Harmanlanmış öğrenme ortamının öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmalar ile ilgili görüşleri üzerindeki etkisinin araştırıldığı bu çalışmada, öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmalara ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla açık-uçlu sorulardan oluşan iki anket kullanılmıştır. Araştırmanın başında ve sonunda, bilimin doğası için bilimin doğasına ilişkin görüş anketi (BDİGA), bilimsel araştırma için ise bilimsel araştırmalara ilişkin görüş anketi (BAİGA) kullanılmıştır. Aynı zamanda, öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmalara ilişkin görüşlerini daha derinlemesine belirlemek amacıyla ön testlerin ardından ilk mülakatlar, son testlerin uygulanmasından hemen sonra ise son mülakatlar gerçekleştirilmiştir.
3.5.1. Bilimin Doğasıyla İlgili Görüş Anketi (BDİGA)
Bu araştırmada, öğretmen adaylarının bilimin doğasına ilişkin görüşleri Lederman, Schwartz, Abd-El Khalick ve Bell (2002) tarafından geliştirilen Bilimin Doğası İle İlgili Görüş Anketi kullanılmıştır. Bilimin doğası anketi toplam 10 açık uçlu sorudan oluşmakta olup, anketin her sorusu bilimin doğasıyla ilgili bir veya birkaç ana unsur kapsamında öğrencilerin kavramalarını belirleyecek şekilde hazırlanmıştır. Anketin kapsam geçerliliği çok sayıda uzman tarafından gözden geçirilmiş ve gerekli düzeltmeler yapılmıştır (Lederman ve diğ., 2002). Anket Dr. Kaya tarafından 2005 yılında Türkçe’ye çevrilmiş ve uzman görüşleri alınıp düzenlenerek son haline getirilmiştir.
Anket dilimize çevrildikten sonra çalışmaya katılmayan FB öğretmen adayları (N=25) ile yapılan pilot çalışmada, öğrencilerin bazı soruları anlamakta zorlandıkları
84
tespit edilmiştir. Bu nedenle, bazı sorularda ifadelerin yanlarına parantez içerisinde kısa açıklamalar eklenmiştir. Anketin Cronbach α değeri 0,85 bulunmuştur. BDİGA anketi Ek 8’de verilmiştir. Bu araştırmada öğretmen adaylarının bilimin doğası ile ilgili aşağıdaki ana unsurları öğrenmeleri beklenmiştir:
- Bilimsel bilginin kesin olmayan geçici bir doğaya sahip olduğu, - Bilimsel bilginin deneysel temellere dayandığı,
- Deneysel delillerin yanı sıra bilim insanlarının hayal etme gücü ve yaratıcılığının bilimsel bilginin oluşturulma süreci içerisinde yer aldığı,
- Bilim insanlarının sahip oldukları bilgi birikimlerinden, bakış açılarından, ön yargılarından, geçmiş deneyimlerinden, yaşadıkları toplumun değer yargılarından, kültür ve inançlarından etkilendikleri ve böylece bilimin objektif olduğu kadar, subjektif bir doğaya da sahip olduğu,
- Bilimsel araştırmaların tüm aşamalarında yaratıcılık ve hayal etme gücünün kullanıldığı,
- Bilimsel teori ve kanunun birbirinden farklı bilgi türleri olduğu,
- Bilim insanlarının yaptıkları araştırmalarda gözlem yaptığı ve gözlemlere dayalı çıkarımlarda bulunduğu,
- Bilimde birden fazla yöntemin bulunduğudur.
3.5.2. Bilimsel Araştırmalara İlişkin Görüş Anketi (BAİGA)
Bu araştırmada, öğretmen adaylarının bilimsel araştırmalara ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla Schwartz, Lederman ve Thompson. (2001) tarafından geliştirilen BAİGA anketi kullanılmıştır. Bu anketin geliştirilme süreci, bilimin doğasına ilişkin görüş anketinin geliştirilme süreci ile paralellik göstermektedir. BDİGA, literatürde hem fikir olunan bilimsel araştırma ile ilgili ana unsurlara dayalı olarak geliştirilmiştir. BAİGA anketinde yer alan sorular, BDİGA anketi gibi bir veya birden fazla ana unsurla ilişkilidir. Schwartz ve diğ. (2001) tarafından yapılan pilot çalışmada, BAİGA’nın geçerliliği ve güvenirliği arttırılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, BAİGA anketi 115 öğrenciye uygulanmış, uygulamadan sonra geçerliliği sağlamak amacıyla mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, BAİGA maddeleri birçok fen eğitimcisi, bilim insanı ve fen öğretmenleri tarafından incelenmiş ve öğrencilerin bilimsel araştırmaya ilişkin görüşlerini belirlemek konusunda kullanışlı olduğu görülmüştür. Bu anket Dr. Kaya tarafından 2010 yılında Türkçe’ye çevrilmiş ve uzman görüşleri alınarak
düzenlenmiştir. Anket, BDİGA anketinde olduğu gibi dilimize çevrildikten sonra yapılan pilot çalışmada, öğrencilerin bazı soruları anlamakta zorlandıkları tespit edilmiştir. Bu nedenle, bazı sorularda ifadelerin yanlarına parantez içerisinde kısa açıklamalar eklenmiştir. Anketin Cronbach α değeri 0,79 bulunmuştur. BAİGA anketi Ek 9’da verilmiştir. Bu araştırmada öğretmen adaylarının bilimsel araştırmalar ile ilgili özellikle aşağıdaki ana unsurları öğrenmeleri beklenmiştir:
- Bilimsel araştırmaların bir soru ile başladığı,
- Bilimsel araştırmaların insanoğlunun yaşam standardını yükseltmek, huzurunu artırmak ve Dünyayı daha iyi yaşanabilir bir yer haline getirmek amacıyla yapıldığı,
- Bilimde birden fazla yöntemin bulunduğu,
- Bilimsel araştırmaların çoklu amaçlar için yapıldığı, - Veri ve delilin birbirinden farklı olduğudur.
3.5.3. Mülakatlar
Bu çalışmada, öğrencilerin bilimin doğası ve bilimsel araştırmalara ilişkin kavramsal anlamalarını daha derinlemesine belirlemek amacıyla yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Yapılan mülakatların asıl amacı, öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmalara ilişkin görüşlerini daha derinlemesine ortaya çıkarmaktır. Mülakatların yapılmasının diğer bir nedeni, araştırma sürecinin ardından FB öğretmen adaylarının bilimin doğası ve bilimsel araştırmaya ilişkin görüşlerinde meydana gelen değişimin nedenini ortaya çıkarmaktır. Ön testlerin uygulanmasının ardından ilk mülakatlar ve araştırma sonunda da uygulanan son testlerin ardından son mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakat soruları BDİGA ve BAİGA anketlerinde bulunan sorularla paralel olup, öğretmen adaylarının verdikleri cevapların nedenleri, ayrıca cevaplayamadıkları veya sahip oldukları kavram yanılgıları ve kısmi kavramalar üzerine odaklanılmıştır. Ön mülakatlar öğrencilerin bilimin doğasıyla ilgili bilgilerinin çok az olması nedeniyle ortalama olarak 30 dakika kadar sürerken, son mülakatların süresi yaklaşık olarak 60 dakika civarında olmuştur. Araştırmada hem deney hem de kontrol grubundaki tüm öğretmen adaylarıyla bireysel yarı yapılandırılmış mülakatlar yapılmıştır. Ön mülakata katılan deney grubundan 3, kontrol grubundan ise 4 öğretmen adayı bazı nedenlerden dolayı son mülakatlara katılamamışlardır. Mülakatların “Tam olarak anlayamadım.”, “Söylediklerini biraz daha açabilir misin?” ve “Bu
86
söylediklerinle ilgili örnekler verebilir misin?” gibi ifadeler kullanılarak daha detaylı bilgiler elde etmek amaçlanmıştır (Bell, 1995). Mülakatlar ses kayıt cihazına kaydedilerek, daha sonra yazılı doküman haline getirilmiş ve analiz edilmiştir.
3.5.4. BDİGA ve BAİGA Anketleri ile Mülakatların Değerlendirilmesi
Araştırma deneysel bir desene sahip olduğundan, deney ve kontrol gruplarındaki öğrencilerin bilimin doğası ve bilimsel araştırmalarla ilgili görüşleri arasındaki farklılıkların nicel verilere dönüştürülmesi gerekmiştir. Bu anketler, literatürde daha çok öğrencilerin anlamalarını nitel açıdan değerlendirmek amacıyla kullanılmıştır (Lederman ve diğ., 2002; Schwartz ve diğ., 2001). Bu nedenle, araştırmanın başlangıcında bu anketin nicel olarak nasıl değerlendirilmesi ile ilgili Dr. Lederman ile elektronik posta yoluyla görüşmeler yapılmıştır. Dr. Lederman anketteki her soru için bir cevap anahtarı oluşturulabileceğini ve öğrencilerin cevaplarının bu cevap anahtarına dayalı olarak puanlanabileceğini belirtmiştir. Bu öneriye dayalı olarak gerekli literatür taraması yapılmış ve anketlere verilen cevaplar, üçlü bir değerlendirme kategorisine dayalı olarak analiz edilmiştir. Bu üç kategori, “bilimsel görüş”, “kısmen bilimsel görüş” ve “bilimsel olmayan görüş” olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada, anketin yayınlanmasından sonra yapılan istatistiksel çalışmalardan da yararlanılarak, “bilimsel görüş”, “kısmen bilimsel görüş” ve “bilimsel olmayan görüş” sırasıyla 3/2/1 yerine 3,5/1/0 şeklinde puanlanmıştır (Vazquez-Alonso ve Manassero-Mas, 1999).
Mülakatlar ise, BDİGA ile BAİGA anketlerine paralel bütüncül bir yaklaşımla yapıldığından, anketlerin ve mülakatların analizi yine bütüncül bir yaklaşımla yapılmıştır. Örneğin, ilgili anket sorusundan 1 puan alan öğretmen adayı, mülakatta aynı anket sorusuna yönelik bilimsel olarak yeterli düzeyde bir açıklama yapmışsa, anketten aldığı 1 puan 3,5 puana tamamlanmıştır ya da anketten 0 puan alan öğretmen adayı aynı anket sorusuna mülakatta kısmen yeterli düzeyde açıklama getirmişse anketten aldığı puan 1 puana tamamlanmıştır. Ancak bu süreçte, anketten 0 puan alıp, mülakattan 3,5 puan alan hiçbir öğretmen adayı çıkmamıştır.