Teknik Ölçütler

Yeşil binaların sağlamış olduğu etkilerin başlıcaları; karbondioksit salınımının azaltılması, doğal tahribatın minimuma indirilmesi, enerji tüketim kontrolü ve tasarrufu sağlaması, geri dönüşümlü malzeme kullanımına teşvik edilmesi ve atıkların dönüştürülebilmesi, gri su sistemi ve yeşil çatı uygulaması ile su tüketim kontrolü ve tasarrufu sağlanması, gelişmiş yalıtım sistemlerinin kullanılması, kullanıcı sağlığı ve konforunun arttırılması ve bina yaşam ömrünü uzatarak değerini arttırmasıdır (Sur, 2012).

Yeşil binalarda tüm bu olumlu etkilerin sağlanabilmesi için yapılan uygulamalar teknik ölçütler başlığı altında incelenmiştir.

4.1.1.1. Enerji ve Atmosfer

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması ile doğaya verilen zarar önlenmektedir. Yeşil bina tasarımı ile bina enerji ihtiyacı minimum seviyeye indirilerek kendi enerji ihtiyacını karşılayan veya alternatif kaynakları kullanan enerji performansı yüksek yapılar oluşmaktadır.

a. Bina Enerji Sistemlerini Devreye Alma; ‘Bu kriterinde ön koşul olarak proje kapsamı içindeki enerji harcayan sistemlerin teknik kapasite ve işleyiş olarak şartname ve standartlara uygunluğunun denetlenmesi; “Commissioning” için profesyonel hizmet alınması gerekliliğini belirtir. Bu kavram bir çeşit teminat altına alma sürecidir. Sistemlerin (genellikle HVAC) uygun tasarlanması, uygulanması, fonksiyonel olarak test edilmesi, işletilmesi ve bakımının yapılması süreçlerinin proje sahiplerinin istekleri ile uyumlu olarak gerçekleştirilmesidir. Bu hizmet; binanın ilgili enerji sistemlerinin proje sahibince talep edilen, tasarımcılar ve mühendisler tarafından projede ve şartnamede belirtilen şekilde uygulanıp uygulanmadığını ve performanslarını denetlemeyi kapsar’ (USGBC, 2005).

‘Minimum denetlenmesi gereken sistemler; iklimlendirme sistemleri (klimalar, kaloriferler, kazanlar, pompalar vb.), aydınlatma sistemleri, sıcak su sistemleri, yenilenebilir enerji sistemleri, binaya özel diğer mekanik, elektrik ve otomasyon sistemleri olarak ön koşulda belirtilmiştir. Ön koşul olarak belirtilen

temel sistemsel devreye alma dışında bina işletim süresi boyunca geliştirilmiş kontrol hizmeti alınırsa ek puan kazanılır’ (Şimşek, 2012).

b. Minimum Enerji Performansı; ‘ASHRAE 90/1-2004’e göre; iklimlendirme, aydınlatma, yalıtım, sıcak su ve asansör gibi elektrik kullanan cihazlarda minimum enerji performansı ve maliyeti çıkarılmaktadır. Kriterde ön koşul olarak istenen; proje kapsamı içindeki enerji harcayan sistemlerin, ASHRAE/IESNA 90.1-2004 standardına ya da daha kapsamlı oldukları ispatlanmak şartıyla yerel standartlara uygun bir şekilde tasarlanmasıdır. Binanın yönü, gün ışığının doğru kullanılması, cihaz, sistem ve malzeme seçimi bir bütündür’ (Kıncay, 2010).

c. Temel Soğutma Sistemleri Yönetimi; Değerlendirme aşamasındaki projede kullanılan klima sistemleri içinde kloroflorokarbon gazının bulunmaması şartı aranmaktadır. Mevcut yapıların değerlendirilmesi yapılıyor ise mutlaka sistem yenilenmesi gerekmektedir.

d. Enerji Performansı Optimizasyonu; Mekân ölçüleri belirlenen metrekarelerden küçük olan ofis yapıları için ‘ASHRAE-Küçük Ofis Binaları için Enerji Tasarım Rehberi’ dikkate alınmalı ve tasarımlar bu doğrultuda geliştirilmelidir. Bu düzenlemenin getireceği puan 1-3 puandır.

e. Yerinde Yenilenebilir Enerji Kullanımı; Bu madde ile yenilebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması amaçlanmaktadır. Binaların ihtiyaç duyduğu enerjinin minimum %1’inin yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması ile 1-3 puan arasında puan kazanabilmektedir. Fotovoltaik sistemler, rüzgar, güneş, hidro ve biyolojik yakıtlardan üretilen enerjiler ve jeotermal enerji sistemleri bu kriterde uygun sistemler olarak belirtilmiştir (Çelik, 2009).

Güneş, rüzgar, toprak, dalga enerjisi, baraj yapmadan biriktirmeksizin hidroelektrik enerji üretimi, jeotermal kaynak kullanımıdır. Bina kendi enerji tüketiminin bir kısmını kendi üretebilir veya yeşil enerji üreten bir yerden satın alabilir (Kıncay, 2010).

f. Gelişmiş Ölçme ve Doğrulama Sistemlerinin Kurulması; Binanın zaman içindeki enerji tüketiminin ölçülebilmesi için; bina faaliyetlerinin ve kiracıların enerji tüketiminin ölçülebilmesinin sağlanması ve IPMVP sistemine uygun bir ölçme ve değerlendirme planının oluşturulmasını kapsamaktadır (USGBC, 2005).

g. Gelişmiş Soğutma Yönetimi; Global ısınmayı ve ozon incelmesini azaltma amaçlı; soğutucu sistem kullanmamak veya soğutucu akışkan olarak doğal soğutucuları kullanmak veya ozona zarar veren, küresel ısınmaya yol açan akışkan kullanımı belirlenen limitlerin altında sistemleri kullanmak gerekmektedir (Çelik, 2009).

h. Yeşil Güç; Binanın en az iki yıl boyunca kullanacağı elektriğin en az %35’inin yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak giderilmesi şartı aranmaktadır. Green-e6’nin teknik standartlarına uyan yenilenebilir enerji sertifikaları, yeşil etiketli enerji sistemleri kullanılabilmektedir (USGBC, 2005).

4.1.1.2. Su Verimliliği

Ana kriterlerden biri olan bu kriter; bina içi ekipmanları su tasarruflu seçilmesi, bina yaşam döngüsü boyunca bakım, sulama vb. için kullanılacak suyun minimumda tutulması, içme suyunun sulama ve tuvaletlerde kullanılmaması, gri suyun arıtılması ve yeniden kullanılması gibi kriterler gözetilerek suyun verimli kullanılmasını esas alır. Toprağa düşen yağışın %54‟ünü insanlar tarafından kullanılmaktadır. Yapı sistemlerinde su tüketim kontrolü sağlanarak su tasarrufu ve atık su azaltımı yapılmalıdır (Kıncay, 2010).

a. Su Verimli Peyzaj Düzenlemeleri; Bu maddede peyzaj sulama suyu kullanımında şebeke suyu kullanımının azaltılması ve gri su veya yağmur suyu toplama sistemleri ile su tasarrufu sağlanması gerekmektedir. Peyzaj düzenlemesinde kullanılan bitkilerin de bölgenin iklimsel özelliklerine uyumlu yerel ve adapte olmuş bitkiler kullanılmalıdır (Kıncay, 2010).

b. Yenilikçi Atık Su Değerlendirme Teknolojileri; Bu madde altında yapı sistemlerinde su tüketiminin azaltılması ve kontrol edilmesi şartı aranmaktadır. Peyzaj sulama suyunda biriktirilen yağmur sularının veya gri sulama sistemi ile atık suyun arıtılarak kullanılması sağlanabilir. Bu sayede şebeke suyu kullanımı

azaltılmış ve su tasarrufu sağlanmış olacaktır. Ayrıca su tasarruf modelli armatürler de tercih tasarruf yapılabilir (Kıncay, 2010).

c. Su Kullanımını Azaltmak; Bu madde altında yapıda kullanılan şebeke suyunun kullanıcı sayısına göre hesap edilmesi ve belirlenen oranın standartlardan %20 - %30 daha az olması gerekmektedir (Çelik, 2009).

4.1.1.3. İç Mekân Yaşam Kalitesi

Bu başlık altında ise yapı sistemlerinde kullanıcı sağlığını düşünülerek yapılan tasarımlar aranmaktadır. Bu tasarımların başında iç mekân hava kalitesi, insan sağlığına zararı olmayan düşük salınımlı malzemelerin kullanılması ve temizlik malzemelerinde yeşil politikanın izlenmesi gibi şartlar aranmaktadır. Tüm bu maddelerin sağlanabilmesi ile kalite iç mekân, ısı konforu ve kullanıcı sağlığı göz önünde bulundurulmuş olacaktır (Kıncay, 2010).

a. Minimum İç Hava Kalitesi Performansı; Binanın iç mekan yaşam kalitesinin ASHRAE 62.1-2004 standartlarında belirtildiği üzere taze hava miktarının sağlanması gerekmektedir. İç mekânların havalandırılması şartı aranmaktadır. Taze hava miktarının arttırılması ile puan kazandırmaktadır (Kıncay, 2010).

b. Sigara Dumanı Kontrolü; Bu madde ile yapı sistemleri içinde sigara kullanımı yasaklanmalı ve bina hava girişlerinden minimum 8 m uzaklıkta sigara içme alanı oluşturulmalıdır (Şimşek, 2012).

c. Temiz Hava Girişinin İzlenmesi; ‘Bu kriterde; iç mekandaki hava kalitesinin tasarlandığı oranlarda tutulmasını sağlamak için gerekli yerlere izleme ve alarm sistemleri yerleştirilmesi istenmektedir. Mekanik olarak havalandırılan alanlar için; yoğunluğun belirtilen değerlerden fazla olduğu yerlere CO2 sensörleri takılmalı ve sensörden gelen bilgi sayesinde otomatik taze hava takviyesi yapılmalı, diğer mekanik olarak havalandırılan alanlar için; taze hava miktarını ölçen ve ön görülen seviyeden en fazla %15 sapma içinde çalışan cihazlar takılmalı, doğal havalandırılan alanlar için ise alarmlı CO2 sensörleri takılmalıdır’ (USGBC, 2005).

d. Artırılmış Havalandırma; Bu kriterde, havalandırma sistemlerinde ASHRAE 62.1-2004 standartlarına uygun olarak havalandırılan alanlarda belirtilen orandan %30 daha fazla taze hava girişi sağlanması durumunda ek puan

alınabilmektedir. Doğal havalandırma ile havalandırılan alanlar için sistem tasarlanmalı ve belgelenmelidir (Çelik, 2009).

e. İç Mekân Hava Kalitesi Yönetimi; Bu kriter ile inşaat aşamasındaki yapıların oluşturduğu hava kirliliğinden kullanıcıların minimum şekilde etkilenmesi için önlemler alınması gerekmektedir. İnşaat çalışmasının bitmesi ile kirli hava ve kimyasalların arındırılması için yapının temiz hava ile yıkanması şartı aranmaktadır (Kıncay, 2010).

f. Düşük Salınımlı Malzemeler; Bu kriterde, yapı sisteminde kullanılan boya, vernik, tutkal, macun, halı, lamine gibi malzemelerde kullanılan uçucu madde oranının belirtilen değerlerin altında olması gerekmektedir. İnsan sağlığını olumsuz etkileyen bütün kullanımların en aza indirilmesi gerekmektedir (Kıncay, 2010).

g. İç Mekânda Kimyasal Ve Kirletici Kaynak Kontrolü; ‘Bu kriterde yaşanılan mekânlara insan sağlığına zararlı partiküllerin girmesini engelleyecek önlemler alınması istenmektedir. Bu kritere göre kiralanan alanın ana girişlerine kalıcı pislik tutucu sistemler konulmalı, insan sağlığına zararlı maddelerin bulunması halinde (temizlik malzemeleri, fotokopi makineleri vb.) bu alanlar tavana kadar duvarlar ile diğer alanlardan ayrılmalı ve oda içinde negatif hava basıncı uygulanarak hava sirkülasyonu sağlanmalı, havalandırma sistemlerinde filtreler kullanılmalıdır’ (Çelik, 2009).

h. İklimlendirme Sistemlerinin Kontrol Edilebilirliği; ‘Bu kriter çalışanların en az yarısının iç mekan havasının sıcaklık, sirkülasyon hızı, taze hava miktarı, nem oranı özelliklerinden en az birini kontrol edebilmesini ön koşul olarak istemektedir. Bunun dışında ASHRAE 55-2004 standartlarına uygun bir ısıl konfor sağlanması, ısı ve nem kontrolü sağlayan iklimlendirme sistemleri kullanılması durumunda ek puan alınmaktadır’ (Şimşek, 2012).

ı. Gün Işığı ve Manzara; Bu kritere göre, mekân kullanıcılarının gün ışığından faydalanabilmeleri sağlanmalıdır. Mekân içinde çalışma alanlarının %75 ila %90’ınında minimum %2 güneş ışığı kullanımı sağlanmalı ve ölçümleme yapılarak kontrolü sağlanmalıdır. Gün ışığından kaynaklı kamaşmayı önleyici sistemler

kullanılmalıdır. Ayrıca bina kullanıcılarının en az %90’ının çalışma alanlarından dış mekânı görebilmeleri sağlanmalıdır (Şimşek, 2012).

i. Yeni Fikirler ve Tasarım Süreci; Bu kritere göre, yapı sistemlerinde yeşil tasarım ilkelerine uygun olarak doğal çevreye uygun tasarımlar geliştirilmesi hedeflenmektedir. Yapılan her yeni uygulama ek puanı getirmektedir.

‘Kriterlerde tanımlanmamış iki önemli puan alıcı unsur;

 Tasarımda “Yeşil” bina yapısına uygun bir yenilik getirmek,

 Proje ekibinde LEED AP (Acredite Professional) bir kişinin bulunmasıdır’ (Kıncay, 2010).