Estetik Ölçütler

Yapı tasarımında en önemli etkenlerden biri olan estetik kavramı arazi seçiminden yapı inşaasına ve iç mekân kurgusuna kadar geniş alanda yer almaktadır. Sürdürülebilirlik bağlamında estetik anlayışı ise yapının çevresi ile olan uyumu, malzeme seçimi ve tasarımı noktasında önem taşımaktadır.

4.1.2.1. Sürdürülebilir Arazi

Bu kritere göre, yeni yapılan yapıların tarım arazilerine ve doğal çevreye zarar vermemesi şartı aranmaktadır. Yeni yerleşimlerin mevcut yerleşim bölgelerine yakın konumda olması kentsel alt yapıya ve ulaşım sistemlerine yakınlığı değerlendirilmektedir.

a. İnşaat Faaliyeti Kirliliğinin Önlenmesi; ‘İnşaat faaliyetleri esnasında ortaya çıkan toprağın yağmur suyu şebekesine karışmasının engellenmesi, bu amaçla uygun bir erozyon ve sedimantasyon planının yapılması ve uygulanması ön koşul olarak belirtilmiştir. Geçici ve kalıcı tohumlama, malç uygulama, toprak hendekler, silt bariyerleri ve sedimantasyon çukurları yapılması önerilmiştir’ (Şimşek, 2012).

b. Arazi Seçimi; ‘Arazi seçiminin peyzaj mimarları, çevre mühendisleri, yerel profesyoneller, ekolojistler, belediye görevlileri ve çeşitli uzmanlarla birlikte karar verilmesi gereken bir konu olduğu belirtilmektedir. Master plan kararları ve yerel belediye tarafından oluşturulmuş zonlamalara uyarak fizibilite çalışmaları yapılması gerekmektedir. Yeşil alan, nehir, göl havzaları, doğal yaşam koruma

sahası, tarım arazisi gibi verimli ve ekolojik önemi olan araziler proje alanı olarak seçilmemelidir. Bina oturumunun minimuma indirilmesine çalışılmalıdır. İlgili kurumlardan arazinin tanımlanmış özel alanlardan herhangi birinin özelliklerine sahip olmadığı kanıtlandığında bu kategoriden puan alınabilmektedir’ (USGBC, 2005).

c. Gelişim Yoğunluğu ve Yerleşim Alanı Bağlantısı; Bu kritere göre, yapıların kentsel yerleşim alanları içinde olmasına öncelik verilmelidir. Yapıların yerleşim alanlarına ve sağladıkları imkânlara yakın olması okul, hastane, market, anaokulu, eczane, hastane gibi alanlardan minimum 10 tanesinin en az yarım mil uzaklıkta olması gerekmektedir (USGBC, 2005).

d. Atık, Zehirli, Terk Edilmiş Alanların Islahı Ve Tekrar Kullanımı; Bu kritere göre, endüstriyel atıklar kullanılarak kirletilmiş, yıkıntı ve harabelerin olduğu terk edilmiş arazilerin yeniden kullanılarak kentsel düzene katkı sağlanması ve bu alanların iyileştirilmesine teşvik edilmektedir (Kıncay, 2010).

e. Alternatif Ulaşıma Uygunluk ve Toplu Taşımaya Erişim; Bu kritere göre, araç kullanımına bağlı olarak oluşan çevre kirliliğini azaltılması için ulaşım ağlarına yakınlık aranmaktadır. Tren veya metro duraklarına yarım mil otobüs durağına ise çeyrek mil yürüme mesafesindeki alanlar tercih edilmelidir (USGBC, 2005).

f. Alternatif Ulaşım; Bisiklet Park Yeri ve Soyunma Odaları; Bu kritere göre, bisiklet gibi alternatif araçların kullanılmasına teşvik ederek otomobil kullanımının ve dolayısıyla karbon salınımının azaltılması hedeflenmektedir. Yapının kullanıcı yoğunluğuna göre bisiklet park alanı ve ekipmanlarını sağlaması şartı aranmaktadır.

g. Alternatif Ulaşım; Alternatif Yakıt Kullanan ve Yakıt Verimli Araçlar; ‘Alternatif yakıt kullanan araçlara öncelikli park yeri sağlayarak kullanımın teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Alternatif yakıt kullanan ve yakıt verimli araçlar için kolay ulaşılabilir ve yeterli sayıda park yeri bulundurmak ve güvenliği sağlanmak koşulu ile alternatif yakıt istasyonu kurmak puan kazandırmaktadır’ (USGBC, 2005).

h. Alternatif Ulaşım; Park Kapasitesi ve Servis Araçlarının Ulaşılabilirliği; Bu kritere göre, araç kullanımını azaltmak, tek kişinin otomobil kullanmasına sınır getirmek ve bina kullanıcılarına göre otopark sayısının düzenlenmesi sağlanmaktadır. Kullanıcı sayısının dışında fazladan otopark alanı oluşumu önlenmek, servis ve toplu kullanılan araçlara ait otopark alanlarının bina ulaşımına kolay konumda yer alması gerekmektedir (USGBC, 2005).

ı. Arazi Geliştirme; Doğal Yaşamı Koruma ve Geliştirme; Bu kritere göre; binanın doğal çevreye olan zararını minimuma indirmek, tarım arazilerini ve doğal yaşam alanlarını korumak amaçlanmıştır. Koruma altındaki doğal alanlara olan yapı inşa etkisini minimuma indirmek ve düzenlenen ölçüm kurallarını aşmamak şartı aranmaktadır. Terk edilmiş ve zarar görmüş doğal alanların restore edilmesi ve yerel adapte olmuş bitkilerin kullanılarak yeşil alan uygulaması yapılması gerekmektedir (USGBC, 2005).

i. Arazi Geliştirme; Açık Alanı Maksimize Etme; ‘Biyolojik çeşitliliği arttırmak amacıyla açık alanların maksimize edilmesi ve yerel bitkilerle yeşillendirilmesi önerilir. Yerel yönetmelik ve imar planlarında belirtilen açık alanın %25 arttırılması, herhangi bir zorunluluk yoksa yeşillendirilmiş açık alanın bina oturum alanına eşit olması veya arazi alanının minimum %20‟sine eşit olması istenmektedir. Strüktür açısından değerlendirmek ve uygun detayları kullanmak şartıyla yeşil çatı yapılması önerilmiştir. Yeşil çatılar da yeşil alan metrekaresine dahil edilebilmektedir’ (USGBC, 2005).

j. Yağmur Suyu Yönetimi; Miktar ve Kalite Kontrolü; Bu kritere göre, yağmur sularının toplanması ve yeşil alanlarda kullanılmasına teşvik edilmiştir. Yağmur sularının şebeke sularına karışmasına önlemek amacıyla uygulamalar yapılmalı ve suyun toprağa karışması sağlanmalıdır.

k. Isı Adalarını Azaltma; ‘Bu kriterde; mikroklimayı korumak için özellikle kentsel alanlarda yoğunluktan oluşan ısı adalarını azaltmak amaçlanmıştır. Materyaller güneş ışığı yansıtma katsayısı (SRI) ve salım gücü yüksek özelliklere sahip olmalıdır. Arazideki sert zeminlerin %50‟sinde SRI değeri minimum 29 olan malzemeler kullanmak, ağaçlı ve gölgeli alanlar yaratmak ve boşluklu malzemeler

kullanmak ya da otopark alanının minimum %50’sini yeraltında ya da çatısı SRI değeri uygun bir malzeme ile kaplı olarak yapmak puan kazandırmaktadır. Çatılarda ısı etkisini azaltarak da puan alınabilmektedir. Çatı alanını %75’ini kaplayan malzemenin SRI değeri eğimli çatılarda minimum 29, düşük eğimli ve düz çatılarda minimum 78 ya da çatı alanının %50’si yeşil çatı olmalıdır. İki sistemin kombinasyonu da uygulanabilmektedir’ (USGBC, 2005).

l. Işık kirliliğini azaltma; ‘Işık kirliliğini azaltma alt kriterinde; ışık geçişini minimize etmek, gece görülebilirliği parlamayı azaltarak sağlamak ve gece oluşan ekosisteme zarar vermemek amaçlanmıştır. İç aydınlatmada acil durum aydınlatması dışındaki bütün aydınlatma gücü, mesai saatleri dışında en az %50 azaltılmalı veya ışık geçişini engellemek amacıyla bina kabuğu üzerinde bütün şeffaf açıklıklar otomasyon sistemiyle mesai saatleri dışında kapatılmalıdır. Bunun dışında dış mekanlarda sadece güvenlik ve konfor amacıyla zorunlu bölgeler aydınlatılmalı, dış alanlarda ASHRAE 90.1-2004’te belirlenmiş standartların % 80’i, bina cephesinde ise aynı standartın % 50’si aşılmamalıdır’ (USGBC, 2005).

m. Kiracılar İçin Sürdürülebilir Tasarım ve İnşaat Rehberi; Bu kritere göre; yapı kullanıcısı kiracılar için sürdürülebilir tasarım alanında bilgilendirme sağlanması amacı ile açıklayıcı rehber hazırlanması puan kazandırmaktadır (Şimşek, 2012).

4.1.2.2. Malzeme ve kaynaklar

Bu başlık altında yapıda kullanılan her türlü malzemenin sürdürülebilirlik ilkelerine göre geri dönüşümlü ve yerel kaynaklardan kullanılması puan kazandırmaktadır (Şimşek, 2012).

a. Geri Dönüştürülebilir Atıkların Depolanması ve Toplanması; Bu kritere göre; yapı sistemlerinin inşasından kullanım sürecine kadar kullanılan geri dönüşümlü malzemelerin toplanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bina ölçüm kurallarına göre belirtilen minimum oranlarda geri dönüşümlü atıkların depolanabileceği alanlar oluşturulmalıdır. Bina kullanıcıları bu konuda bilinçlendirilmelidir(Şimşek, 2012).

b. Bina Yeniden Kullanımı; Bu kritere göre; mevcut yapıların tavan, duvar ve döşemelerinin yeniden kullanılması sağlanmalıdır. Bu sayede malzemeden ve enerjiden tasarruf sağlanarak ek puanlar kazanılmaktadır (Kıncay, 2010).

c. İnşaat Atığı Geri Dönüşümü; ‘Bu kriterde inşaat sırasında ortaya çıkan atıkların minimum %50‟si veya %75‟inin geri dönüşüm için toplanması ve bina içinde tekrar kullanılması belirtilmektedir, kullanım yüzdesine göre puan alınmaktadır’ (Şimşek, 2012).

d. Malzemelerin Yeniden Kullanımı; Bu kritere göre; yapı sistemlerinin malzeme kullanımına ayırdığı bütçeninminimum %1‟i oranındaki kısmının daha önceden kullanılmış olması istenmektedir (Şimşek, 2012).

Ayçiçeği, buğday, bambu kamışından yapılmış suntalar gibi hızlı üretilip kullanılabilen yenilenebilir malzemeler önerilmektedir. Örneğin yün de iyi bir yalıtım malzemesi olarak kullanılmaktadır (Kıncay, 2010).

e. Geri Dönüştürülebilir İçerikli Malzeme Kullanımı; Bu kritere göre proje kapsamındaki mobilyalar dahil tüm malzemelerin en az %10 veya %20‟sinin ISO 14021E belirtildiği üzere geri dönüşüm imkanı sağlamalıdır ve bu orana göre ek puan kazanmaktadır (Çelik, 2009).

f. Yerel Malzeme Kullanımı; Bu kritere göre; yapı sistemlerinin inşasında kullanılan malzemelerin imalat ve temin yerlerinin yapı çevresinden maksimum 800km mesafede olması gerekmektedir. Bu sayede yerel malzeme kullanımı arttırılmış ve taşımadan kaynaklı karbon salınımı azaltılmış olacaktır. Enerjiden tasarruf edilerek sürdürülebilir tasarım desteklenmektedir (Çelik, 2009).

g. Sertifikalı Ahşap Kullanımı; Bu kritere göre; yapıda kalıcı olarak kullanılan ahşap kaynaklı malzemelerin minimum %50’sinin Orman Yönetim Konseyi’nin belirttiği değerlere uygun olarak sertifikalandırılmış olması gerekmektedir(Çelik, 2009).

4.1.3. Psikolojik Ölçütler

Psiko-sosyal kullanıcı gereksinmeleri, mekân içerisinde kullanıcıların günlük eylemleri sırasında herhangi bir psikolojik rahatsızlığın duyulmaması için uygun

şartların sağlanması olarak tanımlanmaktadır. ‘Bunlar işitsel ve görsel mahremiyet, toplumsal çevrenin, insan davranışlarına ilişkin özellikleri ile insanın içinde yer aldığı mekâna ait form, renk, doku gibi estetik koşullardır. Psiko-sosyal gereksinimler kullanıcının kültür grubuna bağlı olarak değişen, kişisel istek ve arzulara ilişkin özelliklerdir. Çalışma mekânı kişisel mekân, mahremiyet ve sosyal ilişkileri kapsayan karmaşık bir sosyal sistemdir’ (Doğan,2008).

Yapı tasarımında sürdürülebilirliğin yer alması ile beraber ‘yeşil tasarımın’ kullanıcı üzerine etkisi incelenmektedir. Ofis yapılarında çalışanların performansı ve kullanıcı yaklaşımı değerlendirilmiştir.

4.1.4. Ekonomik Ölçütler

Ofis yapılarının sürdürülebilir tasarım ölçütlerine uygun olarak tasarlanması ile elde edilen ekonomik verim incelenmiştir.

4.2. Bölüm Sonucu

Bu bölümde yeşil ofis kavramının ortaya çıkış nedeninden bahsedilerek ve sürdürülebilirlik kapsamında değerlendirilme ölçütleri anlatılmıştır. Bu ölçütler 3. Bölümde açıklanan yeşil bina sertifika sistemlerden yararlanılarak oluşturulmuştur. Sertifika sistemlerinde bulunan değerlendirme ölçütleri, teknik, estetik, sosyo- psikolojik ve ekonomik olmak üzere 4 ana başlık altına yerleştirilmiştir.

Çalışması kapsamında, yeşil bina sertifikalandırma kriterlerinin ofis yapılarını üzerinde etkisini incelemek adına değerlendirme kriterlerinden bahsedilmiştir. Teknolojik ve ekolojik yaklaşımın bir arada kullanıldığı ofis yapıları, verimlilik düzeylerini belirlenmesi adına enerji verimliliği, mekan yaşam kalitesi, fonksiyonellik yönleriyle ele alınmıştır.

5. Örnek Analizi

Bu bölümde, uygulama çalışması olarak; Avea Maçka Binası, Palladium Tower Binası ve Via Green Ofis Binası incelenmiş ve 2. bölümde açıklanan, yeşil bina değerlendirme sertifikalarının kriterleri doğrultusunda oluşturulan; teknik, estetik, psikolojik ve ekonomik ölçütler altında değerlendirilmiştir.