Tarım Sektöründe Bölgelerin Coğrafi Yoğunlaşmaları

Bölgeler arasında belirgin bir farklılaşlma olmamakla birlikte bitkisel üretimin göreceli olarak bazı bölgelerde yoğunlaşltığı görülmektedir. Yaklaşık olarak toplam bitkisel üretim değerinin yüzde 20’lik bölümü yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.62 Aşağıdaki şekilden de

61

II. Tarım Şurası, Tarımsal Yapıda Değişme ve Gelişmeler, T.C. Tarım Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2005, s.27.

62

görülebileceği üzere, İzmir bölgesi, Akdeniz Bölgesinde yer alan kıyı bölgeler ile Gaziantep ve çevresinin oluşturduğu bölge bitkisel üretimde yoğunlaşmaktadır.63

Diğer bölgelerde ise bitkisel üretim düzeyi Türkiye ortalaması etrafında gerçekleşerek dengeli bir dağılım görülmektedir. Aşağıdaki tabloda bitsel üretim değerlerinin bölgesel dağılımlarını bulabilirsiniz.

Şekil 3: Bitkisel Üretimde Coğrafi Yoğunlaşmalar

Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Tarla ürünleri üretimi bitkisel üretime benzer şekilde bazı bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Toplam tarla ürünleri üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 23’ü yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.64 Aşağıdaki şekilden de görülebileceği üzere tarla ürünleri genel

63

Türkiye coğrafi yoğunlaşma katsayısı 1’dir. Buna göre coğrafi yoğunlaşma katsayısı 0,5’in altında olan bölgelerde üretim düzeyinin düşük olduğu; 0,5 ile 1,5 arası nda olduğu bölgelerde üretim düzeyinin Türkiye ortalamasına yakın olduğu; 1,5-3 ve 3+ olan bölgelerde ise üretimin kademeli olarak yoğunlaştığı görülmektedir.

64

bitkisel üretim yapısından farklı olarak; bazı bölgelerinde Türkiye ortalamasının üzerinde ve etrafında bir üretim dağılımı sergilemiştir.

Şekil 4: Tarım Ürünleri Üretiminde Coğrafi Yoğunlaşmalar Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Sebze üretimi bölgeler arasında eşit olmayan bir şekilde dağılmıştır. Toplam sebze ürünleri üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 29’u yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir. Aşağıdaki şekilden de görülebileceği üzere, sebze üretimi batı ve güney kıyı bölgelerimiz ile Karadeniz Bölgesinde yer alan bölgelerde yoğunlaşırken; İç Anadolu Bölgesinde, Yeşilırmak Havzası dışındaki Karadeniz bölgesinde ve Doğu Anadolu Bölgesinde sebze üretimi düşük bir düzeyde gerçekleşmiştir.

Şekil 5: Sebze Üretiminde Coğrafi Yoğunlaşmaları

Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD Yayınları, 2006.

Meyve üretimi bölgeler arasında eşit olmayan bir şekilde dağılmıştır. Toplam meyve ürünleri üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 26’sı yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir. Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, Güney Doğu Anadolu Bölgesi, Akdeniz Bölgesinde yer alan kıyı bölgeler, Ege Bölgesi, Marmara Bölgesi ile Doğu Karadeniz Bölgesi meyve üretiminde yoğunlaşmştır.

Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Bölgeler arasında belirgin bir farklılaşma olmamakla birlikte hayvansal ürünler üretimi göreceli olarak bazı bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Toplam üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 28’i yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.

Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, İzmir; İstanbul; Balıkesir ve Çanakkale, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova illerinden oluşan bölgelerde hayvansal ürünler üretimi yoğunlaşmektadır; hayvancılığın ağırlıklı olduğu Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt illerinden oluşan bögede ise üretim çok düşük bir düzeyde gerçekleşmektedir. Diğer Bölgeler ise Türkiye ortalamasına yakın üretim düzeylerine sahiptir.

Şekil 7: Hayvansal Ürünler Üretimin Coğrafi Yoğunlaşmalar Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Süt üretimi bölgeler arasında dengeli bir dağılım sergilemektedir. Toplam süt üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 16’sı yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.

Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, üretim Trakya, İstanbul, Balıkesir ve Çanakkale illerinden oluşan bölge ile İzmir Bölgelerinde göreceli olarak yoğunlaşmaktadır. Hayvancılığın ağırlıklı olduğu Mardin, Batman, fiırnak ve Siirt illerinden oluşan bölgelerde ise üretim çok düflük bir düzeyde gerçekleşmektedir. Diğer Bölgeler ise Türkiye ortalamasına yakın üretim düzeylerine sahiptir.

Şekil 8: Süt Üretiminde Coğrafi Yoğunlaşmalar

Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Bölgeler arasında belirgin bir farklılaşma olmamakla birlikte kırmızı et üretimi göreceli olarak bazı bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Toplam üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 27’si yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.

Şekil 9: Kırmızı Et Üretiminde Coğrafi Yoğunlaşmalar

Kaynak: Türkiye’de Bölgesel Gelişme Politikaları, TUSİAD, 2006.

Bal üretimi küçük bir bölgede yoğunlaşmaktadır. Toplam üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 40’ı yoğunlaflmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.

Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz bölgeleri, Ege Bölgesinde ile Akdeniz Bölgesinde yer alan bölgeler, bal üretiminde yoğunlaşmışlardır.

Şekil 10: Bal Üretiminde Coğrafi Yoğunlaşmalar

Büyükbafl canlı hayvan değeri bölgeler arasında dengeli bir dağılım sergilemektedir. Toplam değerin yaklaşık olarak yüzde 18’i yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleflmektedir.

Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, canlı hayvan değeri Trakya; İstanbul; İzmir, Zonguldak, Bartın ve Karabük’ten oluşan Ağrı, Kars, Ardahan ve Iğdır illerinden oluşan Bölgeleri göreceli olarak yoğunlaşmaktadır.

Şekil 11: Büyük Baş Hayvanlar ile Coğrafi Yoğunlaşmalar

Bölgeler arasında belirgin bir farklılaşma olmamakla birlikte küçükbaş canlı hayvan değeri göreceli olarak bazı bölgelerde yoğunlaşmaktadır. Toplam değerin yaklaşık olarak yüzde 25’i yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir.

Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, uzanan koridorda küçükbaş canlı hayvan sayısı yoğunlaşmaktadır. Ayrıca özellikle ülkenin kuzey bölgelerinin küçükbaş hayvan sayısında düşük bir orana sahip olmaları dikkat çekicidir.

Şekil 12: Küçük Baş Hayvanlar ile Coğrafi Yoğunlaşmalar

Kümes canlı hayvan değeri ise daha çok küçük bir bölgede yığılmaktadır. Toplam üretim değerinin yaklaşık olarak yüzde 58’i yoğunlaşmanın en çok olduğu Türkiye yüzölçümünün yüzde 10’luk bölümünde gerçekleşmektedir. Aşağıdaki şekilde de görülebileceği üzere, üretim Kocaeli iline ait bölgede, Balıkesir ve Çanakkale’den oluşan bölgede, İzmir, Adana ve Mersin illerinden oluşan bölge ile Bartın, Karabük ve Zonguldak illerinden oluşan bölgelerde yoğunlaşmaktadır.

Aşağıda ise, sırasıyla bitkisel ve hayvansal üretim yapılarındaki değişimler incelenmektedir;