Tasarım (Teknik Özellikler)

Bu bölümdeki değerlendirmeler, “Genel”, “Sayfa Boyutu” ve “Kodlama” olmak üzere üç alt başlıkta toplanmıştır. Tablo 4.5’de genel kısmı değerlendirme sonuçları yer almaktadır.

Tablo 4.5 Tasarım/Genel Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

W3C HTML Geçerlilik Testi (Hata Sayısı) 146.09 35 W3C CSS Geçerlilik Testi (Hata Sayısı) 11.20 35 TIDY Erişilebilirlik Testi (Uyarı Sayısı)

Seviye 1 313.03 35 Seviye 2 476 35 Seviye 3 518.34 35 Javascript’ler Javascript/Noscript 7.43/0.34 35 Script Kullanımı* 25 (%) 32 Javaapplet’ler 0 35 Meta Etiketleri 4.89 35 Çerezlerin Kullanılmaması 37 (%) 35

Değerlendirmeler sırasında, değerlendirilen hemen her sayfanın W3C HTML geçerlilik testinde yüksek sayıda hatasının olduğu görülmüş, bu durum Tablo 4.5’den de görüldüğü gibi bu teste ait ortalama hata sayısına da yansımış ve bu değerin yüksek çıkmasına neden olmuştur. Öte yandan W3C CSS geçerlilik testinde web sayfalarının, ortalama hata sayısı göz önüne alındığında, W3C HTML testine oranla stil sayfaları yönünden daha başarılı olduğu söylenebilir. Bununla birlikte değerlendirilen web sayfalarının TIDY erişilebilirlik testi ortalama uyarı sayıları, üç farklı seviyede de görüldüğü gibi oldukça yüksektir. W3C HTML geçerlilik testi ve TIDY erişilebilirlik testi bulguları, değerlendirilen web sayfalarının hem standartlar yönünden hem de erişilebilirlik yönünden eksiklerinin olduğunu ortaya koymaktadır.

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda, script kullanımının çok gerekli durumlarla sınırlandırılması gerektiği ve script kullanıldığında ise kullanıcıların script’leri görememelerinden dolayı içerik ile ilgili sayfada herhangi bir eksikliğin olmaması gerektiği belirtilmektedir [10]. Yukarıda da görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarında kullanılan ortalama script sayısı 7.43 iken, script kullanılmış sayfa sayısı 32’dir. Script’lerin görülememesinden dolayı script kullanılan bu web sayfalarında içerik ile ilgili herhangi bir problemin olup olmadığını tespit etmek için bu aşamada değerlendirilen web sayfaları görüntülenirken tarayıcının script’leri çalıştırma özelliği devre dışı bırakılmıştır. Yukarıdan da görüldüğü gibi script kullanılmış web sayfalarının sadece % 25’inde herhangi bir probleme rastlanmamıştır. Bu konuda sorun çıkaran web sayfalarında ise özellikle javascript ile hazırlanmış menülerin çalışmaması, bundan dolayı bazı menü seçeneklerinin görüntülenememesi gibi problemlerle sıklıkla karşılaşılmıştır.

Tablo 4.5’den de görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarının hiçbirinde javaapplet kullanılmamış ve her sayfada ortalama 4.89 adet meta etiketi tanımlanmıştır. Değerlendirilen web sayfalarının javaapplet’ler ve meta etiketler konusunda bu değerlere göre başarılı olduğu söylenebilir.

Öte yandan “Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda, site işlevselliğinin hiçbir şekilde çerez kullanımına dayandırılmaması ve oturum kontrollerinde; sunucu taraflı oturum kontrollerinin tercih edilmesi gerektiği

belirtilmiştir [10]. Bu amaçla değerlendirilen web sayfalarının header bilgilerine bakılarak çerezlerle ilgili herhangi bir bilginin olup olmadığı kontrol edilmiştir. Yukarıdan da görüldüğü gibi bu konuda % 37’lik düşük bir başarı oranı elde edilmiştir.

Tablo 4.6 Sayfa Boyutu Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (KB) (n)

Resimsiz 47.42 35

Resimlerle Birlikte 373.05 35

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda, kamu internet siteleri için önerilen ana sayfa dosya boyutu, tüm resimler ve script’ler dahil olmak üzere 50 KB’dir [10]. Bu çalışmada geliştirilen araçta, değerlendirilen web sayfalarının dosya boyutları, resimsiz ve resimlerle birlikte hesaplanmış ve elde edilen sonuçlar Tablo 4.6’da verilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde, değerlendirilen web sayfalarının ortalama dosya boyutunun; neredeyse resimsiz olarak önerilen 50 KB sınırına yaklaştığı, resimlerle birlikte ise bu sınırın yedi katının aşılmış olduğu görülmektedir. Web sayfalarının kodlama ile ilgili değerlendirme sonuçları ise şu şekildedir:

Tablo 4.7 Kodlama Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

W3C Doküman Tip Bildirimi 60 (%) 35

Yorumlar

Yorumların Sayısı 10.09 35

Yorumların Uygunluğu* 100 (%) 34

Sayfa Başlığı

Sayfa Başlığı 100 (%) 35

Tablo 4.7’nin devamı

Sayfa Başlığı Uygunluğu* 100 (%) 35

Doğru Etiketleme

TIDY Hata Sayısı 0.71 35

TIDY Uyarı Sayısı 239.49 35

Body Etiketi Body Etiketi 100 (%) 35 Text Niteliği 11 (%) 35 Link Niteliği 9 (%) 35 Alink Niteliği 9 (%) 35 Vlink Niteliği 9 (%) 35 Formlar HTML Form Sayısı 1.23 35 Object/Embed Sayısı 1.43/1.63 35/35 HTML Form Kullanımı* 94.64 (%) 28

Label Etiketlerinin Kullanımı 16.08 (%) 25

Tabindex Niteliklerinin Kullanımı 0 (%) 26

* El yordamı ile değerlendirilenler

Doküman tip bildirimi, web tarayıcılarına sayfanın nasıl yorumlanacağını ve nasıl analiz edileceğini bildirmekte ve bu tanımlamaya göre web tarayıcıları kullanıcıya bir görünüm sunmaktadır [60]. Konunun önemi bakımından “Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda da, kamu sitelerindeki tüm dokümanlarda; tip bildiriminin mutlaka yapılması gerektiği belirtilmiştir [10]. Bu amaçla W3C HTML geçerlilik testi sonuç dosyasından, değerlendirilen web sayfasında doküman tip bildiriminin yapılıp yapılmadığı kontrol edilmiştir. Tablo 4.7’den de görüldüğü gibi bu önemli tanımlama, değerlendirilen web sayfalarının sadece % 60’ında yapılmıştır.

Öte yandan değerlendirilen web sayfalarının, kodlama ile ilgili “Yorumlar” ve “Sayfa Başlığı” altında yer alan değerlendirme kriterlerinde oldukça başarılı olduğu görülmektedir. Kılavuzda da belirtildiği gibi; değerlendirilen her web

sayfasındaki yorumlar teşekkür etme vb amaçla yazılmamış, her web sayfasında sayfa başlığı, sayfa içeriğini açıklayacak şekilde kullanılmış ve ortalama sayfa başlığı uzunluğu da 60 karakteri geçmemiştir [10].

Kodlama kısmı doğru etiketleme başlığı kriterlerinde ise değerlendirilen web sayfalarının genel olarak başarısız olduğu görülmektedir. “Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda doğru etiketleme ile ilgili olarak, kodun HTML standartlarına uygun olarak yazılması, etiketlerin amaçlarına uygun olarak kullanılıp açılan etiketlerin mutlaka kapatılması, body etiketi ve bu etiketin text, link, alink ve vlink niteliklerinin kullanılması gerektiği belirtilmiştir [10]. Tablo 4.7’den de görüldüğü gibi değerlendirilen bütün web sayfalarında body etiketi kullanılmasına rağmen bu etiketin belirtilen niteliklerinin kullanım oranı oldukça düşüktür. Doğru etiketleme ile ilgili olarak ise web sayfalarının HTML kodu, TIDY ile parse edilmiş ve ortalama TIDY uyarı sayısı; yukarıdan da görüldüğü gibi oldukça yüksek çıkmıştır. Bu bulgu da değerlendirilen web sayfası kodlarında doğru etiketleme ile ilgili çeşitli problemlerin olduğunu ortaya koymaktadır.

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda web sayfalarında kullanılan formların HTML olarak hazırlanması gerektiği, açıklayıcı bütün etiketlerin label etiketi içinde verilerek bu etiketlerin ilgili form elemanı ile ilişkilendirilmesi ve form elemanları sekme sırasının doğru dizilimde olması gerektiği belirtilmiştir [10]. Bu amaçla değerlendirilen web sayfalarındaki object ve embed sayıları da dikkate alınarak web sayfalarında kullanılan formların HTML olarak hazırlanıp hazırlanmadığı incelenmiştir. Tablo 4.7’den de görüldüğü gibi 28 web sayfasında form kullanılmış ve kullanılan bu formların büyük çoğunluğu (% 94.64’ü) HTML olarak hazırlanmıştır. Bununla birlikte form elemanları ile ilişkilendirilmiş label etiketlerinin kullanım yüzdesinin ise oldukça düşük olduğu (% 16.08) görülmektedir. Öte yandan form elemanları sekme sırasının doğru dizilimde olup olmadığı bu çalışmada geliştirilen araç ile belirlenemeyeceği için; form elemanlarına sekme sırası atamasında kullanılan tabindex niteliklerinin kullanım oranına bakılmıştır. Tablo 4.7’den de görüldüğü gibi form elemanlarının hiç birinde tabindex nitelikleri kullanılmamıştır.