Tarım İşletmeleri

3.2.2.1.2.1. Tarımsal Yapı ve Üretim Sistemi

TR90 Bölgesi’nde tarımsal üretim sistemleri konusu içerisinde tarımsal işletmeler, faaliyet alanlarına, arazi kullanım durumlarına, işletme büyüklüklerine ve arazi tasarruf şekillerine göre incelenmiştir.

10

Trabzon’da 5-19 da arazi büyüklüğüne sahip iş-letmeler toplam işiş-letmelerin yaklaşık %61’ini teşkil etmektedir. İşletmelerin yaklaşık %96’sı 50 dekardan küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan işlet-melerin sayısı toplam işletişlet-melerin % 0,09’unu oluştur-maktadır.

Ordu’da 10-50 da arazi büyüklüğüne sahip işletme-ler toplam işletmeişletme-lerin yaklaşık %73’ünü teşkil etmek-tedir. İşletmelerin yaklaşık % 86’sı 50 dekardan küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan ilde mevcut değildir.

Giresun’da 5-50 da arazi büyüklüğüne sahip iş-letmeler toplam işiş-letmelerin yaklaşık %77’sini teşkil etmektedir. İşletmelerin yaklaşık %89’u 50 dekardan küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan işlet-melerin sayısı toplam işletişlet-melerin %0,1’ini oluştur-maktadır. Rize’de 5-19 da arazi büyüklüğüne sahip işletmeler toplam işletmelerin yaklaşık % 88’ini teşkil etmektedir. İşletmelerin yaklaşık % 98’i 50 dekardan

küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan işletme mevcut değildir.

Artvin’de 10-50 da arazi büyüklüğüne sahip işlet-meler toplam işletişlet-melerin yaklaşık %63’ünü teşkil etmektedir. İşletmelerin yaklaşık %86’sı 50 dekardan küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan işlet-melerin sayısı toplam işletişlet-melerin %0,3’ünü oluştur-maktadır.

Gümüşhane’de 10-50 da arazi büyüklüğüne sahip işletmeler toplam işletmelerin yaklaşık %70’ini teşkil etmektedir. İşletmelerin yaklaşık %91’ini 50 dekardan küçük işletmelerdir. Yalnızca hayvancılık yapan işlet-melerin sayısı toplam işletişlet-melerin %0,2’ini oluştur-maktadır.

Bölgede tarımsal üretim sistemleri konusu içerisin-de tarımsal işletmeler, faaliyet alanlarına, arazi kulla-nım durumlarına, işletme büyüklüklerine ve arazi ta-sarruf şekillerine Tablo-9’da verilmektedir.

Tablo-9: TR90 Bölgesi’nde Tarımsal Üretim ve Arazi Durumu

To la alnız a an al

İşletme tipine göre ülke değerleri ile TR90 Bölgesi değerleri karşılaştırıldığında bitkisel ve hayvansal üretim yapan işletmelerin oranı ülke genelinde % 67,4 iken bölgede % 58,6’dır. Yalnız bitkisel üretim yapan işletmele-rin oranı ülke genelinde % 30,2 iken bölgede % 41,3 ve yalnız hayvansal üretim yapan işletmeleişletmele-rin oranı ülke genelinde % 2,4 iken bölgede % 0,1’dir. Özellikle yalnız hayvansal üretim yapan işletmelerin oranı bölgede çok düşüktür. Bölge içinde Ordu ve Rize illerinde yalnız hayvansal üretim yapan işletme bulunmamaktadır. Rize ili bölge içinde en düşük bitkisel ve hayvansal üretim yapan işletme oranına sahipken en yüksek oran Gümüşhane ve Artvin illerindedir. Hayvan sayılarına bakıldığında ise büyükbaş hayvan sayısı olarak bölge Türkiye genelinin

% 6,7 sine sahiptir.

TR90 Bölgesi’ndeki işletme sayıları ve büyüklüklerinin Türkiye ortalaması ile oransal mukayesesini yaptı-ğımızda küçük işletmelerin bölgede çok daha yoğun olduğunu görmekteyiz. Ülke geneli işletme başına düşen ortalama arazi miktarı yaklaşık 61 da iken bölgede bu miktar 21,8 da.dır. 50 dekardan küçük işletmelerin oranı Bölge’de yaklaşık %84 iken ülke genelinde yaklaşık %64 dür. 51-100 da işletmelerin oranı bölgede %5,5 iken ülke genelinde %18,2’dir. 101-200 da işletmelerin oranı bölgede % 1,7 iken ülke genelinde % 10,6, 201-500 da, işlet-melerin oranı ise bölgede %0,2’dir. Ülke genelinde ise % 5 ve 500 dekarın üzerindeki işletme Bölge’de bulunmaz-ken ülke genelindeki oranı %0,7’dir. Bölge illeri içinde ortalama işletme başına düşen arazi miktarı bakımından 28,9 da ile Ordu ilk sırada iken, Ordu’yu sırasıyla 28,1 da ile Artvin, 26 da ile Giresun, 24,9 da ile Gümüşhane, 15,2 da ile Trabzon ve 11,5 da ile Rize takip etmektedir.

İşletme Sa ısı 70.046 2.1 2 3 4 - - 72.612

6 5 3 0 0 5 - - 100

Ort. İşl. B k. (da) 13 1 60 140 7 - - 15 2

İşletme Sa ısı 63.100 . 23 1.773 66 - 73.762

5 5 12 0 2 4 0 1 - 100

Ort. İşl. B k. (da) 1 2 6 2 125 7 225 7 - 24

İşletme Sa ısı 53.637 3. 24 2.401 517 - 60.37

6 3 4 0 0 - 100

Ort. İşl. B k. (da) 21 0 64 7 127 0 220 2 - 2

İşletme Sa ısı 4 .312 5 2 4 - - 50.1 5

2 1 2 0 6 - - 100

Ort. İşl. B k. (da) 16 2 60 12 1 2 3 7 - 26 0

İşletme Sa ısı 21.04 2.632 633 - 50 24.363

6 4 10 2 6 - 0 2 100

Ort. İşl. B k. (da) 1 63 6 12 4 - 11 0 2 1

İşletme Sa ısı 16.2 3 1.110 4 4 62 - 17. 4

0 6 2 2 7 0 3 - 100

Ort. İşl. B k. (da) 1 2 6 2 125 7 225 7 - 24

le e B l ğ da 0 0 00 0 00 0 00 0 0 To la

TR90

TR90

TR90

TR90

TR90

TR90

Tablo-10: TR90 Bölgesinde İşletme Sayıları ve Büyüklüklerinin Oransal Mukayesesi

Kaynak: TUİK-GTS (2001)

3.2.2.1.2.2. Örtü Altı (Sera) Alanları

Bölgenin örtü alanı miktarı oranı Türkiye’nin yaklaşık % 0,13 gibi çok düşük bir kısmını oluşturmakta, önemli bir yer teşkil etmemektedir. Bölge’de örtü altı yetiştiriciliği son yıllarda tarımsal işletmelerin gelirini artırmak amacıyla ürün çeşitlendirmesi kapsamında gündeme gelmiş gün geçtikçe de önem kazanmıştır. Bölge’de bulu-nan seralar genelde metal veya ahşap konstrüksiyonlu plastik örtülü seralardır.

Bölge’de örtü altı yetiştiriciliği genel olarak küçük aile işletmeleri tarafından çift ürün yetiştiriciliği şeklin-de yapılmaktadır. Çift ürün yetiştiriciliği ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği şeklinşeklin-dedir. Bu işletmeler bugüne kadar mevcut ekolojik koşullardan yararlanarak minimum masraf ile üretim yapmaktadırlar. Seralarda ısıtma maliyetlerinin yüksek oluşu nedeni ile çift ürün yetiştirme sistemi bir noktada zorunlu olarak ortaya çıkmıştır.

Bu sistemde yetiştiricilik büyük oranda dış koşullara bağlı kalmakta ve bitkiler oldukça değişken bir ortamda gelişme göstermektedirler. Ayrıca ürün fiyatlarının yüksek olduğu dönemlerde ürün piyasaya sunulamadığın-dan kar azalmaktadır.

Tra zon 0 114 0 0 114

Ordu 1 7 73 153

Giresun 1 12 141 37 1 1

Rize 1 0 0 0 1

Art in 0 0 2 0 2

G m şhane 0 0 1 0 1

TR90

T r i e 0 9 0

TR90 TR 0 0 0 9 0 0 0 0

D ze a era

lanı Pla i era lanı

e Pla i

T nel lanı l a Pla i

T nel lanı To la Ka alı lan Tablo-11: Örtü-Altı Alanların TR90 Bölgesi ve Türkiye Genelinde Dağılımı-Dekar

Grafik-5: Örtü-Altı Alanların TR90 Bölgesi Dağılımı-Dekar

Kaynak: TUİK, 2008

Kaynak: TUİK, 2008

Bölge içinde toplam kapalı alan bakımından 191 da ile Giresun ilk sırada yer alırken, Rize 1 da ile son sırada yer almaktadır.

TR90 Bölgesi’ nde 2008 yılı verilerine göre toplam örtü altı sebze ve meyve üretiminde %49 oranla Ordu ilk sırayı alırken, Ordu’yu %15 ile Artvin, %14 ile Giresun, %13 ile Trabzon, %9 ile Gümüşhane takip etmektedir.

Rize’de ise örtü altı sebze ve meyve üretimi yönünden kayda değer bir üretim bulunmamaktadır. Yine 2008 yılı örtü altı sebze ve meyve üretim değerlerine baktığımızda sırasıyla hıyar, domates ve marulun TR90 Bölgesi’nde en çok yetiştirilen sebzeler arasında yer aldığı görülmektedir.

*Tabloda verilen sebzelerin haricindeki üretimler de eklendiğinde toplam üretim miktarı 5.063.265 ton olmaktadır.

(1) Tarıma elverişli olup kullanılmayan araziler dahil değildir.

(2) Sebze bahçelerinin içerisine süs bitkileri ile sebzenin ve süs bitkilerinin örtü altı ekiliş alanları dahildir.

(3) Meyveliklerin içerisine zeytin alanı, bağ alanı dahil değildir.

Tablo-12: Örtü-Altı Sebze Üretimi (Ton)

Tablo-13: TR90 Bölgesi Tarım Arazilerinin Dağılımı (ha)

Kaynak: TUİK, 2008

Tra zon 1 445 2 7 110 6 11 - - 7 6

Ordu 1.171 1.640 15 31 255 7 13 - - 3.132

Giresun 1 3 3 2 23 20 17 5 - - 0

Rize - - - - - - - - -

-Art in 45 412 - 1 27 61 3 12 - 2

G. ane 23 166 4 17 70 32 17 - 4 54

TR90 0 0 9 0 0 9

T r i e 9 0 9 9 9 9 00 9 09 09

TR90 TR 0 09 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 0

Do a e ı ar Pa lı an Bi er a ul e Ka un Ka a a ız T P

Dol a i ri arul

Kı ö e li Diğer

oğan ana

3.2.2.1.3. Tarımsal Üretim