Kimyasallar ve Uygulama Metotları

Lejyonella mücadelesinde suyun sıcaklığının yanında kimyasallarla da dezenfeksiyon yapılır. Kimyasal Kullanım Programı (üreticilerin kimyasal hakkında sundukları ürün bilgileri, kullanım ölçüleri ve istendiğinde ilişki kurulacak kişi bilgileri), kimyasalların depolanma, taşınma, kullanım ve yaralanma olduğunda acil durum bilgileri, sistemin kontrol (ölçüm) değerleri (toleransları ile beraber); kimyasal, biyolojik ve fiziksel olmak üzere örnek alma, saklama şekilleri, sıklıkları,

55

örnek alınma noktaları, kontrol limitlerinin dışında sonuç alındığı durumlarda kimyasal kullanım şekli, ilgili kişiye ulaşma durumu, temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri, tamir ve bakım yapıldığında uygulamalar, işletme dolu veya boş iken istenen uygulamalar kimyasallar ve uygulama metotlarını oluşturur.

2.8.1. Sıcak Su Sistemlerinde Kimyasal Uygulama Metotları

2.8.1.1 Biyosit Uygulamaları

Canlı organizmaların özellikle mikroorganzimaların gelişmelerini durduran ya da öldüren bakterisid, fungisid, pestisid gibi kimyasal maddelere biyosit denir. Oxidising (hücre yapısını ve metabolizmasını oksijen ile yıkıma uğratan) ve non Oxidising (hücre yapısını ve metabolizmasını oksijen ile yıkıma uğratmadan etkisiz hale getiren) biyositler olmak üzere 2 ana gruba ayrılırlar. Non-oxidising Biyositler için Sothiazolones ve türevleri, DBNPA, Glutaraldehyde ve/veya Quat, Carbamates, Tris-hydroxymethylnitromethane, Bromonitropropanediol ve Bromonitrostyrene, Methylene Bisthiocyanate veya Quarternary Phosphonium örnek olarak gösterilirken, Oxidising Biyositler için Bromo-chloro-dimethyl Hydantoin, Sodium Hypochloride, Catalyzed Hydroperoxyde, Chlorine Dioxide, İodine, İsocyanurates sayılabilir (Kayabek, 2002: 25-26).

Sıcak su sistemleri beslemelerini soğuk sudan yapmakta olduklarından, soğuk suyun dezenfeksiyon için kullanılan kimyasalını da içeriyor olacaktır. Sıcak su sistemlerinde klor dezenfektan olarak kullanıldığında, sıcak su ile açılan derideki gözeneklerden giren klor cilt ve saç kuruması, deri hastalıkları, gözde kaşınma ve kırmızılık yaratır. Sıcak suyun buharı ile akciğerlere klor absorbe olabilir bu da uzun vadede astım, alerji vb. ciddi hastalıklara neden olabilir.

2.8.1.2 Oxiding biyositlerin izlenmesi

Aşağıda belirtilen hususların düzenli olarak kontrol edilmesi durumunda rutin bakım ve kontroller yeterli olacaktır (EWGLI, 2005. 73):

56

• Su kaynağına katılan etken madde oranı

• Aylık olarak etken madde konsantrayonu ölçülmelidir.

• Yıllık olarak binayı temsil edebilecek sayıda çıkış noktasında etken madde konsantrasyonu ölçülmelidir.

2.8.1.3 İyonizasyonun İzlenmesi

İyonizasyon bakır ve gümüş iyonlarının bir su şartlandırma unsuru olarak kullanımı için elektrolitik üretimine verilen isimdir. Bakır ve gümüş gibi metaller bakterilere karşı kullanımda etkilidir. Mikroorganizmaların hücre duvarlarını bozundururlar Şu parametreler düzenli olarak izlendiğinde sistemin rutin bakım ve kontrolleri yeterli olacaktır (EWGLI, 2005: 77):

• Su kaynağında serbest iyon oranı

• Temsili çıkış noktalarında gümüş iyon konsantrasyonu her 3 ayda bir izlenmelidir.

• Yanmaz tipte elektrot kullanılmıyorsa, yerleştirilen elektrotların temizliği yapılmalıdır.

• Su kaynağının ph’ sı kontrol altında tutulmalıdır.

2.8.2. Soğuk Su Sistemlerinde Kimyasal Uygulama Metotları

Soğuk su dağıtım boruları, rutin kontroller dezenfeksiyonsunu gerektiriyorsa, sistem 1 aydan fazla kullanım dışı kaldıysa, sistemin tamamı veya bir kısmı bulaşmaya neden olabilecek şekilde bakıma girdiyse ve salgın şüphesi durumunda temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Dezenfeksiyon kimyasal kullanımı veya termal dezenfeksiyonla yapılabilir. Kimyasal dezenfeksiyon daha fazla önerilmektedir (EWGLI, 2005: 60).

2.8.3. Soğutma Kulelerinde Kimyasal Uygulama Metotları

Soğutma Kulelerinin genelde mekanik hava akımlı ve doğal hava akımlı olmak üzere 2 ana tipi vardır. Mekanik akışlılar kule ile havayı uzaklaştırmak için

57

fanları kullanırlar. Kenara yerleştirilen fanla hava kulenin üst noktasından dışarı itilir. Doğal akışlılarda ılık dönüş suyu iç havayı ısıtır. Açık dolaşımlı soğutma kuleleri ticari alanda yaygın şekilde kullanılır. Kullanılan soğutma kulesi sistem amacına göre belirlenir. Soğutma sistemi, soğutma kulesi, evaporatif kondensatör veya diğer soğutma bileşenlerinden oluşabilir. Bu kısımlar yönetim ve kontrol sisteminin temelini oluştururlar. Soğutma sisteminin işletme parametrelerine dayalı komple bir şartlandırma programı kurulmalıdır. Bu programın bileşenleri çevresel olarak kabul edilebilir olmalıdır. Programın etkinliğini etkileyebilecek bazı faktörler arasında kirlenme, mikrobiyolojik aktivite ve korozyon yer almaktadır. Soğutma sistemlerinin işletim koşulları mikrobiyolojik üremeye imkan sağlar. Su sıcaklıkları, pH, besin maddesi düzeyi, CO2 ve güneş ışığı gibi faktörler legionella ile birlikte, protozoa, alg, fungus, bakteri gibi organizmaların yaşam koşullarını etkiler. Hem yüzeye yerleşmiş hem de serbest akan bakterilerin şartlandırma programı ile kontrol edilmesi gerekir. Soğutma suyunun rutin olarak izlenmesi şartlandırma programının sürekli etkinliğini sağlar. Sıklık ve içerik sistem özelliklerine bağlı olsa da en az haftada bir kez kontrol izleme önerilmektedir (EWGLI, 2005: 73).

2.8.4. Evaparatör, Kondensörler de Kimyasal Uygulama Metotları

Evaporatif kondensatörler air conditioning veya ticari soğutma uygulamaları için kullanılır. Bunlar hem soğutma kulesi hem de klasik kondansatörlerin fonksiyonlarını bir araya getirirler. Evaporatif kondansatörlerin legionella üremesi bakımından daha küçük risk teşkil ederler. Bazı durumlarda alternatif soğutma sistemlerinin kullanılması da mümkündür. Soğutma sistemleri partikül sürüklenmesini kontrol edecek, güvenli çalışma, temizleme ve dezenfeksiyona izin verecek şekilde dizayn edilmelidir (EWGLI, 2005: 61).

2.8.5. Klima Sistemlerinde Kimyasal Uygulama Metotları

Alüminyum temizlik konsantresi ile yüzeylere zarar vermeden temizlik yapmak mümkün olmaktadır. Genelde kış döneminde yapılan temizlik ve dezenfeksiyon, gerektiğinde sezonda da yapılmalıdır. Kimyasal uygulaması ile

58

yapılan temizlik ve dezenfeksiyon esnasında koruyucu önlemler de alınmalıdır. Yağ çözücü ile alüminyum yüzeyler temizlendikten sonra, yüzeyler ılık su ile temizlenir, kurumaya bırakılır, ardından yüzey dezenfektanları ile temizlenir. Aynı sistem (genelde balkonda duran) dış ünitede de yapılmalıdır. Klimaların en küçük parçalarına kadar en az 3 ayda bir temizlenmesi ve genel bakımlarının yapılması enerji tüketimini de azaltacaktır. Klimada temiz hava girişi, kirli ya da düşük kalitedeki hava kaynağına yakın olmamalıdır. Klimaların havayı sirküle etme kapasiteleri sürekli kontrol edilmelidir, Altı ayda bir dezenfeksiyon işlemi uygulanmalıdır, Klimanın ıslak olan iç yüzeyi ve filtresi ayda bir kontrol edilmeli ve temizlenmelidir (EWGLİ, 2005: 61).