknoloji dersi programında yer alan temel kimya kavramlarını kapsamaktadır. KKT’de kullanılan sorular Ek-1 de verilmiştir. KKT’de kullanılan soruların ölçtüğü kavramlar aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Tablo 3.2. KKT’de Kullanılan Kavramların Sorulara Göre Dağılımı
Kavram Sorular 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Atomun Boyutu √ √ Atomun Yaşamı √ Saf Madde √ Element √ √ √ √ Bileşik √ √ √ Karışım √ √ √ Molekül √ √ √ Tanecik √ √ Fiziksel Değişme √ Kimyasal Değişme √ Hal Değiştirme √ Atomun Yapısı √ İyon √ √ √ √ Kimyasal Bağlar √ √ √ √ √ Çözelti √ √
Öğrencilerin, Tablo 3.2’de belirtilen bu kavramları bilimsel doğrulara uygun olarak kavrayamamaları durumunda, ezbere dayalı olarak öğrenme gerçekleştireceği için daha sonraki eğitim dönemlerinde bu kavramları hem unuttukları hem de kavram yanılgısı oluşturdukları bu konu ile yapılan araştırmalar sonucunda kanıtlanmıştır (Erdem ve diğerleri, 2001; Othman ve diğerleri, 2008). Örneğin, maddenin tanecikli yapısıyla ilgili olarak atom, molekül ve iyon kavramlarını kavrayamayan öğrenciler,
kendilerine göre alternatif kavramlar oluşturur. Değişimi zor olan bu kavramlar, yeni öğrenmelerin önünde bir engel oluşturacağı için öğrencilerin fen ve teknoloji dersine karşı olumsuz tutum geliştirmelerine neden olur (Gücüm ve arkadaşları, 2004).
3.3.2. Mülakatlar
Öğrencilerin, çoktan seçmeli olarak hazırlanan KKT ile belirlenmesi güç olan kimyasal anlamalarını daha ayrıntılı incelemek için, ulaşım ve zaman kolaylığı bakımından merkez kabul edilmesi ve dört ilköğretim okulunun bulunduğu bölgelerden de öğrenci alması nedeni ile özel dershanedeki öğrencilerden KKT sonucuna göre belirlenen 6 öğrenci ile yarı yapılandırılmış mülakat yapılmıştır.
Mülakat, en az iki kişi arasında sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir. Mülakat, araştırmada cevabı aranan sorular çerçevesinde ilgili kişilerden veri toplama şeklinde ifade edilebilir. Yarı yapılandırılmış mülakat ise, hem sabit seçenekli cevaplamayı hem de ilgili alanda derinlemesine gidebilmeyi birleştirir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009,161). Mülakat tekniğinde, görüşmeyi yapan kişi ile öğrenci, sakin bir yerde otururlar, birisi soru sorarken, diğeri soruları yanıtlar. Mülakat, öğrencinin de izni alınarak bir kayıt cihazına kaydedilir. Öğrencilere gerekli çizimleri için boş kâğıtlar verilebilir. İyi bir mülakat için şu hususlara dikkat edilmelidir (Atasoy, 2002);
Mülakata başlarken uyumun sağlanması için zaman gerekir. Öğrencinin rahatlaması için, mülakat yapan kişi rahatlatıcı ifadeler kullanmalıdır.
Mülakat açık ve genelden, kapalı ve özele doğru ilerlemelidir. Böylece hatırlanamayan bilgiler akla gelebilir.
Mülakatı yapan kişide soruların bir listesi bulunmalıdır. Mülakatın sohbet havasında verimli geçmesi için sorular arka arkaya sabit bir sırada sorulmamalıdır.
Soruların sorulma hızı önemlidir. Çok hızlı sorulursa öğrencinin kafası karışabilir veya verdiği cevapların önemsiz olduğunu düşünüp cevap vermek istemeyebilir. Aşırı duraklamalarda ise, öğrenci kötü bir performans gösterdiğini düşüneceği için, utanıp sıkılabilir.
Mülakatı yapan kişi olumlu veya olumsuz yargılarda bulunmamalıdır. Mülakat sırasında, “yanlış”, “nasıl böyle düşünebilirsin” gibi olumsuz ifadeler kullanılmamalıdır.
Mülakat esnasında, mülakatı yapan kişi bir konuyu veya kavramı öğretmeye kalkmamalıdır.
Mülakatı yapan kişi, her şeye hazırlıklı olmalıdır. Öğrenci sıkıldığında mülakat bitirilmelidir. Mülakat sonunda, öğrenciye eklemek istediği bir şeyin olup olmadığı sorularak, teşekkür edilmelidir.
Mülakat soruları öğrencilerin kimyasal kavramlarla ilgili anlamalarının derinlemesine incelenmesi amacıyla KKT de yer alan, atom, iyon, molekül, saf madde, karışım ve özellikleri, bileşik, element, kimyasal bağlar, fiziksel ve kimyasal değişme kavramlarını içerecek şekilde hazırlanmıştır. Ancak mülakatın gidiş durumuna göre bazı öğrencilere daha ayrıntılı sorular sorulmuştur. Çalışmada kullanılan mülakat soruları Ek 2’de verilmiştir.