Sol Terör Örgütleri

Türkiye’de meydana gelen terör olaylarının ve terör örgütlerinin tarihsel gelişimine baktığımız zaman Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren özellikle 1980’li yıllara kadar ülke gündemine ağırlıklı olarak damgasını vuran terör faaliyetlerinin ideolojik kaynağını Marksizm-Leninizm’in (M-L) oluşturduğu görülmektedir.52

Türkiye’de, sol hareketlerin tarihi Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanmaktadır. 1911 yılında sol ideolojinin toplum hayatına girmesiyle birlikte, bu fikir akımı özellikle aydın ve elit kesimde yaygınlaşarak gelişmiştir. Sol düşüncenin bu kesimlerden insanların bazılarınca benimsenmesiyle 10 Eylül 1920 tarihinde Türk toplumunun ve Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk sol organizasyonu olan Türkiye Komünist Partisi kurulmuştur. Bir düşünce adamı olan Mustafa Suphi önderliğinde kurulan parti, o dönemde toplumdaki yüksek zümrenin bir fikir kulübü işlevinde bulunmuştur. Bu yüzden, sol düşüncenin toplum tabanına inmesi hadisesi uzun yıllar sonra gerçekleşmiştir.53

1968 yılı dünyada olduğu kadar Türkiye’de de siyasi hareketlerin ve olayların ivme kazandığı bir dönem olmuştur. 1968 yılında Rus tanklarının Çekoslovakya’yı işgali, Avrupa’nın merkezlerinde görülen militan sol eğilimli gençlik hareketleri ve özellikle Mayıs 1968’de Paris’teki gençlik ayaklanmasının Dünya üzerinde önemli sonuç ve etkileri olmuştur. Avrupa’da başlayan sol kökenli gençlik hareketleri diğer ülkeler gibi Türkiye’yi de fazlasıyla etkilemiş ve günümüzde de sıklıkla gündeme gelen 68 kuşağı

52 _{KORKMAZ, age, s. 103}

53 _{Çağatay BALCI, Türkiye’nin Sosyolojik Yapısı ve Sol Terörizm, Global Politikalar Araştırma}

23

isimli bir kitlenin doğmasına, radikal sol hareketlerin toplum içerisinde gelişmesine ve taban kazanmasına zemin oluşturmuştur.54

Türkiye’de günümüze kadar süren sancılı yılların başlangıcı olan “68 öğrenci hareketi” Avrupa’dan etkilenmişse de bazı yönleriyle dünyadaki gelişmelerden ayrılmaktaydı. Gerek dünyadaki gerekse Türkiye’deki öğrenci hareketleri büyük bir coşkuyla başlamıştı. Avrupa’daki öğrenci eylemleri kısa sürede bitmiş, Türkiye’deki ise birkaç kuşağı peşinden sürüklemiştir. Bunun sebebini ise Türkiye’nin uzun yıllardır içinde bulunduğu konumla ilişkilendirmek mümkündür. Bu da Türkiye’de politik olayların bütün sosyal ve ekonomik alanlarda tayin edici bir rol oynadığı gerçeğidir.55

68 kuşağı sol görüşlü gençlerinin tepkilerini, taleplerini ve isteklerini şiddet yoluyla dile getirmeyi ve duyurmayı tercih etmeleriyle birlikte, illegal oluşumlar ortaya çıkmaya başlamıştır. 1970 yılında Mahir Çayan’ın önderliğinde THKP-C (Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi), ardından 1971 yılında Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan öncülüğünde THKO (Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu), 1972 yılında ise İbrahim Kaypakkaya’nın önderliğinde TİKKO (Türkiye İşçi Köylü Kurtuluş Ordusu) isimlerindeki ilk sol terör örgütleri kurulmuştur. 56

Mart 1971 Muhtırası ve devamındaki süreç ile birlikte örgütler ilk büyük sarsıntısını yaşamışlar ve bu dönemde yönetici ve lider kadrolarını kaybetmişler sonuç olarak da dağılma aşamasına girmişlerdir. 30 Mart 1971 günü iki İngiliz teknisyeni kaçırıp Tokat’ın Kızıldere Köyünde saklanan THKP-C lideri Mahir Çayan, güvenlik güçleri ile girdiği çatışmada ölü ele geçirilmiş, THKO’nun kurucu liderleri olan Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan 6 Mayıs 1972 tarihinde idam edilmiş, TİKKO lideri İbrahim Kaypakkaya da 18 Mayıs 1973 günü cezaevinde hayatını kaybetmiştir.57

Bu gelişmeler sonrasında 1974 yılına kadar durağan bir seyir izleyen Türk Solu, aynı yıl çıkartılan 1803 sayılı af yasası ile yeniden hızlı bir toparlanma sürecine girmiştir. Dışarıda kalan örgüt mensupları ile bir araya gelerek yeniden gençlik içerisinde örgütlenmeye gitmişler ve sonuçta örgütler tekrar kurulmaya çalışılmıştır. Ancak bu

54 _{DİLMAÇ, age, s. 72} 55 _{ACAR, age, s. 245} 56 _{BALCI, age, s. 5} 57 _{BALCI, age, s. 6}

24

faaliyetler esnasında gruplar arasında meydana gelen kariyer ve çıkar çatışmaları neticesinde Türk Sol Örgütleri arasında bölünmeler meydana gelmiştir.58

12 Eylül 1980 İhtilali öncesine kadar geçen yıllar içinde yeniden yapılanma sürecine giren sol gruplar bu kez daha marjinal bir hale bürünerek tekrar ortaya çıkmışlardır. Bu dönem tam anlamıyla sol terör örgütlenme dönemi olmuştur. Bu yıllar içerisinde kurulan sol terör örgütleri şiddet eylemlerini arttırıp karşıt gruplarla çatışmalara girerek ülkeyi kanlı bir savaşa sürüklemiştir. Türkiye’nin içinde bulunduğu terör ve anarşi ortamı 12 Eylül 1980 günü ordunun siyasal iktidara el koymasıyla son bulmuştur. Bu askeri müdahale ile sol hareketler ağır bir hasar almıştır. Kadrolarında büyük oranlarda kayba uğrayan örgütlerin tekrar toparlanmaları uzun zaman almıştır.1980 yılı sonrası girdiği dağılma sürecinin ardından 1990’lı yılların başından itibaren tamamen illegaliteyi esas alan sol gruplar, faaliyetlerine yeniden başlamışlardır.59

1990’lı yıllara gelindiğinde, ülke bölücü terör örgütü PKK ile mücadele ederken sol terör örgütleri de özellikle metropol illerde yaptıkları ses getirici eylemlerle adlarını duyurma ve taban bulma faaliyetleri içerisine girmişlerdir.

1990-2000 yılları, sol terör örgütlerinin en etkin olduğu yıllar olmuştur. Bu zaman zarfında sol terörizm örgütsel yapı olarak daha sistematik ve karışık bir teşkilatlanma modelini benimseyip daha yoğun propaganda ve eylem faaliyetlerine başlamıştır. 1980 yılı sonrası aflar veya cezalarının bitimiyle tahliye olan eski örgüt yöneticileri ve mensupları kadrolarını tekrar oluşturarak bu yeni dönemde şiddeti ve propagandayı daha ön planda tutan örgütsel kurumsallaşma dönemini başlatmışlardır.60

Türkiye’deki sol terör örgütlerinin devamlı surette birbirleriyle yakın ilişki içinde olduğu ve çoğu zaman ortak hareket ettikleri görülmüştür. Mesela DHKP-C terör örgütü kırsal alanda gerçekleştirdiği eylemler, ölüm oruçları ve cezaevi isyanları gibi durumlarda TKP/ML terör örgütü ile ortak hareket etmiştir. Ayrıca çoğu zaman bölücü terör örgütü ile de ittifaklar kuran ve ortak eylemler gerçekleştiren sol terör örgütleri, 2000 yılında

58 _{KARATAŞ, age, s. 26}

59 _{BALCI, age, s. 5} 60 _{BALCI, age, s. 6}

25

DHKP-C, PKK, TKP/ML örgütlerinin bir arada gerçekleştirdikleri ölüm orucu eylemlerine karşı gerçekleştirilen Hayata Dönüş Operasyonunda ağır yara almışlardır.61