Bu bölümde, ilk olarak ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin destekleyici davranışları ve öğretmen liderliğine ilişkin algı düzeyleri ilgili alan yazınla bağlantılı olarak tartışılmıştır. Daha sonra, ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarını gösterme düzeyleri ile öğretmenlerin algıladıkları müdür desteği arasında ilişki olup olmadığına ve okul müdürlerinin destekleyici davranışlarının öğretmen liderliğini hangi düzeyde ve yönde etkilediğine ilişkin bulgular yorumlanmıştır. Son olarak, ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin müdür desteğine ve öğretmen liderliğine ilişkin algıları bazı demografik değişkenlere göre tartışılmıştır. Araştırma ile ilgili bulgular araştırma problemlerinin inceleme sıralamasına uygun olarak yorumlanmıştır. Ancak öğretmen liderliği ve müdür desteğine yönelik yapılan ampirik çalışmaların sınırlı olması bu araştırmadan elde edilen bulguların alan yazınla ilişkilendirilmesinde önemli bir sınırlılık oluşturmuştur.
Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Okul Müdürlerinin Destekleyici Davranışlarına İlişkin Algı Düzeylerinin Tartışılması
Bu çalışmada, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin birlikte görev yaptıkları okul müdürlerinin destekleyici davranışlarına ilişkin algı düzeyleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmen görüşlerine göre, ortaöğretim kurumlarında görev yapan okul müdürlerinin öğretmenleri destekleyici davranışları sergileme düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bu bulgu, okul müdürlerinin öğretmenleri dikkatle dinlemek, onlara karşı dürüst ve açık sözlü olmak, öğretmenlere önemli olduklarını hissettirmek, öğretmenlerin
84
kararlarını desteklemek, ders gözlemlerine yardım etmek, öğretmenlere performanslarına ilişkin geri bildirimde bulunmak, ihtiyaçlarını değerlendirmede yardımcı olmak, onların fikirlerine ve kararlarına güvenmek, mesleki gelişimlerini desteklemek, öğretimsel süreçlerde önerilerde bulunmak, eğitim- öğretim dışı faaliyetler için izin vermek, yeterli planlama sağlamak, yoğun olduklarına yardımcı olmak ve eşit davranmak gibi destekleyici davranışları yüksek düzeyde sergilediklerini göstermektedir. Bu durum okul müdürlerinin liderliğin paylaşılması ve öğretmenlerin sınıf dışında da liderlik rolleri olduğu görüşlerini benimsediği şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca hem formel hem de informel yollarla kurulan müdür-öğretmen etkileşimi öğretmenlerin müdür desteğini yüksek düzeyde hissetmelerine neden olmuş olabilir. Bu bulgunun sebeplerinden bir diğeri olarak da okullardaki yoğun iş yükü ve başarı beklentisi baskısının görevlerin paylaşılmasını gerektirmiş olması gösterilebilir. Bu bağlamda mevcut araştırma bulgularının okul müdürlerinin öğretmenleri destekleyici davranışları yüksek düzeyde sergilediklerini ortaya koyması okullarda öğretmen liderliğine fırsat tanınması açısından olumlu olarak değerlendirilebilir. Araştırma bulguları bu yönüyle Özdemir’in (2010) araştırma bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte Günbayı vd. (2013) araştırmasında müdür desteğini daha düşük düzeyde bulmuştur. Bu farklılaşma, zaman içinde okul müdürlerinin öğretmenleri destekleyici davranışlar sergilemelerinin gerekliliğine yönelik bilinç kazanması ile açıklanabilir.
Araştırmada dikkat çeken bir bulgu da öğretmenlerin okul müdürlerinin performanslarıyla ilgili sürekli geri bildirimde bulunmasını içeren maddeye orta düzeyde katılım göstermesidir. Bu durum okul müdürlerinin öğretmenlerin yaptıkları çalışmalar ve performanslarına ilişkin yeterli geri bildirim sağlamadığını göstermektedir. Bunun nedeni olarak okul müdürlerinin geri bildirim sağlamanın önemini tam olarak kavramamış olmaları ve değerlendirme sürecinin önemli bir parçası olarak görmemeleri olabilir. Ancak, Leithwood (2003) okul müdürlerinin öğretmenlere yaptıkları çalışmalara yönelik geri bildirim vermesi gerektiğini ifade etmiştir. Can (2006a) okul müdürlerinin öğretmenlere pozitif geri bildirim sağlamaları ve liderlik becerilerini onaylamaları gerektiğini belirtmiştir. Buckner ve McDowelle (2000) ise okul müdürlerinin öğretmenlerin gelişim sürecine yönelik sağladığı geribildirimin önemli olduğunu, öğretimin etkililiğine yönelik bilgilendirilen ve desteklenen öğretmenlerin okul gelişim sürecine daha fazla katkı sağlayacağını ifade etmişlerdir. Bu bakımdan araştırmanın bu yöndeki bulguları okul müdürlerine, geri bildirim sağlamanın gerekliliği hakkında önemli ipuçları verebilir. Öğretmenlerin müdür desteğini en fazla hissettikleri husus ise okul müdürlerinin dürüst ve açık sözlü olmalarıdır. Bu bulgu öğretmenlerin okul
85
müdürlerinin dürüst ve açık sözlü olmalarını kendilerini destekleyen bir unsur olarak gördükleri şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca okul müdürlerinin büyük bir çoğunluğunun öğretmenlere karşı dürüst davrandıkları ifade edilebilir. Bu bulguyu destekler nitelikte Günbayı vd. (2013) okul müdürlerinin anlayışlı, açık sözlü ve dürüst olmalarının öğretmenlerin okula olan bağlılıklarını arttırabileceğini ifade etmişlerdir. Bu durum okul müdürleri ile öğretmenler arasında olumlu ilişkiler kurmaya yardımcı olacağından öğretmenlerin liderlik davranışlarının desteklenmesi açısından olumlu görülebilir.
Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerinin Öğretmen Liderliğinin Alt Boyutlarına İlişkin Davranışları Gerçekleştirme Düzeylerinin Tartışılması
Bu araştırmada ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği alt boyutlarındaki davranışları gösterme düzeylerine ilişkin algıları incelenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmenlerin öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği boyutlarına ilişkin algılarının yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. Bu bulgu, okulun bir bütün olarak gelişimi açısından olumlu olarak değerlendirilebilir. Öğretmenlerin liderlik davranışlarını yüksek düzeyde sergilemesi öğretmenlerin liderlik rollerine karşı olumlu bir yaklaşıma sahip olduğu ve liderlik rolleri sergileme noktasında istekli oldukları şeklinde yorumlanabilir.
Mevcut araştırma bulguları, ortaöğretim okulu öğretmenlerinin öğretmen liderliğinin mesleki gelişim boyutuna ilişkin algılarının mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği boyutlarına göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bu bulgu mevcut araştırmaya katılan öğretmenlerin öğretmen liderliği kapsamındaki davranışları daha çok mesleki gelişimlerini sürdürme olarak anlamlandırmaları ve mesleki gelişimleri bağlamında ele almaları ile açıklanabilir. Ayrıca bu bulgunun ortaya çıkmasının bir başka nedeninin öğretmenlerden en fazla beklentinin sınıf içindeki öğretimin niteliğinin geliştirilmesi olduğu ileri sürülebilir. Öğretmen liderliği ile ilgili alan yazın dikkatli bir biçimde incelendiğinde, lider öğretmenlerin öncelikle sınıf içinde etkili ve öğrenmeye uygun bir ortam tesis ettikleri ve bu suretle öğretimin niteliğini geliştirerek öğrenci öğrenmesine daha fazla katkı sağladıklarının ifade edildiği görülmektedir (Harris, 2003; Katzenmeyer ve Moller, 2009; Lambert, 2003). Bu açından bakıldığında, öğretmenlerin öğretmen liderliğinin mesleki gelişim boyutuna ilişkin algılarının diğer boyutlara göre daha yüksek olması anlaşılır
86
görünmektedir. Başka bir ifadeyle, öğretmenler öncelikli görevlerinin sınıf içi öğretimi geliştirmek olduğu inancından hareketle liderlik davranışlarını daha fazla sınıf içinde sergiliyor olabilirler. Araştırma bulgusunun farklı açılardan da yorumlanması mümkün görünmektedir. Nitekim Türk eğitim sisteminin yönetici ve öğretmen görevleri arasında yaptığı net ayrım, öğretmenin yalnızca öğretim yapan, okul müdürünün ise yalnızca okulu yöneten bir işgören olarak algılanmasına neden olabilir. Bu katı hiyerarşik ayrımın, öğretmen liderliğinin öğretmenler tarafından kurumsal gelişme ve meslektaşlarla işbirliğinden çok mesleki gelişimi sürdürme olarak anlaşılmasına neden olmuş olabileceği düşünülebilir. Araştırmanın bu bulgusu Beycioğlu (2009), Beycioğlu ve Aslan (2012) ve Kılınç ve Recepoğlu'nun (2013) araştırma bulguları ile örtüşmektedir. Bununla birlikte, alan yazında konuya ilişkin yapılan başka çalışmalarda farklı bulguların elde edildiği görülmektedir. Örneğin Öztürk’ün (2015) araştırma bulguları, ortaöğretim okulu öğretmenlerinin öğretmen liderliği davranışlarına yönelik en yüksek algılarının meslektaşlarla iş birliği boyutunda gerçekleştiğini göstermektedir. Bu farklılaşma, öğretmenlerin öğretmen liderliğine ilişkin algılarının Türk eğitim sisteminde meydana gelen değişimler nedeniyle zaman içinde farklılık göstermesi ile açıklanabilir.
Öğretmenlerin öğretmen liderliğinin alt boyutlarına ilişkin algıları tek tek ele alındığında, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen liderliğinin mesleki gelişim boyutundaki davranışları yüksek düzeyde sergiledikleri görülmektedir. Bu bulgu, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin meslektaşlarıyla öğrenci durumlarına ilişkin görüş alışverişinde bulunmak, yeniliklere açık olmak, öğrenci başarısına yönelik özverili çalışmalar yapmak, yapıcı tutumlara sahip olmak, meslektaşlarına değer vermek, meslektaşlarının okul gelişim sürecine katılımını teşvik etmek, öğrenci düzeyine göre etkinlikler düzenlemek, katılımcı ve paylaşımcı çalışmalara fırsat tanımak, öğrencilerine güvenmek, güven vermek ve okulun sorunlarına yönelik katılımcı bir tavır takınmak gibi mesleki gelişimlerine yönelik liderlik davranışlarını yüksek düzeyde sergiledikleri anlamına gelmektedir. Bu durum öğretmenlerin mesleki gelişimlerini sürdürmeye istekli oldukları şeklinde yorumlanabilir. Öğretmenlerin mesleki gelişim boyutundaki öğretmen liderliği davranışlarını yüksek düzeyde sergilemelerinin nedenlerinden biri öğrenci başarısını ön planda tutmaları olabilir. Öğretmenler mesleki bilgi ve becerilerini arttırarak öğrenci başarısında etkili olabileceklerini düşünebilirler. Ayrıca hızlı kuramsal ve teknolojik gelişmeler öğretmenlerin bilgilerini sürekli güncel tutmaları yönünde teşvik edici bir unsur olmuş olabilir. Bu ifadeleri destekler nitelikte, Harrison ve Killion (2007) öğretmenlerin hem
87
kendilerinin hem de meslektaşlarının mesleki gelişimlerine katkı sağlayarak liderlik davranışları sergilediklerini öne sürmüşlerdir. Ayrıca TLEC (2008) tarafından yapılan çalışmada sürdürülebilir okul gelişimi için öğretmenlerin mesleki gelişimlerini arttırmanın liderlik davranışlarının ortaya çıkması için gerekli olduğu belirtilmiştir. Benzer bir biçimde Conley (1993) öğretmenlerin mesleki gelişimleri için çaba göstermelerinin önemli bir liderlik davranışı olduğunu ifade etmiştir. Bu bağlamda mevcut araştırmada ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen liderliğinin mesleki gelişim boyutuna ilişkin davranışları yüksek düzeyde sergilemeleri olumlu karşılanmaktadır. Mevcut araştırmanın öğretmen liderliğinin mesleki gelişim boyutuna ilişkin bulguları, öğretmenlerin mesleki gelişim boyutunda yüksek düzeyde liderlik davranışları sergilediklerini öne süren Kılınç ve Recepoğlu (2013) ve Beycioğlu’nun (2009) araştırma bulguları ile benzerlik göstermektedir. Araştırmanın öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme boyutuna ilişkin bir diğer bulgusu da öğretmenlerin mesleki gelişim boyutunda en fazla sergiledikleri davranışın öğrencilerine güven vermek olduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgu öğretmenlerin güven kavramını öğretemen-öğrenci ilişkileri bağlamında önemli bir unsur olarak gördükleri şeklinde yorumlanabilir. Öte yandan, öğretmenlerin mesleki gelişim boyutunda en düşük düzeyde sergiledikleri davranışlar meslektaşlarına örnek olmak ve onların karar alma süreçlerine katılması için çaba harcamaktır. Bu bulgunun nedeni öğretmenlerin mesleki gelişimi çok bireysel bir süreç olarak algılamaları ile açıklanabilir.
Araştırma bulguları katılımcıların öğretmen liderliğinin meslektaşlarla iş birliği boyutuna ilişkin davranışları yüksek düzeyinde sergilediklerini göstermektedir. Bu bulgu öğretmenlerin, aday öğretmenlere ve okula yeni atanan öğretmenlere yardımcı olmak, meslektaşlarının mesleki gelişimini arttırmaya yönelik çaba sarf etmek, gözlem ve deneylerini paylaşmak, meslektaşlarını alanlarıyla ilgili güncel gelişmeler konusunda bilgilendirmek ve öğretmenlikle ilgili çalışmalar ve araştırma projelerinde yer almak gibi meslektaşlarla iş birliğine yönelik liderlik davranışlarını yüksek düzeyde gerçekleştirdikleri anlamına gelmektedir. Bu bağlamda meslektaşlarla işbirliği davranışlarının yüksek düzeyde sergilenmesi öğretmenlerin eğitim-öğretim sürecine ilişkin çalışmalarda kolektif bir yaklaşıma sahip olduğunun göstergesi olabilir. Ayrıca aday öğretmenlere uygulanan rehber öğretmen uygulamasının öğretmenleri iş birliğine yönelik davranışlar sergileme noktasında teşvik ettiği öne sürülebilir. Araştırmanın bu yöndeki bulgusu Beycioğlu ve Aslan’ın (2012) araştırma bulgularıyla örtüşmektedir. Meslektaşlarla iş birliği boyutuna ilişkin elde edilen bir diğer bulgu da araştırmaya katılan öğretmenlerin meslektaşlarla iş birliği boyutu
88
kapsamında en yüksek düzeyde sergiledikleri liderlik davranışının öğretmen adaylarına, stajyer öğretmenlere ve okula yeni atanan öğretmenlere yardım etmek olmasıdır. Buna göre öğretmenlerin liderlik davranışları sergilemelerinde yardımseverlik kavramının ön plana çıktığı söylenebilir. Bu bulgu Özçetin’in (2013) lider öğretmenlerin en çok “yardımcı olmaya çalışmak” davranışını sergilediklerini öne sürdüğü çalışmanın bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Harrison ve Killion (2007) lider öğretmenlerin göreve yeni başlayan öğretmenler için rol model olduğunu, onların okula uyum sağlamasına yardımcı olduklarını, öğretim, müfredat ve eğitim uygulamaları konularında tavsiyelerde bulunduklarını ifade etmişlerdir. Katzenmeyer ve Moller (2009) lider öğretmenlerin özelliklerinden birinin de meslektaşlarına bilgi, beceri ve deneyimlerini aktararak onlara rehberlik yapmak olduğunu vurgulamışlardır. Alan yazındaki tüm bu tartışmalara dayalı olarak öğretmenlerin bilgi, beceri ve deneyimlerini diğer meslektaşları ile paylaşması ve onların mesleki gelişimleri için çaba sarf etmesi öğretmen liderliği davranışlarının yaygınlaşması ve okul kültürünün bir parçası haline gelmesi açısından önemli görülmektedir.
Mevcut araştırmanın bulguları, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme boyutuna ilişkin davranışlarının yüksek düzeyde olduğunu ortaya koymaktadır. Kurumsal gelişme boyutunda öğretmenlerin algılarının yüksek olması öğretmenlerin eğitim sürecine velilerin daha fazla katılımını sağlama, kurum ve kişilerle iletişim kurma, okul gelişimine yönelik çalışmalarda ve okula ilişkin bilgi ve raporların hazırlanmasında istekli olma, zümre başkanlığı gibi formel görevleri yerine getirme, okul stratejik planının geliştirilme sürecine katkıda bulunma, materyal seçiminde görev alma ve okul dışı etkinlikler düzenleme gibi kurumsal gelişime yönelik davranışları yüksek düzeyde sergiledikleri anlamına gelmektedir. Bu bulgu öğretmenlerin okul gelişimi sürecini önemsemeleri ve bu yönde liderlik davranışları sergilemeleri açısından önemli görülmektedir. Nitekim Harris ve Muijs (2005) öğretmenlerin, görev yaptıkları kurumun gelişim sürecinde önemli rol oynadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca alan yazında farklı çalışmalarda öğretmenlerin hem formel hem de informel liderlik davranışları sergileyerek, okuldaki karar alma süreçlerine katılarak, mesleki bilgi ve becerilerini arttırarak, okulun dış paydaşlarıyla iletişim kurarak ve materyal geliştirme çalışmalarında yer alarak görev yaptıkları kurumun gelişim sürecinde yer aldıkları ifade edilmiştir. (Hallinger & Heck, 2010; Katzenmeyer & Moller, 2009; Murphy, 2005). Bu bağlamda mevcut araştırmadan elde edilen bu bulgu öğretmenlerde öğretim dışında da liderlik rolleri olduğuna yönelik farkındalık oluştuğu şeklinde yorumlanabilir. Aynı zamanda öğretmenlerin kurumsal
89
gelişime katkı sağlamak amacıyla liderlik davranışları sergilemelerinin nedenlerinden biri de öğretmenlerin geleneksel rollerinden sıyrılmaya başlaması ve kendilerini kurumsal gelişmenin bir parçası olarak görmeleri olabilir. Beycioğlu’nun (2009) öğretmenlerin kurumsal gelişme boyutundaki liderlik davranışlarını yüksek düzeyde gerçekleştirdiklerini öne süren araştırma bulguları mevcut araştırma bulgularını destekler niteliktedir. Araştırmanın öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme boyutuna ilişkin bir diğer bulgusu da öğretmenlerin il, bölge ve ülke düzeyinde mesleki çalışmalarda yer alma davranışını orta düzeyde sergilemeleridir. Bu durum, öğretmenlerin liderlik davranışları sergileme noktasında okul dışında yapılan çalışmalara okul içindeki çalışmalara nazaran daha az önem verdikleri şeklinde yorumlanabilir. Bu durumun bir diğer nedeni de öğretmenlere iyi uygulamaları paylaşabilecekleri, meslektaşlarıyla fikir alışverişi yapabilecekleri ve meslekleriyle ilgili olarak güncel bilgiler edinebilecekleri fırsatların yeterince sunulmaması olabilir. Ayrıca Can (2006b) tarafından öğretmen liderliğinin önündeki engeller olarak öne sürülen zaman sınırlılığı ve öğretmenlerin formel yükü de öğretmenlerin okul dışındaki çalışmalara daha az katılmalarının nedeni olabilir.
Müdür Desteği ve Öğretmen Liderliğinin Alt Boyutları Arasındaki İlişkilerin Tartışılması
Mevcut araştırmada öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği boyutlarının, müdür desteği ile pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki içinde olduğu tespit edilmiştir. Başka bir ifadeyle müdür desteği arttıkça öğretmenlerin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği boyutlarındaki liderlik davranışları da artış göstermektedir. Bu bulgu, öğretmenlerin liderlik davranışları sergilemek ve bu suretle hem bireysel-mesleki hem de kurumsal gelişim süreçlerine katkı sağlamak noktasında müdür desteğini önemli bir değişken olarak gördüklerini göstermektedir. Bu bulgunun ortaya çıkmasında Türk eğitim sisteminin merkeziyetçi yapısının önemli bir etken olduğu düşünülmektedir. Nitekim sistem içinde öğretmenlerden beklentiler sistematik hale getirilmekte ve öğretmen yalnızca öğretim yapması beklenen bunu da bir dizi kural, prosedür ve ilkeyle (ör. kılavuz kitaplar) sürdürmesi gereken bir çalışan olarak görülmektedir. Oysa öğretmen liderliği geleneksel öğretmen rollerini kalıpların dışına çıkarmakta, öğretmenlere öğrencileri ve diğer öğretmenleri etkileme, okulda yapılan öğretimin geliştirilmesine katkı verme ve mesleki açından sürekli kendini
90
geliştirme gibi rolleri yüklemektedir. Yani lider öğretmen, okul için katma değer üreten ve bir bütün olarak okulda yapılan öğretimin geliştirilmesi için gerek sınıf içi gerekse sınıf dışı rolleriyle katkı sunan bir profile bürünmektedir. Bu açıdan bakıldığında, okul müdürünün desteği ve müdür-öğretmen ve öğretmen-öğretmen arasında kurulacak sağlıklı etkileşim süreçlerinin öğretmenlerin liderlik davranışları üstelenmeleri noktasında özellikle Türk eğitim sistemi bağlamında kritik bir unsur olduğu ileri sürülebilir. Bu ifadeleri destekler nitelikte Şama ve Kolamaz (2011) okul müdürlerinin öğretmenleri destekleme düzeylerinin arttıkça, öğretmenlerin okulun amaçlarını daha fazla benimsediğini ve okula olan aidiyet duygularının arttığını belirtmişlerdir. Araştırma bu yönüyle Öztürk’ün (2013) okul müdürlerinin okullarında öğretmenleri destekleyici bir kültür oluşturmalarının öğretmen liderliğinin ortaya çıkması ve gelişiminde etkili olduğunu ortaya koyan araştırma bulgularıyla örtüşmektedir. Ayrıca Mangin’in (2007) okul müdürlerinin destekleyici davranışlarının öğretmenlerin öğretimsel liderlik rolleri üzerindeki etkisini ortaya koyan araştırma bulguları mevcut araştırmayı destekler niteliktedir.
Müdür desteği ile öğretmen liderliğinin alt boyutları arasındaki en yüksek düzeyde ilişki mesleki gelişim boyutunda görülmektedir. Bu bulgu okul müdürlerinin destekleyici davranışlarının öğretmenlerin mesleki gelişimleri sürdürmelerinde oldukça önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni olarak öğretmenlerin mesleki gelişimleri için gereken seminer, konferans, hizmet içi eğitim ve lisansüstü eğitim gibi faaliyetlere katılımın okul müdürlerinin izniyle gerçekleşmesi gösterilebilir. Ayrıca okul müdürleri bu tür faaliyetlerin düzenlenmesi için öncülük ederek öğretmenlerin mesleki gelişimleri için fırsatlar sunmuş olabilirler. Bu bağlamda, araştırmanın öğretmenlerin mesleki gelişim boyutundaki liderlik davranışlarını yüksek düzeyde sergilediklerini ortaya koyan bulgusu okul müdürlerinin öğretmenlerin mesleki gelişimlerini desteklediklerini göstermesi açısından olumlu olarak görülebilir.
Araştırma bulguları, müdür desteğinin öğretmen liderliğinin kurumsal gelişme, mesleki gelişim ve meslektaşlarla iş birliği boyutlarını anlamlı bir biçimde yordadığını göstermektedir. Bu bulgu müdür desteğinin öğretmenlerin liderliğini etkileyen önemli bir faktör olduğu anlamına gelmektedir. Araştırmanın bu bulgusu alan yazındaki çalışmalar ile desteklenmektedir. Harris ve Lembeck (1996) okul müdürlerinin destekleyici davranışları olmadan öğretmen liderliğinin gelişmeyeceğini savunmuşlardır. Barth (1999) okul müdürü desteğinin öğretmenleri liderlik rolleri üstlenme noktasında cesaretlendirdiğini ifade
91
etmiştir. Katzenmeyer ve Moller (2009) okul müdürlerinin okullarında destekleyici koşullar oluşturmasının öğretmen liderliğinin gelişiminde temel faktör olduğunu öne sürmüşlerdir. Benzer bir ifadeyle Deal ve Peterson (1999) öğretmen liderliğinin temelinde okul müdürünün desteğinin olduğunu ifade etmişlerdir. Murphy (2005) okul müdürü desteğinin öğretmen liderliğinin ortaya çıkması ve gelişmesinde önemli bir faktör olduğunu ifade