TEKRAR AYLIK BAĞLANMASI VE EVLİLİK ÖDENEĞİ 1.Tekrar Aylık Bağlanması

5510 Sayılı Kanunun 35. maddes nde “Ölüm s gortasından s gortalının hak sah pler ne bağlanacak aylıklar;..aylığın kes lmes ne yol açan sebeb n ortadan kalkması hal nde, 34 üncü maddede bel rt len şartlar saklı kalmak kaydıyla, müracaat tar h n tak p eden ay başından t baren yen den aylık bağlanır” düzenlemes ne yer ver lm şt r. Kanunun 56/son madde ve fıkrası kapsamında, kanuna karşı h le mah yet nde f len b rl kte yaşama olgusu neden yle gel r veya aylıkları kes lenler, f len b rl kte yaşama engel ortadan kalktığında tekrar gel r/aylığa hak kazanacaklardır. Ancak, yen den gel r/

aylık taleb hal nde, f len b rl kte yaşanmadığı olgusu y ne Kurumun denet m elemanları tarafından tesp t ed lmel d r⁵³.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu verd ğ b r kararda yer nde b r tesp tle,

“Kuşkusuz hak sah b ne f l b rl ktel ğ n sona erd ğ tar hten t baren, d ğer koşulların da varlığı durumunda gel r veya aylık bağlanab leceğ açıktır.”

fades yle tekrar aylık bağlanab leceğ n koşuluyla ortaya koymuştur⁵⁴. 2. Evlenme Ödeneğ

5510 sayılı Sosyal S gortalar ve Genel Sağlık S gortası Kanununun 56/son maddes yle rt batlı b r hüküm de 37. maddede yer ver len evlenme ödeneğ ne l şk n düzenlemed r: “Evlenmeler neden yle, gel r veya aylıklarının kes lmes gereken kız çocuklarına evlenmeler ve talepte bulunmaları hal nde almakta

52 03.05.2010 tar h ve 2010/1630 Esas, 2010/6383 Karar sayılı Kararı (Er ş m: UYAP B l ş m S stem , 25.01.2019)

53 ÖZDEMİR, s. 205.

54 Y. HGK, 18.04.2018 tar h ve 2015/10-1435 Esas ve 2018/809 Karar sayılı Kararı (Er ş m:

UYAP B l ş m S stem , 25/01/2019)

Barış DUMAN

oldukları aylık veya gel rler n n k yıllık tutarı b r defaya mahsus olmak üzere evlenme ödeneğ olarak peş n öden r. Evlenme ödeneğ alan hak sah b n n aylığının kes ld ğ tar hten t baren k yıl çer s nde yen den hak sah b olması hal nde, k yıllık süren n sonuna kadar gel r veya aylık bağlanmaz…”.

Fazla ve yers z olarak yapıldığı tesp t ed len geç c ş göremezl k ödeneğ , emz rme ödeneğ , evlenme ve cenaze ödenekler , yaşlılık ve ölüm toptan ödemeler , sürekl ş göremezl k ve ölüm gel rler , malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları le bu aylıklarla b rl kte ödenen ek ödemeler, uzun ve kısa vadel s gorta kollarından karşılanan yol, gündel k ve refakatç g derler , genel sağlık s gortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu k ş lere kurumca bedel ödenen k ş sel tedav g derler 5510 sayılı Kanunun 96. maddes kapsamında talep konusu yapılacağından⁵⁵; 5510 sayılı Kanunun 56. maddes kapsamını bu çerçevede okuduğumuzda, Kanunun yürürlüğe g rd ğ tar h sonrasında, boşanıp f len b rl kte yaşayanların dürüstlük kuralına aykırılığı tesp t ed lmes durumunda yen den evlenmeler hal nde almış oldukları, evlenme ödenekler n n mevzuat hükümler nce tahs l yoluna g d lmes ya da evlenme ödeneğ ne l şk n talep sonrası, hakkın kötüye kullanılması durumu denet m vd uygulamalarla tesp t ed lmes hal nde, haksız ve yers z b r ödeme olacağından, Kurumca ödenmemes gerekecekt r⁵⁶. Her halukarda bu ödenek Kanun metn nden de anlaşılacağı üzere b r defaya mahsus olarak ver l r.

SONUÇ

01.10.2008 tar h nden önce yürürlükte bulunan ve sosyal güvenl k mevzuatının temel n teşk l eden, 506 sayılı Sosyal S gortalar Kanunu, 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve D ğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal S gortalar Kurumu Kanunu, 2925 sayılı Tarım İşç ler Sosyal S gortalar Kanunu, 2926 sayılı Tarımda Kend Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal S gortalar Kanunu le 5434 sayılı T.C. Emekl Sandığı Kanunu’nda yer almayan nceleme konusu yaptığımız düzenleme, sosyal yaşamda görülen ht yaca karşılık, lk kez 01.10.2008 tar h nde yürürlüğe g ren 5510 sayılı Sosyal S gortalar ve Genel Sağlık S gortası Kanunu’nda yer almıştır.

5510 sayılı Kanunun 56’ncı maddes n n son fıkrasıyla ölen s gortalının kız çocuğu veya dul eş yönünden, boşandıkları eşler yle boşanma sonrasında f len b rl kte olma statüsü gel r/aylık kesme neden ve bağlama engel olarak düzenlenm şt r.

55 ÖZKARACA, s. 155.

56 ÖZDEMİR, s. 205.

Yargı Kararlarına Göre 5510 Sayılı Kanunun 56/Son Maddes Uyarınca...

116 Ankara Hacı Bayram Vel Ün vers tes Hukuk Fakültes Derg s C. XXIII, Y. 2019, Sa. 2

Hukuk düzen n n korumayacağı b r kavram olarak hakkın kötüye kullanılması olgusu nceleme konumuz olan yasal düzenlemen n de gerekçes olup; ölüm aylığından yararlanma hakkının kötüye kullanımının varlığı bel rlend ğ takd rde, hak sah pl ğ n n sağladığı madd olanakları ortadan kaldıracak b ç mde lg l y haktan yararlandırmama, b r başka fadeyle gel r veya aylık bağlanmaması, yers z ve fazla ödemeler n de sebeps z zeng nleşme teşk l ederek ger stenmes esasına dayanır.

Ülke ekonom s , toplumda yaşayan b reyler n eğ t m durumları ve ahlak bakış açılarıyla yakından lg s olduğunu düşündüğümüz düzenleme, Sosyal Güvenl k Kurumundan ölüm aylığı bağlatmak ç n kanuna karşı h le yoluna g d lerek muvazaalı boşanmaların sosyal hayatta yaygınlaştığının tesp t ed lmes sonrasında mevzuata g rm şt r. Ancak herkes tarafından dürüstlük kuralına uygun b ç mde hakkın kullanılması gerekt ğ beklent s karşısında, sadece boşanıp f len b rl kte yaşayanların haktan mahrum olmasını kabul ed p; h ç resm evl l k yapmaksızın gayr resm b r arada yaşayanların ölüm aylığı almaya devam edecek olmalarını kabul etmek esasında düzenlemen n ruhuna da aktüeryal dengen n bozulmasının önlenmes gerekt ğ genel kabulünün özüne de aykırıdır. Bu çerçevede yers z ve fazla ödemen n tahs l ne l şk n düzenlemede herkes ç n geçerl prens plere bağlı olarak, evlen p boşanarak ya da h ç evl l k yapmadan (ölüm aylığı almaya devam sa k yle) muvazalı b rl ktel kler n sosyal güvenl k şems yes altında hang koşullara göre korunacağı ya da korunmayacağının yen den düzenlenmes gerek r.

Kanunun 56. maddes ne aykırılığın lk etapta tesp t , özell kle Sosyal Güvenl k Kurumuna yapılan hbarlar sonrası, Kurum personel n n yaptığı denet mlerde tanz m edeceğ tutanaklarla gerçekleşt r lmekted r. Hukuk güvenl ğ n tem n bakımından her türden ncelemen n objekt f usul ve esas kurallarının bel rg n olması gerek r Genel anlamda b r muhtaçlık durumu ç nde bulunan yet m ya da dul bayanın, özell kle söz konusu denet mler yapılırken özel hayatın g zl l ğ n n hlal ed ld ğ dd asıyla karşı karşıya kalınmayacak özen ve tedb rle hareket ed lmes son derece önem arz edecekt r. Öneml b r spat aracı olan denet m raporlarının ötes nde, yargı merc ler önüne gelen uyuşmazlıkta, b rl kte yaşama kavramının kuşkuya yer bırakılmayacak şek lde yazılı ve sözlü tüm del ller aracılığında ortaya çıkarılması gerek r.

Barış DUMAN

KAYNAKÇA

ALPER, Yusuf: Türk Sosyal Güvenl k S stem , Sosyal S gortalar Hukuku, 9.

Baskı, Dora Yayınev , Bursa, 2018.

ARICI, Kad r: Türk Sosyal Güvenl k Hukuku, Gaz K tabev , Ankara, 2015.

ASLANKÖYLÜ, Resul: “Sosyal S gortalar Tarafından Yapılan Fazla ve Yers z Ödemeler n Ger Alınması”, Kamu-İş Derg s , C: 13, S: 3/2014, s. 23-35.

AYDIN, Ufuk: “Sosyal S gortaların Genel Hükümler ve Türler ”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenl k Hukuku Kararlarının Değerlend r lmes 2015, Sem ner İstanbul 25-26 Kasım 2016, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017, s. 557-869.

CANBAY, Tül n/ DEMİR, Müsl m: “Türk ye’de Sosyal Güvenl k Açıkları ve Sosyal Güvenl k Ahlakı”, Celal Bayar Ün vers tes İİBF Yönet m ve Ekonom Derg s , Y.2013, C. 20, S. 2, s. 303-315.

CENGİZ, İştar: “Muvazaalı Boşanmanın Tesp t İle Ölüm Aylığının Kes lmes ”, Türk ye Adalet Akadem s Derg s , Y. 8, S. 32, Ek m 2017, s. 1-17.

CENTEL, Tankut: “Boşandığı Eş yle B rl kte Yaşayanın Aylığının Kes lmes –Anayasa Karşısında B r Ülke Gerçeğ ”, S c l Derg s , Mart 2012, S. 25, s. 190-197.

ÇAVUŞ, Hakan Ö.: “Sosyal Güvenl k S stem n n Denet m Yapısı ve denet m B r mler ”, CBÜ İ.İ.B.F Yönet m ve Ekonom Derg s , Y. 2017, C.

24.,S. 2, s. 523-539.

ÇOLAKOĞLU, Ebru: Türk İş Hukukunda İşveren n Eş t Davranma Borcu, Yayınlanmamış Yüksek L sans Tez , Selçuk Ün vers tes SBE, Konya, 2011.

DEMİR, Müsl m/ CANBAY, Tül n: “Türk ye’de Sosyal Güvenl k Açıklarının Azaltılmasında Denet m n Önem (Man sa İl Örneğ ), CBÜ Sosyal B l mler Derg s , Y. 2013, C. 11, S. 3, s. 451-467.

DOĞAN, Sev l: “Türk İş Hukukunda Eş tl k İlkes n n Anlamı”, Türk ye Adalet Akadem s Derg s , Y. 3, N san 2012, S. 9, s. 177-207.

EROL, Sevg Işık: “Türk ye’de Sosyal Güvenl k S stem n n Sorunları ve

Yargı Kararlarına Göre 5510 Sayılı Kanunun 56/Son Maddes Uyarınca...

118 Ankara Hacı Bayram Vel Ün vers tes Hukuk Fakültes Derg s C. XXIII, Y. 2019, Sa. 2

Sosyal Güvenl k Ahlakı”, Kamu-İş Derg s , C: 13, S: 3/2014, s. 37-70.

ERTÜRK, Şükran: “Sosyal S gortaların Genel Hükümler ve Türler ”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenl k Hukuku Kararlarının Değerlend r lmes 2016, Sem ner Ankara 01-02 Aralık 2017, On İk Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018, s.745-1027.

GÜZEL, Al /OKUR, Al Rıza/CANİKLİOĞLU, Nurşen: Sosyal Güvenl k Hukuku, Yen lenm ş 17. Bası, Beta Yayınev , İstanbul, 2018.

HACIOĞLU, Arzu: Türk Sosyal S gortalar Hukukunda Yers z Ödemeler n Ger Alınması, Beta Yayınev , İstanbul, 2017.

KANDEMİR, Murat/YARDIMCIOĞLU, D dem: İş Hukukunda Eş tl k İlkes , D cle Ün vers tes Hukuk Fakültes Derg s , C lt: 19, Sayı: 30-31, Yıl:

2014, s. 1-44.

KAPLAN, E.Tuncay Senyen:”İş Hukukunda Eş tl k İlkes ve C ns yet Ayrımcılığı”, TBB Derg s 2017 Özel Sayısı, s. 225-268.

KAR, Bektaş: İş Yargılaması Usulü, Yetk n Yayınev , Ankara, 2018.

ORGAN, İbrah m/YAVUZ, Ers n: “Sosyal Güvenl k S stem Açıklarının Anal z ve Ekonom Üzer ndek Etk s ”, Aydın İkt sat Fakültes Derg s , C. 2 S. 1, s. 105-123.

ÖZDEMİR, Hal l: “Yargı Kararları Işığında 5510 sayılı Yasa’nın 56/

son Maddes Boşandığı Eş yle B rl kte Yaşayanın Gel r ve Aylığının Kes lmes İncelemes ”, S c l Derg s , Mart 2013, S. 29, s. 192-207.

ÖZKARACA, Ercüment: “Sosyal Güvenl k Kurumu Tarafından Yapılan Fazla Veya Yers z Ödemeler n Ger Alınması”, LEGAL İş Hukuku ve Sosyal Güvenl k Hukuku Derg s , C. 10,S. 38, Y. 2013, s. 151-180.

SÖZER, Al Nazım: “Kanunların Önceye Etk Yasağı: Sosyal S gortalar Hukuku Bakımından B r Değerlend rme”, Yaşar Ün vers tes Derg s , Y. 2013, S. 8, s. 2477-2534.

SÖZER, Al Nazım: “Sosyal S gortaların Genel Hükümler ve Türler ”, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenl k Hukuku Kararlarının Değerlend r lmes 2014, Sem ner Ankara, 20-21 Kasım 2015, On İk Levha Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul, 2017, s. 437-585.

SUR, Melda: “İş İl şk s nde Eş tl k İlkes ve Ayrımcılık Yasağı”, S c l Derg s ,

Barış DUMAN

Y. 2017,S. 37, s. 33-51.

ŞAHLANAN, Fevz : “Boşandığı Eş yle B rl kte Yaşayanın Aylığının Kes lmes ” Karar İncelemes , Tekst l İşveren Hukuk Derg s , Ocak-Şubat 2018, S. 434, s. 2-7.

ŞAKAR, Müjdar: Sosyal S gortalar Uygulaması, 12. Bası, Beta Yayınev , İstanbul, 2017.

TUNCAY, A.Can/ EKMEKÇİ, Ömer: Sosyal Güvenl k Hukuku Dersler , 19. Bası, Beta Yayınev , İstanbul, 2017.

TURAN, Ercan: “Sosyal Güvenl k Hakkı”, Kamu-İş Derg s , C. 7, S. 3/2003, s. 1-20.

TURAN, Ercan: “5510 Sayılı Yasa’nın 56/son Maddes ndek Düzenlemen n, Anayasal Eş tl k ve Özel Yaşama Saygı İlkeler Yönünden Değerlend r lmes ”, S c l Derg s , Eylül 2010, Y. 5, S. 19, s. 125-133.

ÜÇIŞIK, H. Fehm : Sosyal Güvenl k Hukuku, Ötüken Yayınev , İstanbul, 2015.

Yayın Kuruluna Ulaştığı Tar h : 23/01/2019 Yayınlanmasının Uygun Görüldüğü Tar h: 10/04/2019

TÜRK VE ABD HUKUKUNDA KAMUYU AYDINLATMA