Profil, bir bireyi veya öğeyi içsel ve dıĢsal etkenlerin tümünü göz önüne alarak irdelemedir. BaĢka bir deyiĢle bir kiĢi ya da eĢya için ayırt edici özelliklerin tümüdür. (AkbaĢ ve AkbaĢ, 2008:89).
Profil araĢtırmaları, araĢtırmanın evrenini oluĢturan hedef kitlenin mevcut durumunun çeĢitli değiĢkenler açısından betimlenmesini sağlar. Eğitimin her alanında yer alan bireylerle ilgili yapılan profil araĢtırmalarında, bu bireylerin içinde yer aldığı kültürel bağlam, sosyo-demografik faktörler, bireysel özellikler,… vb. hakkında önemli veriler elde edilmektedir (Erkan, Tuğrul ve diğ., 2002:109).
Sosyo-ekonomik düzeylerin belirlenmesinde anne ve babanın mesleği, eğitim düzeyi, geliri, ailenin evinin büyüklüğü, mülkiyeti, ailenin büyüklüğü, evdeki eĢya ve aletler ve toplumsal yaĢama katılım gibi boyutlar dikkate alınmaktadır. Bu boyutlar toplumsal açıdan geliĢme, kalkınma, rekabet etme, baĢarı ve yönetim süreçlerini etkilerken, bireysel açıdan kiĢisel geliĢim, akademik baĢarı, tutum ve değerler gibi süreçleri de etkilemektedir (AkbaĢ ve AkbaĢ, 2008:89).
Sosyo-ekonomik düzey ile akademik baĢarı arasındaki iliĢkiyi araĢtıran birçok çalıĢma vardır. Arı (2007), ilköğretim dördüncü sınıf öğrencilerinin sosyo-ekonomik düzeyleri yükseldikçe Türkçe ve Matematik dersindeki baĢarı düzeylerinin arttığını, Uzun ve Sağlam (2005), ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunan öğrencilerin çevre konusundaki akademik baĢarı puanlarının orta sosyo-ekonomik düzeyden üst sosyo-ekonomik düzeye çıkıldıkça öğrencilerin elde ettikleri toplam puanlarda artıĢ olduğunu bulmuĢlardır. Bir diğer araĢtırmada ise alt sosyo-ekonomik düzeyde bulunan annelerin daha koruyucu ve çocuklarına daha sıkı disiplin uygulama gibi özellikler bulunmuĢtur. Bu araĢtırmalar öğrencilerin sosyo- ekonomik düzeylerinin öğrenci baĢarısını açıklamada önemli bir değiĢken olduğunu göstermektedir (AkbaĢ ve AkbaĢ, 2008:89-90).
Öğrencinin akademik baĢarısını açıklamada kullanılabilecek bir diğer değiĢken öğrencilerin okullarına iliĢkin tutumlarıdır. Öğrencilerin okullarında isteyerek bulunup bulunmamaları, okulun donatımına iliĢkin görüĢleri ve okuldan sonra iĢ bulma ümitleri gibi birçok faktör öğrencilerin baĢarısına etki eder. Ayrıca öğrencilerin boĢ zamanlarını değerlendirme Ģekilleri de öğrencilerin kiĢisel ve akademik geliĢimlerinde etki edebilir. Öğrencinin yaĢadığı yere iliĢkin tutumları, yaĢanılan Ģehrin öğrenciye sunduğu imkanlar, geliĢim fırsatları, sanat faaliyetleri diğer bir etkendir. Sonuç olarak öğrencinin akademik, mesleki ve kültürel geliĢimi sadece sınıfın dört duvarı arasında gerçekleĢmez. Bu nedenle öğrencinin aile, eğitim kurumu ve yaĢanılan yere ait görüĢlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan profil araĢtırmaları ile hedef kitlenin daha iyi tanınması sağlanabilir (AkbaĢ ve AkbaĢ, 2008:90).
Bu kısımda, üzerinde çalıĢtığımız konuyla ilgili fikir verebilecek, geçmiĢ yıllarda yapılmıĢ araĢtırmaların bir kısmına değinilmiĢtir. Böylece bu problem alanında bugüne kadar nelerin yapıldığı ortaya konmuĢ olacaktır. En az ilgili olan çalıĢmalar önce, en çok ilgili olan çalıĢmalar da sonda verilmiĢtir.
Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü’nün (1993) gerçekleĢtirdiği profil çalıĢmasında gerek değiĢken sayısı, gerekse birim sayısı açısından çok geniĢ kapsamlı olmasına rağmen, veriler üzerinde herhangi bir istatistik analizi uygulanmamıĢ,
sadece frekans dağılımları ile yetinilmiĢtir. Bu çalıĢmada Hacettepe Üniversitesi’nin Merkez ve Beytepe yurtlarında kalan öğrencilerin sosyal ve demografik özelliklerine göre dağılımları elde edilmiĢtir.
Ayvacı (1996), öğrenci profilinin fizik öğretmen adaylarının baĢarılarını etkileyip etkilemediği veya hangi faktörlerin öğrenci baĢarısını ne derece etkilediğini ortaya koymak amacıyla yapmıĢ olduğu çalıĢmada, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Fizik bölümü 1. sınıfında okuyan 64 öğrenci ve Fen-Edebiyat Fakültesi Fizik bölümü birinci sınıfta okuyan öğrenciler içinden öğretmen olmak isteyen 32 öğrenciyi alarak bir yüksek lisans tez çalıĢması yapmıĢtır. Bu çalıĢmada öğrencilerin tercih sıraları ve ailelerinin öğrenim durumları arasındaki iliĢkiye bakılmıĢtır. Öğrencilerin temel fizik ve matematik derslerindeki baĢarıları ile öğrencilerin lise bitirme dereceleri, fizik öğretmenliğine ve fizik dersine karĢı tutumları, tercih sıraları, ailelerinin öğrenim durumları ve ders çalıĢma ortamları arasında istatistiksel olarak yüksek derecede bir iliĢki bulunmuĢtur.
Tekdal (2005)’ın “Çukurova Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Uygulama ve AraĢtırma Merkezi’ndeki Ġnternet Laboratuarlarını Kullanan Öğrencilerin Profili ve Bazı DeğiĢkenler Açısından Ġncelenmesi” adlı çalıĢmasının amacı; üniversitedeki laboratuarları kullanarak internete bağlanan öğrencilerin demografik özelliklerini çıkarmak, bilgisayar yazılım ve donanımı hakkında bilgi düzeylerini tespit etmek, internet servislerini kullanma sıklıklarını ve internet hakkındaki görüĢlerini belirlemektir. Bu amaçla, 2004 yılı Kasım-Aralık aylarında Çukurova Üniversitesi’nin çeĢitli fakültelerinde öğrenim gören ve Bilgisayar Bilimleri, Uygulama ve AraĢtırma Merkezi’ndeki laboratuarları kullanan 964 öğrenci üzerinde anket uygulanmıĢtır. Bu çalıĢmada öğrencilerin cinsiyet ve yaĢ dağılımları ve aile geliri ile ilgili özellikleri incelenmiĢtir.
Yazıcı’nın (2001) proje yürütücülüğünü yaptığı “Üniversite Gençliğinin Sosyo- Kültürel Profili Üzerine Bir Alan AraĢtırması” adlı çalıĢmanın amacı; Gazi Üniversitesi örneğinde, üniversite gençliğine çeĢitli açılardan bakabilmek, durumunu tespit etmek, bir nevi fotoğrafını çekebilmektir. Bu çalıĢmada üniversite gençliğinin, demografik,
sosyo-kültürel, ekonomik özellikleri incelenmiĢ ve okudukları bölümü bilinçli olarak seçip seçmedikleri sorusuna yanıt aranmıĢtır. Gazi Üniversitesi’nde okuyan gençlerin sosyo-kültürel özelliklerini ortaya çıkaran veriler dikkate alındığında, köken olarak kentli ve orta sınıf ailelerin çocukları oldukları görülmektedir. Sosyo-ekonomik bakımdan, genel anlamda orta sınıf ailelerden geldikleri görülmektedir. Gelinen ailelerde anne-babalarının mesleki formasyonları dikkate alındığında, düĢük ve orta gelir gruplarında memur anne-babalar, yüksek gelir grubunda serbest meslek sahibi anne-babalar öne çıkmaktadır.
Atasever’in (2007), “Gazi Üniversitesi Öğrenci Profili” adlı çalıĢmasında, Gazi Üniversitesi öğrencilerine iliĢkin profili ortaya çıkarmak amacıyla; öğrencilerin demografik özellikleri incelenmiĢtir. AraĢtırmada elde edilen bulgulara göre, öğrencilerin cinsiyetleri ile akademik birim tercihleri arasında anlamlı bir iliĢki vardır.
Ġssi (2008)’nin “Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Ana Bilim Dalı Öğrenci Profili” adlı çalıĢmasında, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Ana Bilim Dalında okumakta olan öğrencilerin profilini belirlemek amacıyla öğrencilerin sosyal, kültürel ve ekonomik özellikleri incelenmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda öğrencilerin profili sosyal, kültürel ve ekonomik yönlerini kapsamak suretiyle elde edilmiĢtir.
Yaylalı, Oktay ve diğerlerinin (2006) yaptığı çalıĢma Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü’nün desteğinde Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi öğretim üyelerinden oluĢan bir çalıĢma grubu tarafından yürütülmüĢtür. Bu çalıĢmada öğrencilerin demografik, sosyal ve ekonomik profili ortaya konmaya çalıĢılmıĢtır. Bu amaçlar doğrultusunda hazırlanan bu araĢtırma, Türkiye genelinde devlet ve vakıf üniversitelerinin fakülte ve dört yıllık yüksekokullarındaki öğrencileri kapsamaktadır. ÇalıĢma sonucunda; üniversite gençliğinin öğrenim gördükleri üniversite ve bölümü tercih etme nedenleri ile memnuniyet dereceleri, mezuniyet sonrası beklentileri belirlenmiĢtir.
Alim’in (2007) “Anadolu Güzel Sanatlar Liselerini Tercih Eden Öğrenci Profili” adlı çalıĢmasında Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki, Anadolu Güzel Sanatlar Liselerini tercih eden öğrenci profili, araĢtırmanın genel amacını oluĢturmaktadır. Bu çerçevede öğrencilerin sosyo-ekonomik durumları, ailelerin eğitim durumları, mezuniyet sonrası ne yapmak istedikleri ve memnuniyet durumları incelenmiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre öğrenci ailelerinin gelir düzeyleri, Türk-ĠĢ’in 4 kiĢilik ailenin açlık (777,53 TL) ve yoksulluk (2.532,68 TL) sınırı hesaplamasına göre; belirlenen seviyenin altında olduğu tespit edilmiĢtir. Buna bağlı olarak öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarının da orta düzeyde olduğu tespit edilmiĢtir.
Bu çalıĢmada da, ticaret meslek lisesi öğrencilerinin daha iyi tanınması ve sorunlarına çözüm önerileri getirilebilmesi ve daha sonra bu konuda araĢtırma yapacak olanlara bir kaynak teĢkil etmesi amacıyla; “Ticaret Meslek Lisesi 9. sınıf öğrencilerinin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik durumları nedir?” sorularına cevaplar aranmıĢtır. Bu sorular geliĢtirilirken daha önce yapılmıĢ profil çalıĢmaları incelenmiĢ ve öğrencilerin hangi özelliklerine bakıldığı konusu incelenerek çalıĢmanın alt problemleri oluĢturulmuĢtur.