Esnafların Zararları

PKK terör örgütü ve örgüte müzahir gruplar terörist cenazelerinde ve protesto gösterilerinde bölgede bulunan esnafa zorla kepenk kapattırmaktadır. Zaman zaman medyada yer alan bu konu sık sık mağdur olan esnaf tarafından dile getirilmektedir. Kepenk kapatmadığı zaman terör örgütünün hedefi olmaktan korkan, canına veya dükkânına bir zarar geleceğini düşünen esnaf istemeyerek de olsa kepenk kapatma çağrılarına uymaktadır.

62

Van İl İnsan Hakları Kurulunun 13-15 Şubat 2010 tarihleri arasında Van kent merkezinde “çarşı “ olarak adlandırılan bölgede deneyimli anketörler tarafından 500 esnaf üzerinde uygulanan anket sonuçlarına göre:127

 Van kent merkezinde gerçekleştirilen kepenk kapatma olaylarının Van kenti açısından olumsuz bir imaj oluşturduğunu ifade edenlerin % 76,5 gibi büyük bir oran oluşturduğu görülmektedir

 Kepenk kapat(tır)ma olayında kepenklerini korkudan kapattığına inanıyorum diyen esnafın oranı % 62,4 olarak tespit edilmiştir.

 Kepenk kapatma olayını olumsuzlayan esnafın büyük bir çoğunluğu bir baskı ve yıldırmaya dönüşmemesi koşuluyla kepenk kapatmanın herkesin özgür iradesine bırakılması gerektiğini (% 47,3) ifade etmiştir. Esnafın % 42,6’sı kepenk kapatma olayının demokratik bir tepki olamayacağını ifade ederken, % 10,1’i ise bu konuda herhangi bir görüş beyan etmemiştir.

 Terör ve şiddet olaylarının Diyarbakır’daki girişimciler üzerindeki etkilerini araştırmaya yönelik bir çalışmada terörün ekonomi ve işletmeler üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Bu çalışmaya göre, 1980’li yıllardan beri Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde sürmekte olan terör ve şiddet olaylarından en fazla etkilenen şehirlerin başında Diyarbakır gelmektedir. Bölgede tırmanan gerilim ve şiddet sonucu köylerinden ve yerleşim yerlerinden isteyerek veya zorunlu olarak göç eden insanlar bölgedeki şehirlere, özellikle Diyarbakır’a yerleşmişlerdir. Yaklaşık son 20 yıldır çeşitli terör ve şiddet olaylarına maruz kalan bu şehrin tamamında veya belirli bölgelerinde etkili olan 10’a yakın kepenk kapatma olayı yaşanmıştır. Kepenk kapatma olaylarında şehrin bazı semtlerinde esnafın büyük çoğunluğu işyerlerini kapatırken, bazı semtlerinde esnafın büyük çoğunluğu işyerlerini kapatmamıştır.

127 _{www.van.gov.tr/default_B0.aspx?content=1119,Van İl İnsan Hakları Kurulu, Van Kent Merkezinde}

Meydana Gelen Kepenk Kapat(tır)ma olayları ile ilgili esnafın düşünce ve tutumları, Erişim Tarihi: 16.06.2012

63

İşyerlerini açmayan bazı esnaflar ise, iş yerlerinin önünde beklemeyi tercih etmişlerdir128_.

Sonuç itibariyle şehir merkezinde gerçekleştirilen kepenk kapatma kapattırma olaylarının kent esnafı tarafından onaylanan bir davranış olmadığı, kitlesel bir boyut kazanmasının psikolojik baskı, fiziksel tehdit ve yetersiz güvenlik önlemlerinden kaynaklandığı ve kepenk kapatma olaylarının kentin tarihsel, kültürel, ekonomik ve toplumsal yapılarında tamir edilmesi güç kalıcı izler bıraktığı düşüncesi ön plana çıkmaktadır.

Nitekim bu tespitin haklılığını gösteren 20 Kasım 2011 tarihli bir habere göre:

Diyarbakır’da esnaflarla sık sık zorla kepenk kapattırılmasına sivil toplum kuruluşları tepki gösterdi. Diyarbakır Sur ilçesinde geçtiğimiz hafta kepenk kapatma eylemine katılmayan bir esnafın işlerine ses bombasının atılması, Bağlar ilçesinde de aynı gerekçeyle bir marketin yağmalanmasına, 50 sivil toplum kuruluşunun başkanı ortak bir açıklama yaparak kınadı. Açıklamada, zor şartlarda çalışan esnafa kepenk kapattırmasını çağdışı ve faşistlik olarak nitelendirildi. Basın açıklamasında, “Diyarbakır’da 12.11.2011 tarihinde gerçekleşen kepenk kapattırma eyleminde, kepenk kapatmak istemeyen kimi esnaflara yönelik şiddet ve talan eylemleri yapılmıştır. Halkımızın gerçek iradesine saygı göstermek her kurum ve kişiye düşen bir sorumluluktur. Diyarbakır yoğurt pazarında esnafın kepenklerinin açık olması sebebiyle ses bombası atılması, Bağlar’da dükkânı açık olan esnaflara saldırılması ve işyerinin

yağmalanması kabul edilemez bir durumdur”. denilmiştir.129

Buna benzer bir konuyla ilgili 16 Mayıs 2012 tarihli bir haberde bölge halkının ve yetkililerin ortak tepkisinden şu şekilde bahsedilmekteydi:

“Şırnak’ın Uludere ilçesinde sızma girişiminde bulunan ve güvenlik güçleriyle

girdikleri çatışmada ölü olarak ele geçirilen 12 PKK’lı terörist için Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Doğu ve Güneydoğu’daki il başkanlıklarına genelge göndererek 3 günlük yas ilan etti. Bunun üzerine Diyarbakır, Siirt, Batman, Mardin, Urfa, Muş, Ağrı, Van,

128 _{EMHAN, age, s. 14}

129 _{www.yurthaber.mynet.com/detay/diyarbakir-haberleri/diyarbakirdaki-50-stkdan-tepki-esnafa-kepenk-}

64

Hakkâri ve Şırnak’ta kepenkler açılmadı. Bölgede sık sık yapılan kepenk kapatma eylemleri bölgenin oda başkanları ve esnafları tarafından tepkiyle karşılandı. Bölgedeki işyeri sahipleri, “Dükkânları kökten kapatma noktasındayız”. derken oda başkanları, “zaten ekonomik sıkıntı içerisinde olan insanların kepenklerin indirilmesi yüzünden zor durumda kaldıklarını” vurguladı. Esnafın bu eylemlerle dükkânlarını kökten kapatma durumuna geldiğini belirten Diyarbakır Ticaret Borsası Başkanı Fahrettin Akyıl, kepenk kapattırma, toplu taşım araçlarını çalıştırmama, çöpleri toplatmamanın bölge halkına

zarar verdiğini ifade etti.”130

Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan 2009/786 sayılı İddianame de terör örgütü liderinin İmralı’da kötü muamele gördüğü iddiasıyla ve Başbakan’ın Diyarbakır’a yaptığı ziyareti protesto etmek için örgütün kepenk kapatılması yönünde verdiği talimatlar doğrultusunda minibüslerin çalışmadığı, sadece bir minibüs durağının çalıştığı, açık olan bir marketin isminin alınarak KCK/TM mali ve gençlik alanında görevli bir şahsa vermesi için talimat verdiği tespit edilmiştir.131

Yine aynı iddianamede Başbakanın Diyarbakır iline geldiği 20.10.2008 tarihinde çıkan toplumsal olaylarda güvenlik güçlerine yönelik gerçekleştirilen taşlı saldırı, kepenklerin kapatılması, servis araçlarının çalıştırılmaması kararlarının bizzat KCK/TM yapılanmasınca karara bağlanarak organize edildiği ve alt kadrolara talimat verildiği tespit edilmiştir.132

Görüldüğü üzere güvenlik kuvvetlerinin yapmış olduğu teknik çalışmalarla KCK yapılanmasının bölge halkı ve esnafı üzerindeki baskısı tespit edilmiş ve iddianamede yer almıştır.

Global ekonomik krizin etkilerinden kurtulmaya çalışan esnaf birde zorla kepenk kapatınca çalıştırdığı işçilerin parasını, borçlarını, kirasını ödeyemez hale gelerek, iflas etme noktasına gelmiştir. Bu olaylardan en çok küçük ve orta ölçekli işletmeler mağdur olmaktadır.

130 _{www.haberler.com/esnafin-kepenk-tepkisi-2730005-haberi/,Erişim Tarihi: 10.10.2014}

131 _{ÖZCAN, age, s. 113} 132 _{ÖZCAN, age, s. 113}

65

Yine PKK terör örgütünün ve örgüt adına bazı kimselerin bölgede bulunan esnaf, işletmeler, müteahhitler ve fabrikalardan vergilendirme adı altında zorla para toplaması bölgede iş yapmaya çalışan girişimcileri ekonomik yönden zora sokmaktadır. Terör örgütüne mali yardımda bulunmak veya can güvenliğini riske atmak ikileminde kalan yatırımcıları korkutmaktadır. Bu sebeple girişimciler bölgeden kaçmakta ve bölgeye yapılacak olan yatırımlardan vazgeçilmektedir.