Hisse Senetler Hsb. 6.100
İştirakler 5.040 İştiraklerdeki Kar-Zarar Payları 1.060 --- / ---
12.600 – 7.560 = 5.040 TL hisse senetlerinin kalan tutarıdır.
XY işletmesinin, BA işletmesine ait olan hisse senetleri payının %12’ye inmesiyle birlikte kalan pay, finansal araç niteliğine dönüşmüş ve TMS-39 hükümlerine göre gerçeğe uygun değeri üzerinden hisse senetleri hesabına işlenmiştir. Hisse senedinin gerçeğe uygun değeri ile defter değeri arasındaki fark, kar da muhasebeleştirilmiştir.
(01.02.2015) Tarihli Bilanço
BA İşletmesi Özkaynak Toplamı(01.02.2015) Tarihli Bilanço
XY İşletmesi İştirak Hesabı
42.000 TL 0 TL
5.2.Örnek – Elde Etme Maliyeti İle Gerçeğe Uygun Değer
Arasında Farklılık Olması Durumu
Elde Etme Maliyeti > Gerçeğe Uygun Değer = Defter Değeri Olması Durumu XY işletmesi, BA işletmesinin oy hakkı veren hisselerinin %20’sini 01.01.2014 tarihinde 30.000 TL’ye satın almıştır. Satın alma tarihinde BA işletmesinin net varlıklarının defter değeri 100.000 TL’dir ve net varlıkların defter değeri ile gerçeğe uygun değeri arasında bir fark bulunmamaktadır.Elde etme maliyeti = 30.000 TL
Net varlıkların gerçeğe uygun değerinden düşen pay = 20.000 TL (100.000*0,20 = 20.000)
Hisse Senedi Alım Kaydı
--- 01.01.2014 --- İştirakler Hsb. 30.000
Kasa 30.000 --- / ---
Yatırımın elde etme maliyetinin, iştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden yatırımcıya düşen paydan yüksek olması durumunda, standardın 32.maddesi uyarınca aradaki fark şerefiye olarak nitelendirilir ve bu fark ayrı olarak muhasebeleştirilmeyip, yatırımın defter değeri içerisinde yer alır. Bu sebeple yatırımın elde edilmesi sırasında ortaya çıkan 10.000 TL’lik şerefiye tutarı yatırımın defter değerine eklenerek muhasebeleştirilmiştir.
Elde Etme Maliyeti > Gerçeğe Uygun Değer > Defter Değeri Olması Durumu XY işletmesi, BA işletmesinin oy hakkı veren hisselerinin %30’unu 40.000 TL’ye 10.01.2014 tarihinde satın almıştır. Satın alma tarihinde BA işletmesinin net varlıklarının defter değeri 90.000 TL, gerçeğe uygun değeri ise 100.000 TL’dir. Gerçeğe uygun değer ile defter değeri arasındaki 10.000 TL’lik fark binalardan kaynaklanmaktadır. Binaların faydalı ömrü 10 yıldır ve normal amortisman yöntemi uygulanmaktadır.Elde etme maliyeti = 40.000 TL Net varlıkların gerçeğe uygun değerinden düşen pay = 30.000 TL (100.000*0,30 = 30.000)
Şerefiye = 10.000 TL Hisse Senedi Alım Kaydı
--- 10.01.2014 --- İştirakler Hsb. 40.000
Kasa 40.000 --- / ---
Yatırımın elde edilmesi sırasında ortaya çıkan 10.000 TL’lik şerefiye tutarı
yatırımın defter değerine eklenerek muhasebeleştirilmiştir. İştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden düşen pay 30.000 TL (100.000*0,30), defter değerinden düşen pay ise 27.000 TL (90.000*0,30)’dir. Aradaki 3.000 TL’lik fark itfa edilmesi gerekmektedir. İtfa payı şöyle hesaplanır; Binalar = 3.000 TL 3.000/10 = 300 TL (yıllık) Farkın İtfası --- 31.12.2014 ---
İştiraklerdeki Kar-Zarar Payları 300
İştirakler Hsb. 300
--- / ---
Yatırımcı kalan 9 yıl boyunca aynı kaydı yaparak 3.000 TL’lik farkı itfa etmiş
olacaktır. Böylece yatırımcı XY işletmesinin iştirak hesabındaki tutar ile iştirakin defter değeri, şerefiye rakamı hariç olmak üzere birbirine yakınlaştırılacaktır.
Elde Etme Maliyeti < Gerçeğe Uygun Değer = Defter Değeri Olması Durumu XY işletmesi, BA işletmesinin oy hakkı veren hisse senetlerinin %25’ini 75.000 TL’ye 10.02.2014 tarihinde satın almıştır. Satın alma tarihinde BA işletmesinin net varlıklarının defter değeri 320.000 TL’dir ve net varlıkların defter değeri ile gerçeğe uygun değeri arasında bir fark bulunmamaktadır. Elde etme maliyeti = 75.000 TL Net varlıkların gerçeğe uygun değerinden düşen pay = 80.000 TL (320.000*0,25 = 80.000) Kar = 5.000 TLHisse Senedi Alım Kaydı
--- 10.02.2014 --- İştirakler Hsb. 80.000
Kasa 75.000
İştiraklerdeki Kar-Zarar Payları 5.000 --- / ---
İştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden düşen pay, yatırımı elde etme maliyetinden yüksektir ve aradaki fark standardın 32.maddesi uyarınca gelir hesabına aktarılmıştır.
Elde Etme Maliyeti < G.U.D. ve G.U.D > Defter Değeri Olması Durumu XY işletmesi, BA işletmesinin oy hakkı veren hisse senetlerinin %40’ını 40.000 TL’ye 01.01.2014 tarihinde satın almıştır. Hisse senetlerinin satın alındığı tarihte BA işletmesinin net varlıklarının defter değeri 100.000 TL, gerçeğe uygun değeri ise 130.000 TL’dir. Net varlıkların defter değeri ile gerçeğe uygun değeri arasında oluşan 30.000 TL’lik fark taşıtlardan kaynaklanmaktadır. Taşıtların ekonomik ömrü 10 yıldır ve normal amortisman yöntemine göre hesaplanmaktadır.Elde etme maliyeti = 40.000 TL Net varlıkların gerçeğe uygun değerinden düşen pay = 52.000 TL (130.000*0,40 = 52.000)
Kar = 12.000 TL Hisse Senedi Alım Kaydı
--- 01.01.2014 --- İştirakler Hsb. 52.000
Kasa 40.000
İştiraklerdeki Kar-Zarar Payları 12.000 --- / ---
İştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden düşen pay, yatırımı elde etme maliyetinden yüksektir ve aradaki fark gelir hesabına aktarılmıştır.
İştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden düşen pay 52.000 TL (130.000*0,40), defter değerinden düşen pay ise 40.000 TL (100.000*0,40)’dir. Aradaki 12.000 TL’lik fark itfa edilmesi gerekmektedir. İtfa payı şöyle hesaplanır;
Taşıtlar = 12.000 TL 12.000/10 = 1.200 TL (yıllık) Farkın İtfası
--- 31.12.2014 --- İştiraklerdeki Kar-Zarar Payları 1.200
İştirakler Hsb. 1.200 --- / ---
İştirakin edinilmesinden sonra yatırımcının, iştirakin kar veya zararı üzerindeki payı hesaplanırken iştirak varlık ve yükümlülüklerinin gerçeğe uygun değerleri dikkate alınır. İştirak ise döneme ilişkin gelir ve giderlerini hesaplarken varlık ve borçlarının defter değerini esas alır. Bu nedenle iştirakin net varlıklarının gerçeğe uygun değerinden düşen pay ile defter değeri arasındaki farktan kaynaklanan tutarlar düzeltmeye tabi tutulur (Bölükbaş,2010:80).
Yatırımcı kalan 9 yıl boyunca aynı kaydı yaparak 12.000 TL’lik farkı itfa etmiş olacaktır. Böylece yatırımcı XY işletmesinin iştirak hesabındaki tutar ile iştirakin defter değeri birbirine yakınlaştırılacaktır.
5.3.Örnek- Yatırımcı İşletme İle İştirak Arasındaki İşlemlerin