Temel Kişilik Özellikleri

OCEAN modeli olarak da bilinen Beş Büyük kişilik özelliği, psikolojik özellik teorisinde 1980'lerden itibaren geliştirilen kişilik özellikleri için önerilen bir taksonomi veya gruplamadır. Kişilik anketi verilerine faktör analizi (istatistiksel bir teknik) uygulandığında, anlamsal ilişkileri ortaya çıkarır: kişiliğin yönlerini tanımlamak için kullanılan bazı kelimeler genellikle aynı kişiye uygulanır. Örneğin, vicdanlı olarak tanımlanan birinin "dağınık" yerine "her zaman hazırlıklı" olarak tanımlanması daha olasıdır. Bu çağrışımlar, insan kişiliğini, mizacını ve ruhunu tanımlamak için ortak dilde kullanılan beş geniş boyut önermektedir (Gençöz ve Öncül 2012).

Teori beş faktörü tanımlar:

⚫ Deneyime açıklık (yaratıcı / meraklı ve tutarlı / ihtiyatlı)

⚫ Vicdanlılık (verimli / organize vs abartılı / dikkatsiz)

⚫ Anlaşılabilirlik (arkadaş canlısı / şefkatli, meydan okuyan / duygusuz)

⚫ Nevrotiklik (hassas / sinirli vs. dirençli / kendine güvenen) Beş faktör OCEAN veya CANOE kısaltmalarında kısaltılmıştır. Önerilen her küresel faktörün altında, birbiriyle bağlantılı ve daha

spesifik birincil faktörler vardır. Dışadönüklük tipik olarak girişkenlik,

girişkenlik, heyecan arayışı, sıcaklık, aktivite ve olumlu duygular gibi niteliklerle ilişkilendirilir. Bu özellikler siyah ve beyaz değil, daha çok devamlılıklar üzerine yerleştirilmiştir.

Aile hayatı ve yetiştirme bu özellikleri etkileyecektir. İkiz çalışmaları ve diğer araştırmalar, bireyler arasındaki varyasyonun yaklaşık yarısının genetik miraslarından ve yarısının çevrelerinden kaynaklandığını göstermiştir. Araştırmacılar vicdanlılık, dışadönüklük, deneyime açıklık ve nevrotikliğin çocukluktan yetişkinliğe kadar nispeten istikrarlı olduğunu keşfettiler (Gençöz ve Öncül 2012).

2.2.3.1. Dışadönüklük

Dışadönüklük, yüksek sosyallik, başkalarıyla arkadaşlık etme eğilimi,

sosyal durumlarda cüret etme, yalnızlıktan kaçınma eğilimi ile

karakterizedir. Sevinç, memnuniyet, heyecan vb. Olumlu duyguları deneyimleme eğilimi yüksektir. İddialı ve konuşkandırlar, sürekli uyarılmaya ihtiyaçları vardır (yeni duyumlar). Özellik, dış dünya ile

belirgin bir bağlılık veya birlik ile karakterizedir. Dışadönükler

algılanırlar. "Evet!" Diyebilecek hevesli, eylem odaklı bireyler olma eğilimindedirler. veya "Hadi gidelim!" ortaya çıkan eğlenceli fırsatlara. Gruplar halinde olmak, konuşmayı, kendilerini onaylamayı ve dikkatleri kendilerine çekmeyi severler. Bunun tersi, genellikle çekingen, içe dönük, sakin, başkalarına az bağımlı, bilinen ve alışılmış olanı tercih eden İçedönüklük olacaktır. Çok canlı sosyal ortamlar yerine yalnız olmayı tercih etme. Asosyal oldukları anlamına gelmez. Sosyal iletişimden hoşlanırlar, ancak farklı bir şekilde. Kapalı arkadaş çevreleri gibi durumlarda, dışa dönükler kadar canlı ve konuşkan olabilirler. Dışa dönüklerden daha fazlasını düşünme eğilimindedirler. Dışadönükler, içe dönüklere göre eyleme daha yatkındır. Özellikler: samimiyet, girişkenlik, girişkenlik, aktivite, duygu arama, olumlu

duygular. (Mendiburo-Seguel, Páez ve Martínez-Sánchez 2015).

2.2.3.2. Deneyime Açıklık

Beş faktörlü modelde en çok kafa karışıklığı ve anlaşmazlığa neden olan boyuttur; bununla birlikte, kurucu unsurları aktif hayal gücü, estetik duyarlılık, iç deneyimlere dikkat, çeşitlilik arzusu, entelektüel merak ve yargılama bağımsızlığıdır. Açık birey özgün ve yaratıcıdır, dış ve iç çevreye meraklıdır, daha zengin deneyimsel yaşamlara sahiptir ve yeni fikirler ve alışılmadık değerlerle ilgilenir. Karşıt kutbunda, birey davranış ve görünümde geleneksel olma eğilimindedir, romanı tanıdık olanı tercih eder ve sosyal ve politik olarak muhafazakârdır. Açıklık, sanata, duygulara, maceraya, sıra dışı fikirlere, hayal gücüne, meraka ve çeşitli deneyimlere yönelik genel bir takdirdir. Bu özellik,

yaratıcı insanları geleneksel, gerçekçi insanlardan ayırır. Deneyime açık insanlar entelektüel açıdan meraklıdır, sanatı takdir eder ve güzelliğe duyarlıdır. Kapalı insanlara kıyasla, daha yaratıcı ve duygularının daha farkında olma eğilimindedirler. Alışılmadık inançlara sahip olma olasılıkları daha yüksektir. Düşük açıklık puanına sahip kişiler daha geleneksel ve geleneksel ilgi alanlarına sahip olma eğilimindedir. Basit ve açık olanı karmaşık, belirsiz ve incelikli olana tercih ederler. Alışılmadık sanatı ve etkinlikleri şüpheyle görebilirler, bu etkinlikleri yararsız ve kullanışsız olarak görebilirler. Kapalı insanlar yeniliğe karşı aşinalığı tercih eder. Muhafazakar ve değişime dirençlidirler. Özellikler: Fantezi, estetik, duygular, eylemler, fikirler ve değerler (Mendiburo-Seguel, Páez ve MartínezSánchez 2015).

2.2.3.3. Uyumluluk

"Vicdanlı" olarak da bilinir. Bu boyutun temelleri, sadece dürtülerin değil, aynı zamanda görevlerin planlanması, düzenlenmesi ve yürütülmesinde de özdenetimdir. Bu nedenle, bu faktör aynı zamanda

hedeflerinizde dikkatli planlama ve ısrarı ifade ettiği için "başarma

isteği" olarak da anılır. Aynı zamanda sorumluluk, güvenilirlik, dakiklik ve vicdanlılıkla da ilişkilidir. Vicdanlı kişi, açık amaçlarla kararlı ve kararlıdır. Karşı kutup, ahlaki ilkelerinde daha gevşek, gayri resmi ve dikkatsizdir.

Yüksek sorumluluğun faydaları açıktır. Sorumlu bireyler problemlerden kaçınırlar ve planlama ve azim yoluyla yüksek başarı seviyeleri elde ederler. Ayrıca başkaları tarafından zeki ve güvenilir

olarak kabul edilirler. Olumsuz yanı, zorlayıcı mükemmeliyetçi ve işkolik olabilmeleridir. Özellikler: yeterlilik, düzen, görev duygusu, başarı ihtiyacı, öz disiplin, müzakere. (Mendiburo-Seguel, Páez ve Martínez-Sánchez 2015).

2.2.3.4. Özdisiplin

Kişilerarası eğilimleri yansıtır. Olumlu kutbunda, birey fedakar, düşünceli, güvenen ve destekleyicidir. Karşı kutbunda, birey benmerkezci, şüpheci ve rekabetçidir. Bu boyutun diğer bir tanımı, yazarları tarafından Dostça kayıtsızlık ve Düşmanca kayıtsızlık olarak adlandırılır (Dingman ve Takemoto-chock, 1981). Olumlu kutbu, uysallığa ek olarak kişiler arası dostane ilişkiler kurma becerisine işaret eder; ve onun negatif kutbu, düşmanca ilişkiler kurmak. Yönler: güven, itaat, dürüstlük, fedakarlık, alçakgönüllülük, başkalarına karşı duyarlılık, uzlaştırıcı tutum. (Mendiburo-Seguel, Páez ve Martínez-Sánchez 2015).

2.2.3.5. Nevrotisizm

Hans Eysenck'e göre, yüksek puanlarla duygusal dengesizliğe, kaygıya, çok fazla endişeye vb. Yol açan bir kişilik özelliğidir. Olumsuz duygular yaşamaya devam etmelerine neden olan olumsuz durumlara karşı önyargılı bir algı sergilerler. Davranışta homojenlik eksikliği, strese karşı düşük tolerans, az sosyallik vb. İle karakterizedir. Bazen "duygusal istikrarsızlık" olarak adlandırılır. Özellikler: Kaygı, düşmanlık, depresyon, sosyal kaygı, dürtüsellik ve kırılganlık. (Mendiburo-Seguel, Páez ve MartínezSánchez 2015).

2.2.3.6. Olumsuz Değerlik

Literatürde yaygın bir şekilde karşılaşılan beş büyük kişilik özelliğine ek olarak olumsuz değerlik, kişinin kendine yönelik olumsuz atıflarını (ör. Görgüsüz, yapmacık…) niteler (Gençöz ve Öncül 2012).

2.2.4. Kişiliğin Değerlendirilmesi