Genel Görünüm

Bu bölümdeki bulgular “Genel”, “Logolar”, “Sayfada Gezinme”, “Metinler”, “Resimler”, “216 Renk Paletinin Kullanımı” ve “Tablolar” olmak üzere yedi alt başlıkta toplanmıştır. Tablo 4.8’de genel, Tablo 4.9’da logolar ile ilgili değerlendirme sonuçları yer almaktadır.

Tablo 4.8 Genel Görünüm/Genel Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

Ana Menü* 100 (%) 35

Bağlantı Sayısı 76.77 35

* El yordamı ile değerlendirilenler

Tablo 4.9 Logolar Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (%) (n)

Logo* 94 35

Metinlerin Okunabilirliği* 82 33

GIF Formatı* 21 33

Statik Logolar* 88 33

* El yordamı ile değerlendirilenler

Tablo 4.8 ve Tablo 4.9 incelendiğinde bu başlıklar altında yer alan kriterlere genel olarak web sayfalarında uyulduğu görülmektedir. Değerlendirilen her web sayfasında bir ana menü hazırlanmış, kurum logoları değerlendirilen web sayfalarının büyük çoğunluğunda yer almış, logolar genel olarak statik ve üstündeki metinler kolayca okunabilecek şekilde tasarlanmıştır. Logoların GIF formatında hazırlanma oranının düşük olması dışında genel olarak web sayfalarının bu kriterlerden başarılı olduğu görülmektedir.

“Sayfada Gezinme” başlığı altında yer alan kriterler ve bu kriterlerden elde edilen sonuçlar ise şu şekildedir:

Tablo 4.10 Sayfada Gezinme Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

Bağlantılar

Resim İçermeyen 74.78 (%) 35

Resimlerdeki Alt Nitelikleri 39.95 (%) 34

Menüler

HTML Menü* 57 (%) 35

Tabindex Niteliklerinin Kullanımı

Bağlantılarda 0 (%) 35

Resim Haritası Alanlarında 0 (%) 6

Accesskey Niteliklerinin Kullanımı

Bağlantılarda 0 (%) 35

Resim Haritası Alanlarında 0 (%) 6

Düğmelerde 0 (%) 0 Input Nesnelerinde 3.7 (%) 27 Textarea Nesnelerinde 0 (%) 0 Select Nesnelerinde 0 (%) 10 Resim Haritaları Harita Sayısı 0.37 35 Kullanım Uygunluğu* 0 (%) 6 Alan Sayısı 0.8 35

Alanlardaki Alt Niteliğinin Kullanımı 50 (%) 6

* El yordamı ile değerlendirilenler

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda, erişilebilirliği daha kolay sağlamak amacıyla bağlantıların mümkün olduğunca metinler üzerinden verilmesi ve resim ile bağlantı verilmesi durumunda ise ilave metin bağlantısı olsa dahi

resimlerdeki alt niteliklerinin mutlaka kullanılması gerektiği belirtilmiştir [10]. Tablo 4.10’dan görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarında resim içermeyen bağlantılar, tüm bağlantıların % 74.78’idir. Buna karşılık resim içeren bağlantılarda, resimlerdeki alt niteliklerinin kullanımı ise % 39.95 ile düşük bir oranda kalmıştır. Daha önceden de belirtildiği gibi, Lynx vb metin tarayıcılarında web sayfası görüntülenmek istenildiğinde veya resimler kapatılarak bir web sayfasında dolaşmak istenildiğinde; alt niteliği içermeyen resimler sayfada içerik olarak belirsizliklere neden olmaktadır. Bu bağlamda elde edilen bu % 39.95’lik oran, değerlendirilen web sayfalarının birçoğunda erişilebilirlik yönünden bir takım problemlerin olabileceğini göstermektedir.

Ayrıca söz konusu kılavuz, web sayfalarında yer alan menülerin HTML olarak tasarlanmış metin menüler olmasını, sayfada HTML dışı teknikler kullanılarak hazırlanmış menülerin olması durumunda ise mutlaka alternatif bir metin menünün sayfada yer alması gerektiğini belirtmektedir [10]. Bu aşamada değerlendirilen web sayfaları, tarayıcının; java, javascript ve diğer tüm eklentileri çalıştırma özelliği devre dışı bırakılarak görüntülenmiştir. Sayfada, sayfanın alternatif bir metin versiyonunun da yer alması göz önünde bulundurularak yapılan değerlendirmeler sonucunda bu kriterle ile ilgili % 57’lik yüksek olmayan bir başarı oranı elde edilmiştir. Öte yandan erişilebilirlik ile ilgili önerilen tabindex ve accesskey nitelikleri [23], Tablo 4.10’dan görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarında neredeyse hiç kullanılmamıştır. Bu bulgular da değerlendirilen web sayfalarında erişilebilirlik ile ilgili çeşitli problemlerin olabileceği göstermektedir.

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda, resim haritaları üzerinden bağlantı verme yöntemi; il haritası üzerinden ilçelere erişim gibi resim üzerinde ayrılan bölümlerin verilen bağlantıları anlamlı kılması durumunda önerilmekte ve harita alanları için de alt niteliklerinin kullanılması gerektiği ifade edilmektedir [10]. Tablo 4.10’dan da görüldüğü gibi resim haritası bulunan 6 web sayfasının hiçbirinde, resim haritaları amacına uygun olarak kullanılmamış ve harita alanlarının % 50’sinde de alt nitelikleri tanımlanmamıştır.

Tablo 4.11 Metinler Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (%) (n)

Font Etiketlerini Kullanmama 37 35

Statik Yazılar 71 35

Yazı Tipi Büyüklükleri

Harici-Dahili CSS 2.23 34

Satırda CSS 10.29 20

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda yazı tiplerinin font etiketleri yerine stil sayfaları içerisinde tanımlanması, sayfada kullanılan metinlerin statik olması, yazı tipi büyüklüklerinde ise tüm tarayıcılarda tutarlı sonuçlar veren değerlerin (xx-small, x-small, small, medium, large, x-large, xx-large) kullanılması gerektiği belirtilmiştir [10]. Bu çalışmada geliştirilen araçta font etiketleri ile ilgili kriter için web sayfalarında font etiketlerinin kullanılıp kullanılmadığına, statik yazılar ile ilgili olarak da sayfada kayan yazıların kullanılıp kullanılmadığına bakılmıştır. Tablo 4.11’den de görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarında font etiketlerinin kullanılmaması ile ilgili % 37’lik düşük bir başarını oranı elde edilirken, statik yazılar ile ilgili olarak % 71’lik bir başarı oranı elde edilmiştir.

Yöntem kısmında da belirtildiği gibi harici ve dahili stil sayfalarının birleştirilmesiyle web sayfasından tek bir stil sayfası, satırda tanımlanan stillerden de başka bir stil sayfası ortaya çıkarılmıştır. Her web sayfası için geçerli yazı tipi büyüklük değerleri yüzdesi hesaplanırken ortaya çıkarılan bu stil sayfaları dikkate alınmış ve daha önce de belirtildiği gibi bu stil sayfalarındaki selector sayılarına göre işlem yapılmıştır. Tablo 4.11’den değerlendirilen web sayfalarında tanımlanmış geçerli yazı tipi büyüklükleri ortalama yüzdelik değerleri incelendiğinde, ilgili CSS dosyalarında, belirtilen yazı tipi büyüklük değerlerinin kullanım oranının oldukça düşük olduğu görülmektedir.

Tablo 4.12 Resimler Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

Resim Sayısı (İndirilen/Toplam) 58.69/59.09 35/35

GIF&JPEG Formatı 96.97 (%) 35

Resim Boyutu-mak. 30K 92.10 (%) 35

Width Niteliklerinin Kullanımı 70.82 (%) 35

Height Niteliklerinin Kullanımı 69.09 (%) 35

Alt Nitelikleri

Kullanım 25.24 (%) 35

Uzunluk Uygunluğu-mak. 100 kar. 99.46 (%) 23

Son Karakterin Uygun. (Nokta/Boşluk) 8.61 (%) 23

Son Karakterlerin Uy. (Nokta+Boşluk) 0 (%) 23

Tablo 4.12’ten görüldüğü gibi değerlendirilen web sayfalarında kullanılan resimlerin büyük çoğunluğu “Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda da belirtildiği gibi GIF&JPEG formatında olup resim boyutları 30 KB üst sınırındadır [10]. Ancak bu oran, width ve height niteliklerinin kullanımında düşmüş, alt niteliklerinin kullanımında ise % 25.24’e gerilemiştir. Öte yandan kullanılan alt nitelik değerlerinin uzunlukları büyük çoğunlukla 100 karakteri geçmemesine rağmen, bu niteliklerin son karakter(ler) uygunluk oranlarının oldukça düşük olduğu görülmektedir. Görme engelli kullanıcılar ya da resim yükleyemeyen/yüklemek istemeyen kullanıcılar için alt nitelikleri bir alternatif oluşturmakta, ayrıca alt niteliklerinin son karakter(ler)inin nokta ve/veya boşluk ile bitmesi sesli tarayıcılarda alt niteliklerinin sonraki metne karışmamasını sağlamaktadır [10]. Bu bağlamda alt niteliklerinden elde edilen bu bulgular, değerlendirilen web sayfalarının büyük çoğunluğunun bu kriterlerden başarısız olduğunu göstermektedir.

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda bağlantılar, metinler, resimler ve arka plan renkleri için 216 renk paletinin kullanılması gerektiği belirtilmektedir [10]. Bu çalışmada geliştirilen araç ile daha öncede belirtildiği gibi; harici-dahili stil sayfalarından, satırda tanımlanmış stillerden ve bazı HTML renklerinden

oluşturulmuş stil sayfalarından yararlanılarak, bu stil sayfalarında tanımlanmış renklerin bu kritere uygunluğu belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuçlar şu şekildedir:

Tablo 4.13 216 Renk Paletinin Kullanımı Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (%) (n)

Harici-Dahili CSS 53.92 34

Satırda CSS 52.08 25

HTML Niteliklerinde 47.37 32

Tablo 4.13’ten de görüldüğü gibi elden edilen stil sayfalarında kullanılan renklerin 216 renk paletinde olma yüzdeleri, tanımlanan renklere oranla yaklaşık yarı yarıyadır. Yüksek olmayan bu oranlara göre, değerlendirilen web sayfalarının 216 renk paleti kullanımında genel olarak başarılı olmadığı söylenebilir.

Değerlendirilen web sayfalarının tablolar ile ilgili değerlendirme sonuçları ise şu şekildedir:

Tablo 4.14 Tablolar Değerlendirme Sonuçları (N = 35)

Kriter Ortalama (n)

Tablo Sayısı 40.6 35

Tablo Sonu Etiketleri 98.67 (%) 35

Arka Plan Rengi Kullanılmaması 92.67 (%) 35

Arka Plan Resmi Kullanılmaması 97.23 (%) 35

“Kamu Kurumları İnternet Sitesi Kılavuzu”nda tabloların erişilebilirlik ile ilgili bazı güçlüklere neden olduğu belirtilmekte, bunun yanında faydaları dikkate alındığında tablo kullanmamanın anlamlı olmayacağı ifade edilmekte, bu bağlamda tasarımcıların tabloları azami dikkat ile kullanmaları ve iç içe tablolardan mümkün

olduğunca sakınmaları vurgulanmaktadır [10]. Değerlendirilen web sayfaları, Tablo 4.14’de görüldüğü gibi tablolar ile ilgili kriterlerde oldukça başarılıdır. Öte yandan ortalama tablo sayısı yukarıda da görüldüğü gibi yüksek bir değere sahiptir. Bu bulgu, tasarımcıların değerlendirilen web sayfalarında çok sayıda iç içe tablo kullandıkları şeklinde yorumlanabilir.