Ticari Amaçla Kurulmuş İşletmelere Düşen Görevler

Ticari amaçlı kurulu Su ve Su güvenliği ile ilgili şirketler genellikle danışmanlık, denetim ve belgelendirme işleri yapmaktadır. Sözleşme yaparak çalıştıkları özel veya resmi kuruluşlarda var olan su kaynaklı risklerin tespit edilmesi ve yönetilmesi için dizayn ettikleri Risk Yönetim Sistemlerini uygularlar. Risk yönetim sistemleri ticari kaygılarla düzenlendiği için, ürünü satın alan firmanın çıkarları gözetilir. Firma çıkarları ile çelişmiyorsa çevre veya toplum ikinci planda kalabilir.

İmar, inşaat ve tesisat işlerinde su ve tesisat güvenliği de dikkate alınmalıdır. İş yeri sağlığı, işçi sağlığı konularında alınacak önlemler de Lejyonella hastalığı riskleri de gözetilmelidir.

Türk Turizmi Lejyonella hastalığı ile ilk kez 1996 yılı sezon başında Kuşadası İmbat otelinde (17 vaka ile) karşılaştı. Genel Müdürlüğü’nü Hakkı Genç’in, Teknik Servis Müdürlüğü’nü ise Metin Kavak’ın yaptığı İmbat Otel’de ölümle sonuçlanan Lejyonella hastalığına yakalanan müşterileri getiren tur operatörü otelden tazminat talep etti. Bir anda 80 oda boşaltıldı. Otel sahibini istenen tazminat tedirgin etmemişti. Sorun devam ettikçe tur operatörlerinde alamayacağı yeni müşterileri, otelinin hastalıklı otel olarak kalıp yok olmasıydı. Bu nedenle otel sahibi yabancı T.O ile birlikte hareket ederek, dönemin Lejyonella hastalığı ile ilgili en meşhur bilim adamları ve araştırmacılarını, çok yüksek ücretler ile otele davet etmiştir. O dönem ciddi bedellerle (14 milyar Lira – 200.000 ABD Doları) alınan bakır-gümüş iyon makinesi hala kullanılmaktadır. Lejyonella hastalığı İmbat Otelde

30

ortaya çıktığında İngiliz Parlamentosu bu konuyu İngiliz Dış İşleri Bakanına Soru Önergesi şeklinde gündeme getirmiştir. İngiliz Dış İşleri Bakanlığı’nca verilen yanıtta; 1995 yılında Mayıs-Ekim döneminde, Kuşadası’na 21.230 turistin geldiği, bunların 4.230 kişisinin İmbat Otel’de konakladığının sanıldığı, hastalık çıkma ihtimalinin anlaşılmasında sonra ise Kuşadası’na 8.750 İngiliz Turistin geldiği, bunlardan (Otel ve Türk Resmi makamlarınca) tahminen 1.250 kişisinin İmbat Otel’de konakladığı düşünülmektedir (İngiltere Parlamento Kayıtları, 1995 c:83).

Bu olaydan bir sene sonra, 1996 sezonun sonuna doğru, yine Kuşadası Pine Bay otelinde yaşanan toplu gıda zehirlenmesi ile Türk Turizmi ilk kez Gıda Güvenliği (H.A.C.C.P) uygulamaları ile tanıştı. Otel sahibinin ödeyeceği tazminat bir tarafa yeni müşteri edinememe korkusuyla, yine ciddi bir bedel karşılığında İngiliz olduğu iddia edilen bir danışmanlık ve denetim firması ile çalışmak zorunda kaldığı gözlemlenmiştir.

Eylül - Ekim 1997’de İstanbul’da bir tesisten 16 vaka ile 2. büyük Lejyonella vakamız kayıtlara geçti. İmbat otelde yaşanan sıkıntıların sonuçlarının farkına varan Turizm Bürokrasisi İstanbul başta olmak üzere sonraki vakalarda daha etkin olmuşlar, olası zararların minimize edilmesi için ciddi gayret sarf etmişlerdir. Basınla paylaşım, otellere vaka esnasında ziyaret, konukları rahatsız etmeden işlemlerin yapılması, anında EWGLINET’ e geri bildirim konularına azami özen göstermişlerdir. Fransa da yerleşik bir Türk Tur Operatörünün otelinde çıkan hastalık ile mücadele İmbat’a nazaran daha az hasarla atlatılmıştır. Otel hemen kapatılmış, tamamen yıkılarak yeniden yapılmış, ismi dahi değiştirilmiştir.

Ardından 1999 yılında Antalya Alanya’da yüksek sezonda (28 Temmuz- 25 Ağustos) bir tatil köyünde 309 kayıtlı turistin hastalandığı (Salmonella B Tip) otelde yaşanan toplu gıda zehirlenmesin canlı yayın arabaları ile otelin önünden yayın yapmaları hafızalarda kalmıştır (Lieftucht, 1999: 2).

2004 yılında ise ülkemizde kalan turistlerin alacağı konaklama hizmetlerindeki (Lejyonella, gıda, su, havuz vb) risklerin önceden denetlenmesi için, otelcilere zorunlu olarak belirli bir ticari şirketle çalışma zorunluluğu getirilmiştir. T.O otellerin denetimlerinde (devletin, resmi makamların yetersiz kalması ve bu konuda şikâyet almaya devam ettikleri için) mecburen bu şirketle çalışılmak zorunda şeklinde otellere mektuplar (Ek 11) yollamışlardır. Aynı işi yapan yerli bir şirketin ve

31

bu konuda duyarlı bazı otelcilerin kendilerini baskı altında hissetmeleri ve kendilerine yapılan bu zorlamadan dolayı karşı atağa geçip, dayatılan şirketin özelliklerini sorgulamaya başlamaları T.O bu tutumlarını yumuşatmışlardır. Ardından yaşanan hukuki süreçte “yanlış anlaşılma” (Ek 12) olduğu şekli ile olay kapatılmıştır.

AB içinde tüketici haklarının hızla muhakeme edilip karar bağlanabilmesi, T.O ‘ni bu konuda birinci sorumlu haline getirmiştir. Hollanda da özel Turizm Mahkemeleri 1 ay içinde karar aşamasına gelmektedir. Mahkemelerin aldığı nihai kararlar; T.O’nin Turisti götürdüğü destinasyonda alacağı tüm hizmetleri önceden gidip görerek, AB standartlarına uygun ise götürmesi, uygun değilse de götürmemesi, Turistin destinasyonda başına ne gelirse (Güvenlik, yeme, içme, kullanım güvenliği- Health & Safety vb.) 1.derecede T.O ‘nün sorumlu olacağı yönünde çıkmaktadır. Bunun içinde destinasyonda istihdam ettiği personeli (genellikle bölgede bir Türk ile evli hanım olabilmekte) ile çalıştığı otellere periyodik denetimler yaptırmaktadır. Birçok otel ve çok detaylı bir çalışma olduğu için de bir veya iki T.O personeli yeterli olamamakta, boşluğu ticari amaçlarla kurulmuş, belli başlı şirketler doldurmaktadır. Bu şirketlerin diğer Danışmanlık ve Denetim işlerinde olduğu gibi, Turizm ile ne kadar ilgili iseler, otele o denli etkin şekilde faydalı olabilmektedirler.

Günümüzde Simpson Millar, Pannone, Blake Lapthorn gibi sadece şikayet konusuna uzmanlaşmış bazı hukuk büroları, başından gıda zehirlenmesi geçmiş, seyahatinden dolayı hastalanmış veya kaza geçirmiş müşterilerin kendilerine başvurması için promosyonlar düzenlemekte, hediyeler dahi vermektedir. Havaalanlarında turistlere dağıtılan bilgi formlarında, veya internet paylaşım portallarında, seyahatinizde başınıza gelebilecek, irili ufaklı, ciddi veya basit her türlü tersliğin, hastalığın veya yaralanmanın tahmini tazmin bedelleri bulunmaktadır. Otelinizde 5 dakika suyun (sıcak veya soğuk) kesilmesinde şikayet edene, otelde nakit 5 Paund ödenmesinde olduğu gibi artık Türk Otelcileri de bu konularda her geçen sene daha uzmanlaşmakta, bu tür sorunları yöre de anında çözmeyi, ülkesine gidip reklamasyon yapmasına oranla tercih etmektedir.

32 1.6.4. Tur Operatörlerine Düşen Görevler

Avrupa Birliği Direktiflerine göre (European Council Directive 90/314/EEC of 13 June 1990 on package travel, package holidays and package tours) , Tur Operatörleri tura götürdükleri müşterilerinin sağlıklarından resmen sorumludurlar. EWGLI, son birkaç yıl içinde bir çok Avrupa ülkeleri Tekli veya Çoğul vaka olmasına bakmaksızın enfeksiyon yaşanan otellerin adını ve enfeksiyon kapanların isimlerini tur operatörlerine bildiriyordu. EWGLI Koordinasyon Merkezi 2005 den bu yana ulusal, uluslar arası veya başka şekilde bir Tur Operatörüne Rutin bilgi vermemektedir. Risk taşıyan vakalar hakkında da üye ülkelerin temsilcisi-sağlık otoritelerine bilgi vermektedir. Tur Operatörü kendisine başvuran hastayı doktoruna yönlendirecek, doktoru da İlgili Sağlık otoritesine durumu bildirecektir. 2005 EWGLI rehberinde anlatılanların otellere bildirimi ilgili ülkenin temsilcisi ve Sağlık Bakanlığı Otoritesinin sorumluluğu altındadır (EWGLI, 2005).

33 İKİNCİ BÖLÜM

SEYAHAT İLİŞKİLİ LEJYONELLA RİSKLERİNİN TANIMLAMASI,