Terimler ve Tarifleri

5.3. TRAFİK İŞARETLEME STANDARTLARI

F/O kazı çalışmalarında işaretleme araç trafiğinin yönlendirilmesi konusunda çok önemlidir.

5.3.1 Terimler ve Tarifleri

 Araç: Karayollarında kullanılabilen motorlu, motorsuz ve özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır.

 Taşıt: Karayolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır. Bunlardan makine gücüyle yürütülenlere ‘’motorlu taşıt’’, insan ve hayvan gücüyle yürütülenlere ‘’motorsuz taşıt’’ denir.

 Sürücü: Karayolunda, motorlu veya motorsuz bir aracı veya taşıtı sevk ve idare eden kişidir.

 Yaya: Araçlarda bulunmayan, karayolunda hareketsiz veya hareketli halinde bulunan insandır.

 Yol kullanıcıları: Karayolu kullanan, yaya, sürücü ve yolculardır.

 Trafik: Yayaların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hal ve hareketleridir.

 Trafik hacmi (Trafik akımı): Verilen bir süre içerisinde belirlenen bir yol kesiminden veya noktasından geçen toplam taşıt sayısıdır. Yıllık, günlük, saatlik veya 15 dakikalık periyotlarla ifade edilir.

 Zirve saat (Doruk saat): Gün içerisinde en yüksek trafik hacminin görüldüğü saattir.

 Ayırıcı (Refüj): Taşıt yollarını veya bölümlerini birbirinden ayıran, bir taraftaki taşıtların diğer tarafa geçmesini engelleyen veya zorlaştıran karayolu yapısı, trafik tertibatı veya gereçdir.

 Karayolu: Trafik için, kamunun yararlanmasına açık olan arazi şeridi, köprüler ve alanlardır1.

1 ‘’Şehiriçi Yolların Yapım Bakım ve Onarımlarında Trafik İşaretleme Standartları’’ (Trafik Güvenliği Daire Başkanlığı, 2015), 1-2.

56

 Tek yönlü karayolu: Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki taşıt trafiği için kullanılan karayoludur.

 Taşıt yolu (Kaplam): Karayolunun genel olarak taşıt trafiğince kullanılan kısmıdır.

 Bisiklet yolu: Karayolunun, sadece bisikletlilerin kullanmalarına ayrılan kısmıdır.

 Yaya yolu (Yaya kaldırımı): Karayolunun, taşıt yolu kenarı ile gerçek veya tüzel kişilere ait mülkler arasında kalan ve yalnız yayaların kullanımına ayrılmış olan kısmıdır.

 Banket: Yaya yolu ayrılmamış karayolunda, taşıt yolu kenarı ile şev başı veya hendek iç üst kenarı arasında kalan ve olağan olarak yayaların ve hayvanların kullanacağı, zorunlu hallerde de araçların faydalanabileceği kısımdır.

 Şerit: Taşıtların bir dizi halinde güvenli seyredebilmeleri için taşıt yolunun çizgilerle ayrılmış bölümüdür.

 Trafik işaret levhası: Sabit veya taşınabilir bir mesnet üzerine yerleştirilmiş ve üzerindeki sembol, renk ve yazı ile özel bir talimatın aktarılmasını sağlayan trafik tertibatıdır.

 Trafik işaretleri: Trafiği düzenleme amacı ile kullanılan işaret levhaları, ışıklı ve sesli işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik zabıtası veya diğer yetkilileri trafiği yönetmek için yaptıkları hareketlerdir.

 Tehlikeli uyarı işaretleri (T Grubu): Karayolu ve yakın çevresindeki tehlikeler hakkında, yoldan yararlananlara uyarı görevi yapan işaretlerdir.

 Trafik tanzim işaretleri (TT Grubu): Karayolundan yararlananlara, trafik düzen ve güvenliğini sağlamak yönünden, uymaları gerekli olan, yasaklama, kısıtlama ve mecburiyetleri bildiren levhalardır2.

57

 Bilgi işaretleri (B Grubu):Yoldan yararlananlara, yol ve yakın çevresi, yol kenarında bulunan yerleşim erleri ile çeşitli hizmet birimleri hakkında bilgi veren işaretlerdir.

 Fasılalı olarak yanıp sönen sarı ışık: İkaz anlamında olan, bu yerin yavaş ve dikkatli geçilmesini bildiren ışıklı işarettir (yol ver işaret levhası gibi).

 Fasılalı olarak yanıp sönen kırmızı ışık: Dur işareti levhası anlamında olan, gidilecek yolun açık olduğu görüldükten sonra yeniden hareket edilmesini bildiren ışıklı işarettir.

 Çalışma alanı: Yolda veya yol kenarında yapılacak inşaat, tamirat, bakım, yenileme gibi çalışmalar sebebiyle, yolun normal işlevinin bozulduğu, çalışma sahası ile bu sahanın yanında malzemelerin, aletlerin, kazı malzemelerinin depolandığı ve çalışma sırasında araçların manevrası için kullanılan alanıdır (Resim-44, Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Geçici trafik kontrolü (GTK): Çalışma alanında, araç ve yaya geçişini sağlayan, yayaların yürüyüş veya binalara erişilebilmesi için uygulamada alınması gereken düzenleme ve emniyet tedbirleridir.

 Geçici trafik kontrol bölgesi (GTKB): Yol veya yol kenarındaki çalışma sebebiyle, yolda geçici trafik kontrolünün uygulanacağı kısımdır (Resim-44, Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Geçici trafik kontrol planı (GTKP): Geçici trafik kontrol bölgesinde sürücü, yaya ve çalışanlar için alınacak emniyet tedbirlerinin yazılı olduğu plandır (Resim-46 ye bakılmalıdır).

 Trafik kontrol donanımı: Geçici trafik kontrol planlamasına uygun olarak alınan tedbirlerin uygulanmasında kullanılan, yol sathı ve satıh üzerindeki yazı, işaret, bayrak, engel gibi her türlü işaret levhalarıdır.

 Ön uyarı alanı: Yol kullanıcılarının, çalışma alanına yaklaşımında, önceden uyarıldığı geçici trafik kontrol bölgesindeki kısımdır (Resim-44, Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır)3.

58

 Geçiş alanı (rakortman) : Geçici trafik kontrol bölgesindeki, yolun genişten dara veya tersine gittikçe değişerek, trafiğin normal istikametine dönüştürüldüğü kısımdır (Resim-44, Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).  Giriş rakortmanı (katılım rakortmanı): Çalışma alanı başlangıcındaki emniyet

alanı öncesinde, bir şeritten trafiğin diğer şerite katılmasını sağlayan düzenlemedir (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır)

 Çıkış rakortmanı: Çalışma sona erip, yolun normal akış düzenine çevrildiği kısımda yapılan düzenlemedir (Resim-44, Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Kaydırma rakortmanı: Şeritlerdeki trafiğin, şerit sayısını azaltmadan geçici yön değiştirmesini sağlayan düzenlemedir (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır)63.  Banket rakortmanı: Yol kenarındaki banketi trafiğe geçici kapatan

düzenlemedir (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Trafik alanı: Çalışma alnında, trafiğin geçmesine ayrılan kısımdır (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Emniyet alanı: Çalışma alanı önünde, arakasında ve/veya yanında, çalışanların ve trafiğin emniyetini sağlamak üzere ayrılan kısımdır (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Ön emniyet alanı: Giriş rakortmanı ile çalışma alanının önünde, çalışanların ve trafiğin emniyeti sağlamak için ayrılan kısımdır (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Yan emniyet alanı: çalışma alanı ile trafik alanı arasında bırakılan, çalışanların ve trafiğin emniyetini sağlamak için ayrılan kısımdır (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır).

 Geçiş alanı (arka emniyet alanı): Çalışma alanı sonunda, trafiğin normal akış düzenine çevrildiği kısımdır (Resim-45, Resim-46 ya bakılmalıdır)4.

59

 Anlık hız (Nokta hızı): Bir taştın, karayolunun belirli bir noktasından geçtiği andaki hızıdır.

 Ortalama hız (Ortalama nokta hızı): Belirli bir mahalledeki taşıtların yaptığı anlık hızların toplamının, gözlemlenen taşıt sayısına bölünmesiyle elde edilen hızdır.

 Yoldaki %85’lik hız: Bir yol kesiminde ve belirlenen zamanda gözlemlenen taşıt hızlarının küçükten büyüğe sıralandıktan sonra %85’lik kısma denk gelen hız değeridir. Diğer bir ifade ile hız dağılımında 85. Yüzdelik dilime düşen hızdır.

 İşletme hızı: Serbest akım koşullarında taşıtların gözlemlenen hızlarıdır. Bu standart kapsamında işletme hızı olarak yoldaki %85’lik hız esas alınmıştır.  İntikal süresi: Bir sürücünün yoldaki bir engeli görüp idrak ederek ayağını frene

götürüp, freni uygulamaya başlayıncaya kadar geçen süredir (saniye olarak).  Platform: Karayolunun, taşıt yolu (kaplama) ile yaya yolu (kaldırım) veya

banketinden oluşan kısımdır.

 Yaya bariyeri: Çalışma sahalarında yayaların yönlendirilmesi ve çalışma alanının sınırlandırılması amacı ile kullanılan bariyerdir.

 Yansıtıcı (reflektif) malzeme: Üzerine şık vurduğunda gelen ışığı belirli bir açı ile geriye yansıtan ve trafik işaret levhalarının imalatında malzemedir.

 Servis yolu: Yapım bakım ve onarım çalışmalarının yapılabilmesi için trafiğin geçişi olarak kanalize edildiği yol5.

60

Resim-45 Yayaların Yönlendirilmesi13

13 ‘’Şehiriçi Yolların Yapım Bakım ve Onarımlarında Trafik İşaretleme Standartları’’ (Trafik Güvenliği Daire Başkanlığı, 2015), 9.

61

Resim-46 Rakortman Tesisi14

14 ‘’Şehiriçi Yolların Yapım Bakım ve Onarımlarında Trafik İşaretleme Standartları’’ (Trafik Güvenliği Daire Başkanlığı, 2015),11.

62

Resim-47 İki Yönlü Yollarda Geçici Trafik Kontrol Bölgesi Bölümleri15

15 ‘’Şehiriçi Yolların Yapım Bakım ve Onarımlarında Trafik İşaretleme Standartları’’ (Trafik Güvenliği Daire Başkanlığı, 2015), 14.

63

5.4. GEÇİCİ TRAFİK KONTROL BÖLGESİNDE (GTKB) UYGULANACAK