Tedarik Zinciri Yönetiminin Amaçları ve Temel Fonksiyonları

Geleneksel olarak, pazarlama, dağıtım, planlama, üretim ve satın alma gibi fonksiyonlar tedarik zinciri boyunca bağımsız olarak yürütülmektedir. Fakat tüm bu fonksiyonların kendi amaçları doğrultusunda hareket etmeleri amaçlarının çakışmasına yol açmaktadır. Maliyetleri düşürerek mümkün olan en fazla işi üretmeyi hedefleyen üretim fonksiyonu, stok seviyelerini ve dağıtım gereksinimlerini fazla dikkate almamaktadır. Benzer şekilde yüksek müşteri hizmet düzeyi ve satışı hedefleyen pazarlama fonksiyonunun bu amaçları üretim ve dağıtım fonksiyonlarının amaçları ile çakışabilmektedir. Bu farklı fonksiyonların bütünleştirilmesi için bir mekanizmaya ihtiyaç vardır (Ganeshan ve Harrison, 1995).

Tedarik zinciri yönetiminin amacı, tedarik zincirindeki belirsizlik ve riskleri azaltmaktır (Doğruer, 2005:380).

Bir tedarik zinciri, iki ana iş sürecinden oluşmaktadır (Min ve Zhou, 2002:231-249):

 Malzeme Yönetimi (Gelen Lojistik)

Malzeme Yönetimi, hammadde ve stok yönetiminin, bölümlerin ve tedarik sürecinin kontrolünün ele geçirilmesi ile ilgilidir. Bu süreç, malzeme akış çevrimlerinin, ürünlerin satınalma ve iç kontrol sürecinde nihai ürünlerin depolanması, taşınması ve dağıtımıyla ilgili olarak planlama ve kontrol faaliyetlerinin tümünü barındıran bir sistemdir (Paksoy, 2005:435-454).

Fiziksel Dağıtım ise, müşteri hizmeti sağlayan bütün dış lojistik faaliyetleri çevreleyen bir yapı olarak düşünülebilir. Bu faaliyetler bütün sipariş süreci (sipariş makbuzu dahil), stokların stratejik olarak yerleştirilmesi, depolama ve elde tutma, dış taşıma/ulaştırma, konsolidasyon, ücretlendirme, promosyon, geri dönen ürün depolama ve ömür boyu ürün desteği işlemlerini kapsamaktadır (Paksoy, 2005:435-454).

Tedarik sürecinde sağlanacak etkinlik ile gereksiz insan gücü, mekan, ekipman vb. konularda tasarruf sağlanacağı gibi taşımacılık, depolama ve dağıtım maliyetlerinin azaltılması ile kaynakların daha etkin kullanımı sağlanabilir. Tedarik zinciri yönetimi ile esnekleşen tedarik zinciri, oluşabilecek talep farklılıklarına ve müşteri beklentilerine daha hızlı cevap verebilecek duruma gelir. Bu şekilde sipariş çevrim süreleri azalır ve müşteri beklentilerini daha iyi değerlendirebilen, bunun sonucunda ürün/hizmet sunumunda etkinlik sağlayan işletme; satış öncesinde, satış esnasında ve satış sonrasında müşterilerine daha iyi hizmet vererek müşteri hizmet düzeyini artırır. Bu bahsedilen amaçlar şekil 6‟da kademelendirilerek gösterilmiştir. Kaynakların etkin kullanımı, stok seviyelerinin azalması ve sipariş çevrim sürelerinin azalması maliyetleri azaltacak; müşteri hizmet seviyesinin artması, ürün/hizmetin değerinin artması ve sipariş çevrim sürelerinin azalması karlılığı artıracak ve maliyetlerin azalıp, karlılığın artması da rekabet gücünün artmasını sağlayacaktır (Persson, 1997:26).

ġekil 6: Tedarik Zinciri Yönetiminin Amaçları

Kaynak:Persson, U. (1997); “AConceptual and Empirical Examnination of the

Management Concept Supply Chain Mnagement”, (Licentiate Thesis), Lulea

University of Technology, Department of Business Administration and Social Sciences Division of Industrial Logistics, s:25.

Bu amaçları gerçekleştirebilmek için firmaların tedarikçileri ve onların tedarikçileri ile müşterileri ve onların müşterileri arasında tedarik zincirinin bütününde haberleşme ve bilgi paylaşımını arttırması gerekmektedir. Bilgi ve planların tedarikçiler ve müşterilerle paylaşılması zincir etkinliğini ve rekabetçiliğini artırabilir. Değişen dünyada artık firmaların tek başına kendi aralarında rekabetinden söz edilmemektedir. Rekabet artık firmaların içinde yer aldığı tedarik zincirleri arasında yaşanacaktır (Özdemir, 2004:89).

Tedarik zinciri yönetimi, müşteri ve tedarikçilerle koordinasyonu gerektirir. Pazar dinamikleri bunu güçleştirmektedir. Müşteriler sık sık değişiklikler yapmakta veya siparişleri iptal etmektedir. Tedarikçiler yanlış malzemeleri sağlayabilmekte veya geç teslimat yapabilmektedir. Temin sürelerini ve envanteri minimize ederken pazarın dinamiklerine hızlı bir biçimde karşılık verecek sistemlere ihtiyaç duyulmaktadır (Fox; Chionglo ve Barbuceanu, 1993).

Tedarik Zinciri Yönetimi fonksiyonları stratejik seviye, taktik seviye ve operasyonel seviye olmak üzere üç seviyede çalışmaktadır:

ġekil 7: Tedarik Zinciri Yönetimi Karar Seviyeleri

Kaynak: Fox, M. S.; Chionglo, J. F. and Barbuceanu, M. (1993); “The Integrated

Supply Chain Management System”, Depatment of Industrial Engineering

University of Toronto

Her bir seviye, kararların alındığı sürenin periyodu ve bu periyot süresince alınan kararların sıklığı ile birbirinden ayrılmaktadır.

Stratejik seviye: Bu seviyede alınan kararlar uzun bir zaman dilimde

gerçekleşir. Bu kararlar firmanın stratejileri ile bağlantılıdır. Üretimin nerede tahsis edileceği ve en iyi kaynak bulma stratejisinin ne olacağı gibi kararlar alınır. Tedarik zinciri analizinde en çok zorluk yaratacak seviye budur. Aylık tahminler, kurumsal dağıtım planlama, kurumsal üretim planlama ve kurumsal malzeme planlama gibi kararlar bu seviyede alınır.

Taktik seviye: Tüm tedarik zinciri yerine aşamalar arası veya bölgesel

bazda kalan birkaç haftalık veya aylık çalışmalar yapılmaktadır (Paksoy, 2005:435-454).

Tahmin yürütme, planlama, temin süresi kısa olan malzemelerin siparişi ve üretim ihtiyaçlarının karşılanması için fazla mesailerin çizelgelenip çizelgelenmeyeceği gibi konuların ele alındığı seviyedir ((Fox; Chionglo ve Barbuceanu, 1993).

Operasyonel seviye: Bu seviye belirsizliklerin en az olduğu seviyedir.

Kararlar kısa dönemlidir. Bu seviyede envanter dağıtımı, detaylı çizelgeleme ve bir makine bozulduğu zaman bir siparişin ne yapılacağı, üretim aşamasındaki işlerin takibi gibi kararlar alınır ((Fox; Chionglo ve Barbuceanu, 1993).

Tedarik zinciri yönetiminde, zinciri oluşturan tüm fonksiyonlar bütünleşmiş olmalıdır. Ürünlerin, tedarikçiden son kullanıcıya ulaşmasında bir dizi fonksiyon belirli görevleri, temel hedefler doğrultusunda yerine getirir. Bunlar, talep ve sipariş yönetimi, planlama, stok yönetimi, depo yönetimi ve sevkiyat olarak özetlenebilir (Eymen, 2007:10).

Günümüz ekonomisinde tedarik zincirlerini başarıyla uygulayan ve sonuçları bağlamında rakipleri ile rahatlıkla karşılaştırabileceğimiz iki güzel örnek vardır. Birinci örnek Walmart‟dır. Walmart mükemmel bir tedarik ve dağıtım zinciri kurarak iki büyük ortağını dünyanın ilk on zengini arasına sokmuş bir perakende satış firmasıdır. Walmart‟ın tedarik zinciri o kadar mükemmel işlemektedir ki, marketteki raflardan elma aldığınızda, Walmart‟ın tedarikçilerinden olan çiftçi de bahçesindeki ağaçtan elmayı kopartmaktadır. Bu tabii ki bir metafordur ama başarılı bir tedarik zinciri uygulamasının nelere kadir olabileceğini göstermek açısından da önemlidir. Walmart böyle bir yapı sayesinde en büyük rakibi K-MART‟ı piyasadan silmiştir (web.sakarya.edu.tr, erişim tarihi 14.04.2010).

İkinci örnek ise DELL‟dir. Şu anda DELL‟in web sitesine girdikten sonra, son teknoloji bir PC konfigürasyonu yapıp, iki gün içinde evinize gelmesini beklemek mümkündür. Bu yapının mimarı ve DELL „in kurucusu Micheal Dell dünyanın en zengin on kişisi arasında bulunmaktadır. Bu arada çok daha genç

olan DELL‟in PC pazarının devleri olan HP ve Compaq‟ı sollaması da bu stratejinin sonucudur (web.sakarya.edu.tr, erişim tarihi 14.04.2010).