Veri toplama aracı üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm örneklemin demografik özellikleri bilgisine ulaşmayı sağlayan Kişisel Bilgi Formu (EK-1), ikinci bölüm İnformal İletişim Ölçeği (EK-2) ve üçüncü bölüm Örgütsel Sinizm Ölçeği’nden (EK-3) oluşmaktadır.
Araştırmanın veri toplama çalışması 2017 yılı Kasım ayında başladı ve 2018 yılı mart ayında tamamlanmıştır.
3.3.1. Kişisel Bilgi Formu
Araştırmaya katılan öğretmenlerin demografik özelliklerine ulaşmak için araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu kullanılmıştır. 16 maddeden oluşan kişisel bilgi formu; öğretmenlerin çalıştığı kurumun eğitim kademesi, cinsiyet, yaş, en uzun yaşadığı yerleşim yeri, medeni durum, sahip olunan çocuk sayısı, meslekteki toplam çalışma yılı, bulunduğu okuldaki toplam çalışma yılı, dersine girdiği sınıfların mevcudu, çalıştığı kurumdaki öğretmen sayısı, branş, işe yerleştirilme tipi, eğitim düzeyi, mezun olduğu fakülte, öğretmenliğin ideal bir meslek olup olmaması ve sosyal bir dernek veya sendika üyeliği olup olmama bilgilerini kapsamaktadır.
3.3.2. İnformal İletişim Ölçeği
İnformal İletişim Ölçeği, Celal Teyyar UĞURLU tarafından 2014 yılında geliştirilmiştir. İnformal İletişim Ölçeği 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçek maddelerinin biri (8. madde) olumsuz, geri kalan 23 maddesi ise olumlu ifade olarak yazılmıştır. Dört faktörlü bir ölçek olarak kabul edilmiştir.
Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ölçeğin alt faktörlerine ilişkin maddeler incelendiğinde, birinci faktör “arkadaşlık” adı altında toplanmakta ve 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. maddelerini içermektedir. İkinci faktör “eğlenme” adı altında toplanmakta ve 9, 10, 11, 12, 13. maddelerini içermektedir. Üçüncü faktör “etkileme” adı altında toplanmakta ve 14, 15, 16, 17. maddelerini içermektedir. Dördüncü faktör “bilgi” adı altında toplanmakta ve 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24. maddelerini içermektedir. Ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlık katsayısı ,89 olarak bulunmuştur. Ölçeğe açımlayıcı faktör
66
analizi uygulanmış ve örneklem büyüklüğünün uygunluğu Kaiser-Meyer-Olkin ve Barlett istatistiği ile onaylanmıştır (Uğurlu, 2014).
Bu araştırmada 405 öğretmen üzerinde uygulanan İnformal İletişim Ölçeği’nin güvenilirlik çalışmaları için bir iç tutarlılık yaklaşımı olan Cronbach Alpha (α) Katsayısı formülü kullanılmıştır.
Tablo 3.3.2.1: İnformal İletişim Ölçeği Faktörlerine Ait Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları
Faktörler Madde Sayısı Cronbach Alpha
Arkadaşlık 8 ,841
Eğlenme 5 ,915
Etkilenme 4 ,726
Bilgi 7 ,919
Toplam 24 ,940
Tablo 3.3.2.1’de görüldüğü üzere, faktör analizi sonucunda elde edilen yapıya bağlı olarak ölçeğin birinci faktörü sekiz maddeden oluşmaktadır. “Arkadaşlık” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,84 olarak bulunmuştur. Ölçeğin ikinci faktörü beş maddeden oluşmaktadır. “Eğlenme” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,92 olarak bulunmuştur. Ölçeğin üçüncü faktörü dört maddeden oluşmaktadır. “Etkileme” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,73 olarak bulunmuştur. Ölçeğin dördüncü faktörü yedi maddeden oluşmaktadır. “Bilgi” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,92 olarak bulunmuştur. Ölçeğin tamamı için bulunan Cronbach Alpha Katsayısı ,94’tür. Alpha katsayısının bulunabileceği aralıklar ve buna bağlı olarak ölçeğin güvenirlik durumu aşağıda verilmiştir:
0,00≤α<0,40 ise ölçek güvenilir değildir, 0,40≤α<0,60 ise ölçek düşük güvenilirliktedir, 0,60≤α<0,80 ise ölçek oldukça güvenilirdir,
67
0,80≤α<1,00 ise ölçek yüksek derecede güvenilir bir ölçektir (Akgül ve Çevik, 2003: 435-436).
Yukarıda verilen bilgi doğrultusunda ana ölçeğin ve ölçeğe ait tüm boyutların güvenirliği ,60’ın üzerinde olduğu için ölçek ve ölçeğe ait boyutlar güvenilirdir. İnformal İletişim Ölçeği’nde beşli likert tipi derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Maddelerin karşısında yer alan seçenekler ve puan karşılıkları; 5=Tamamen Katılıyorum, 4=Çoğunlukla Katılıyorum, 3=Orta Düzeyde Katılıyorum, 2=Kısmen Katılıyorum, 1=Hiç Katılmıyorum şeklinde düzenlenmiştir. 8. madde olumsuz ifade içerdiği için puan karşılığı tersten hesaplanmıştır. Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 120 ve en düşük puan 24’tür.
3.3.3. Örgütsel Sinizm Ölçeği
Dean, Brandes ve Dharwadkar (1999) tarafından geliştirilmiş olan ve 2009 yılında Gamze KALAĞAN tarafından Türkçeye uyarlanan “Örgütsel Sinizm Ölçeği” 13 maddeden oluşmaktadır.
Bu ölçek, Brandes (1997) tarafından geliştirilmiş 14 maddelik Örgütsel Sinizm Ölçeği’nin gözden geçirilmiş formudur. Bu formda, davranışsal boyutta yer alan bir madde çıkarılmıştır. Örgütsel Sinizm Ölçeği’nde “bilişsel”, “duyuşsal” ve “davranışsal” olmak üzere üç boyut yer almaktadır. “Bilişsel” boyutta beş madde (1, 2, 3, 4, 5. madde), “duyuşsal” boyutta dört madde (6, 7, 8, 9. madde) ve “davranışsal” boyutta dört madde (10, 11, 12, 13. madde) bulunmaktadır. Dean, Brandes ve Dharwadkar (1999) “bilişsel” boyuttaki maddelerin faktör yüklerinin 0,63 ile 0,81; “duyuşsal” boyuttaki maddelerin faktör yüklerinin 0,75 ile 0,80 ve “davranışsal” boyuttaki maddelerin faktör yüklerinin 0,54 ile 0,80 arasında değiştiğini hesaplamışlardır. Ayrıca, boyutların Cronbach Alpha İç Tutarlılık Katsayıları sırasıyla 0,86, 0,80 ve 0,78 olarak hesaplanmıştır (Kalağan, 2009).
Bu araştırmada 405 öğretmen üzerinde uygulanan Örgütsel Sinizm Ölçeği’nin güvenilirlik çalışmaları için bir iç tutarlılık yaklaşımı olan Cronbach Alpha Katsayısı formülü kullanılmıştır.
68
Tablo 3.3.3.1: Örgütsel Sinizm Ölçeği Faktörlerine Ait Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayıları
Faktörler Madde Sayısı Cronbach Alpha
Bilişsel 5 ,901
Duyuşsal 4 ,965
Davranışsal 4 ,804
Toplam 13 ,919
Tablo 3.3.3.1’de görüldüğü üzere, faktör analizi sonucunda elde edilen yapıya bağlı olarak ölçeğin birinci faktörü beş maddeden oluşmaktadır. “Bilişsel” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,90 olarak bulunmuştur. Ölçeğin ikinci faktörü dört maddeden oluşmaktadır. “Duyuşsal” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,97 olarak bulunmuştur. Ölçeğin üçüncü faktörü dört maddeden oluşmaktadır. “Davranışsal” başlığı altında toplanan bu maddelerin Cronbach Alpha değeri ,80’dir. Ölçeğin tamamı için bulunan Cronbach Alpha değeri ,92’dir. Ana ölçeğin ve ölçeğe ait tüm boyutların güvenirliği ,60’ın üzerinde olduğu için ölçek ve ölçeğe ait boyutlar güvenilirdir.
Ölçekte “Tamamen Katılıyorum” (5), “Katılıyorum” (4), “Kısmen Katılıyorum” (3), “Katılmıyorum” (2), “Hiç Katılmıyorum” (1) şeklinde sıralanan beşli likert tipi derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 65 ve en düşük puan 13‟tür.