Tarihte organize terörizmin ilk olarak Ortadoğu’da gerçekleştiği bilinmektedir. Bu terör hareketi, Filistin’de Yahudi Zealots’un Romalılara karşı I. yüzyılda başlayan hareketiydi. Bu oluşumun eylemlerinin tahmin edilemediği, hedeflerinin genellikle sembolik olduğu, resmi ve dini günlerin eylemler için seçilen zamanlar olduğu görülmektedir. Bu yolla Zealots’un eylemleri ve propagandası en geniş şekilde yayılma şansına sahip olmuştu.37 Zealots Tarikatı”ndan sonra “Sicari” olarak tanımlanan Musevi
bir suikast grubu oluşturularak Romalı lejyonerlere yönelik suikastlarına devam etmiştir.
36 ALKAN, age, s. 36-37
37 Haluk SELVİ, “Terör Eylemlerine Tarihsel Bir Yaklaşım: Osmanlı Devleti’nde Ermeni Terör Eylemleri
18
Sicarri ismi, Roma yönetici kademesindeki üyelere suikastta kullanılan kılıca verilen isimdir. Sicariler Filistin’de Roma yönetimine karşı ihtilal başlatmayı amaçlamışlardır. Daha sonrasında ise eylemlere katılan 900 Zealots taraftarı çarmıha gerilerek idam edilmiştir.38
Terör tarihinde diğer bir önemli terörist grup ise Haşhaşinler’dir. Bu terörist grubun lideri Hasan Sabbah din kökenli siyasal terörü kurumlaştıran kişidir.11. ve 12. Yüzyıllarda üs haline getirdiği Alamut Kalesinde yetiştirdiği fedailerle, başta ünlü Selçuklu Veziri Nizamülmülk olmak üzere, pek çok siyasal cinayeti gerçekleştirmişlerdir.39
Fedailerini etkileyebilmek ve onlara cinayet işletebilmek amacıyla onların beyinlerini uyuşturan haşhaş isimli bitkiden yararlandığı için bugün Batı dillerinde katil anlamına gelen “assasin” sözcüğüne de kaynaklık etmiştir.40
Sicarri’ler ve Assasin’ler gibi dini istismar eden diğer bir siyasal terör örgütü de Hindistan’da bir tarikat olarak ortaya çıkan Thug’lardır. Thug’lar da benzer terör faaliyetlerinde bulunmaktaydılar. İngiliz General William Sleeman tarafından ortadan kaldırılan Thug mensupları öldürecekleri kişilerin seçiminde fark gözetmiyor, kurbanlarını ipekten bir iple boğuyordu.41
Fransız devriminden sonra 1793 ile 1794 yılları arasındaki döneme “Terör Dönemi” ismi verilmiştir. Terör döneminde en az 300 bin kişinin tutuklandığı, bunlardan 17 bininin mahkeme kararıyla idam edildiği, çoğunun da yargılanmadan hapishanelerde öldüğü belirtilmektedir. Güneydoğu Fransa’da 1795-1816 tarihlerinde kralların giriştiği karşı devrim hareketlerine de “Beyaz Terör” denmiştir.42
19. Yüzyıldaki bir diğer terör örgütü ise Çarlık Rusya’sında anarşistlerin kurduğu “Halkın İradesi” (Norodya Volya) isimli örgüttür. Bu örgütün üyeleri Çarlık karşıtı eylemlerde bulunmuşlardır. Bu dönemin en ünlü Anarşist yazarlarından Mihail Bakunin
38 Mutlu AKKURT, PKK Terör Örgütünün Gençlik Yapılanması, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 1. Baskı,
İstanbul 2010, s. 15
39 Emre KONGAR, Küresel Terör ve Türkiye Küreselleşme, Huntington, 11 Eylül, 9. Baskı, Remzi
Kitabevi, İstanbul 2001, s. 78
40 KONGAR, age, s. 78
41 Gürol KORKMAZ, Terör ve Medya İlişkisi, Emniyet Genel Müdürlüğü, Ankara s. 22
19
1869 da yayınladığı “Devrimin Prensipleri” (Principles of Revolution) adlı yapıtında halkı zorbaya karşı şiddet kullanmayı önermiş ve yok etmenin dışında hiçbir eylem tanımadığını belirtmiştir.43
Değişik bir tedhiş grubu ise ABD’de ortaya çıkan Ku Klux Klan örgütlenmesidir. ABD’de 1865 ve sonrasında meydana gelen iç savaştan sonraki dönemde ortaya çıkmış ve üç ayrı klan olarak örgütlenmişlerdi. Savaştan sonraki yeniden imar döneminin ürünü olan Klan’lar, özgürlüklerine kavuşmuş olan zencilerden, bu haklarını geri almak için faaliyet göstermekteydi ve şiddet uygulamaktaydılar.44
Terörün sistemli olarak ortaya çıkışı ise 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlamıştır. 1878-1891 yılları arasında ve 20. yüzyılın ilk yıllarında Rus ihtilalcileri otokratik bir hükümete karşı; aynı şekilde radikal milliyetçi, İrlandalı, Makedonyalı, Sırp, Ermeni gruplar da otonomi ve bağımsızlık için terör eylemlerinden yoğun bir şekilde yararlanmışlardır.45
Ortadoğu’da sistematik terörizm ise 1930-1940’lı yıllarda Müslüman Kardeşler ile Mısır’da; Araplara karşı mücadele veren Yahudi yer altı örgütleri Hashomer (Gözcü), Haganah (Savunma), Irgun ve Lehi ile manda yönetimi altındaki Filistin’de ortaya çıkmıştır.46
Tarihteki en etkili siyasal terör olayı hiç şüphesiz Avusturya İmparatorluğu Veliahtı Arşidük Franz Ferdinand’ın Saraybosna’da Sırp Gavrilo Princip tarafından öldürülmesidir. Bu siyasal cinayet, Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasına ve sonunda din-tarım imparatorluklarının tarihten silinmesine yol açmıştır.47
Terörist eylem ve uygulamalar 20. Yüzyılda büyük değişiklikler geçirmiş, Terörizm aşırı sağdan aşırı sola uzanan siyasal bir yelpazede çok sayıda harekete damgasını vurmuştur. Terörizm, Hitler yönetimindeki Nazi Almanyası ve Stalin
43 ÇAKMAK, age, s. 19
44 DİLMAÇ, age, s. 60
45 M. Sadi BİLGİÇ, Terör ve Terörle Mücadele, BİLGESAM (Bilgi Adamlar Stratejik Araştırmalar
Merkezi), Rapor No:17, s. 12
46 Gürol KORKMAZ, Terör ve Medya İlişkisi, Emniyet Genel Müdürlüğü, Ankara s. 24
20
yönetimindeki Sovyetler Birliği gibi bazı totaliter rejimler tarafından resmen kabul edilmese de bir devlet politikası ve aracı olarak uygulanmıştır.48
1960’lı yıllarda ise özellikle Avrupa merkezli dünya gençlik hareketlerinin, pek çok örgüte ilham kaynağı oluşturduğu söylenebilir. Bu dönemlerde terör örgütleri, çoğunlukla ulusal sınırlar içinde, mevcut rejimlere ya da sömürgeci-işgalci güçlere karşı mücadele amacıyla ortaya çıkmışlardır. Çoğu 1970’lerden sonra dünya sahnesinde etkili olan bu örgütler, özellikle İngiltere, İsrail-Filistin, Lübnan, Türkiye, Arjantin, Uruguay, El Salvador, Guatemala, Vietnam, İtalya, İspanya, Almanya, Fransa, Japonya vb. ülkelerde çok etkili olmuşlardır. 49
1960’lı yıllar aynı zamanda modern terör olaylarının başladığı tarih olarak da kabul edilebilir. İlk uçak kaçırma olayı 6 Eylül 1970’de Filistinli ünlü kadın terörist Leyla Halid’in de içinde bulunduğu İsrail Havayollarına ait bir yolcu uçağının başarısızlıkla sonuçlanan İngiltere Dawson Havaalanı’na indirilmesi eylemi olmuştur. Bu eylem, uçak kaçırma olaylarının başlangıcı olmuş ve daha sonraki tarihlerde birçok uçak kaçırma eylemi gerçekleştirilmiştir. 1972’de dünya terör tarihinin bir ilki daha yaşanmıştır.5 Eylül 1972’de Münih Olimpiyatları’nda Filistinli Kara Eylül grubu İsrailli sporcuları kaçırmıştır. Bu eylem Alman polisinin başarısız kurtarma operasyonu sonucunda dokuz İsrailli beş de Filistinlinin ölümüyle sonuçlanmıştır.50
20. yüzyılın ikinci yarısında artan ulaştırma ve iletişim araçları ile gelişen yazılı ve görsel basın, terörün etkisini artırmış, alanını genişletmiş ve yaygınlaştırmıştır. Almanya’da Bader-Meinhof, Japonya’da Kızıl Ordu, İtalya’da Kızıl Tugaylar, Porto- Riko’da Faln, Fransa’da Doğrudan Eylem, İngiltere’de İRA, Malaya’da Komünist Partisi (1948-1960), İspanya’da ETA, Uruguay’da Milli Kurtuluş Örgütü, Guatemala’da Devrimci Silahlı Kuvvetler, Meksika’da Halk Silahlı Kuvvetleri, Türkiye’de PKK günümüzün başlıca terör örgütleri olarak gösterilmektedir.51
48 Ercan ÇİTLİOĞLU, Gri Tehdit Terörizm, Destek Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2008, s. 83
49 Bahçeşehir Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri Sosyo-
Ekonomik ve Sosyo-Politik Yapı Araştırması ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinden En Fazla Göç Almış Olan İllerin Sosyo-Ekonomik ve Sosyo-Politik Yapı Araştırması: Sorunlar, Beklentiler ve Çözüm Önerileri Proje Raporu, İstanbul 2009, s. 28
50 ÇAKMAK, age, s. 22
21
Terör ve terörizm tarihinin en önemli milatlarından birisi hiç şüphesiz ki 11 Eylül 2001 tarihinde Amerika Birleşik Devletlerinde bulunan Dünya Ticaret Merkezinin ikiz kulelerine kaçırılan yolcu uçakları ile yapılan saldırı olmuştur. 3000 civarında insanın hayatını kaybettiği, birçok insanın yaralandığı saldırı, terör eylemlerinin ulaşabilecekleri boyutun, verebileceği zararın, ülkelerin ulusal ve uluslararası politikalarını ne derece etkileyebileceğinin bir göstergesi olarak hafızalara kazınmıştır.
Amerika Birleşik Devletlerinin gerek siyasi yönden gerekse dünya ticareti üzerindeki etkisi yönünden süper güç olması sebebiyle yapılan saldırı Amerika ile birlikte diğer ülkeleri de büyük oranda etkilemiştir. Siyasi, ekonomik, hukuki, sosyal vb. her alanda etkilerinin görüldüğü saldırı sonrasında Amerika Başkanı’nın “Ya bizdensiniz ya da onlardan” diyerek diğer ülkeleri tehditkâr bir şekilde Amerika’nın yanında yer almaya çağırması ve ardından El-Kaide terör örgütüne ve Taliban yönetimine son vermek amacıyla Afganistan’a müdahalesi sonucu dünya yeni bir döneme girmiştir. Böylece 11 Eylül terör saldırıları, terörün yerel olmaktan çıkarak küreselleşebileceğini ve etkilerinin sınırları aşabileceğini göstermiştir.