Tanımı

Alım-satım iliĢkisinin temelini oluĢturan satıĢ sözleĢmesi, TBK'nın 207'nci maddesinin birinci fıkrasında tanımlanmıĢtır. Bu tanıma göre, “satıĢ sözleĢmesi, satıcının, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karĢılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği sözleĢmedir.”

818 sayılı mülga Borçlar Kanunu54 _{(“mülga BK”)‟nun 182'nci maddesinin}

birinci fıkrasında ise satıĢ sözleĢmesi için, “beyi bir akittir ki onunla bayi, satılan malı müĢterinin iltizam ettiği semen mukabilinde müĢteriye teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder,” denilmiĢtir.

Yukarıya alınan her iki kanun metninden de açıkça anlaĢıldığı üzere, TBK'nın 207'nci maddesinin birinci fıkrası, mülga BK'nın 182'nci maddesinin birinci fıkrasını karĢılamakta olup, 207'nci madde sadeleĢtirme ve düzeltmeler

dıĢında herhangi bir hüküm değiĢikliği içermemektedir55_{. TBK'da 'satıĢ' terimi}

kullanılmıĢtır. Kanun koyucu TBK'daki bu düzenlemeye paralel olarak, TTK'nın 23'üncü maddesinde de 'satıĢ' terimini kullanmıĢtır. Mülga BK'da kullanılan 'semen' kelimesi yerine de, TBK'da 'bedel' terimi kullanılmıĢ olup, kavramın Türkçesi'nin kullanılması açısından yerinde bir tercih olarak değerlendirmek gerekir. Kanun maddesinde yapılan en önemli düzeltme ise, mülga BK'da geçen 'satılan malı alıcının iltizam ettiği semen mukabilinde alıcıya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu' ifadesi yerine, 'satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme, alıcının ise buna karĢılık bir bedel ödeme borcunu üstlendiği' ifadesinin tercih edilmesidir. Burada terimlerde yapılan sadeleĢtirme anlaĢılabilir olması

54 _{29.04.1926 tarih, 359 sayılı R.G. (http://www.mevzuat.gov.tr).} 55 _{Saldırım, Açıklamalı ve Ġçtihatlı Türk Borçlar Kanunu, s. 621.}

açısından oldukça önemlidir, ancak asıl önemli olan değiĢiklik, 'teslim' kavramı

yerine 'zilyetliğin devri' kavramının kullanılmasıdır56_.

SatıĢ sözleĢmesi, TBK‟nın ikinci kısmının özel borç iliĢkileri baĢlıklı birinci bölümünde düzenleme altına alınmıĢ olup, 207-208'inci maddelerde genel hükümler, 209-236'ncı maddelerde taĢınır satıĢı, 237-246'ncı maddelerde taĢınmaz satıĢı ve satıĢ iliĢkisi doğuran haklar, 247-281'inci maddelerde ise bazı satıĢ türleri düzenlenmiĢtir.

Her ne kadar kanunda, bazı satıĢ türleri57 _{günümüz uygulamalarına paralel}

olarak düzenleme altına alınmıĢ ise de, teknolojinin baĢ döndüren ivmesi karĢısında bu düzenlemelerin güncelliğini ne kadar koruyacağı belli değildir.

SatıĢ sözleĢmesi, her iki tarafa karĢılıklı borç yükleyen bir sözleĢmedir58_.

Mülga BK'nın 81'inci maddesinde, bu tür sözleĢmeler için „mütekabil taahhütleri

muhtevi olan akit‟ ifadesi kullanılmıĢtır59_{. SözleĢmeler, taraflara borç yükleme}

açısından iki kısma ayrılırlar. Bir kısım sözleĢmeler, sözleĢmenin taraflarından sadece birine borç yükler. Bu tür sözleĢmelere, 'tek tarafa borç yükleyen sözleĢmeler' denilir. BağıĢlama sözleĢmesi ile kefalet sözleĢmesi bu tür sözleĢmelere örnek olarak verilebilir. Bir kısım sözleĢmelerde ise, sözleĢmenin her iki tarafı da borç altına girer. Bu tür sözleĢmelere ise, 'iki tarafa borç yükleyen sözleĢmeler' denilir. Bunlar da, 'eksik iki taraflı sözleĢmeler' ve 'tam iki taraflı sözleĢmeler' olarak kendi içerisinde iki gruba ayrılır. Eksik iki taraflı sözleĢmelerde, sözleĢmenin bir tarafı her zaman borç altına girer, diğer taraf ise belirli Ģartların gerçekleĢmesi durumunda borç altına girer. Ücretsiz vedia (emanet) sözleĢmesi, bu tür sözleĢmelere örnek olarak verilebilir. Tam iki taraflı sözleĢmelerde ise, taraflardan her birinin edimi diğer tarafın ediminin karĢılığını teĢkil eder. SözleĢmenin taraflarından her biri diğer tarafın edimini elde etmek için kendisi de bir edim borcu altına girer. Burada, karĢılıklı olarak bir edim değiĢimi

56 _{Saldırım, Türk Borçlar Kanunu, s. 621-622.}

57 _{Örnek üzerine satıĢ, beğenme koĢuluyla satıĢ, kısmi ödemeli satıĢ, açık artırma yoluyla satıĢ.} 58 _{TBK'da da bu ifade kullanılmıĢtır.}

söz konusudur. SatıĢ sözleĢmesi, tam iki taraflı sözleĢmelerin en sık karĢılaĢılan ve en güzel örneklerinden birisidir. Gerçekten de, satıĢ sözleĢmesinde, alıcının bedel ödeme borcu, satıcının, satılanın zilyetlik ve mülkiyetini alıcıya devretme

borcunun karĢılığını oluĢturmaktadır60_.

SatıĢ sözleĢmesi, rızai nitelikte bir sözleĢmedir61_.

Gerek doktrinde, gerek mahkeme kararlarında ve gerekse Yargıtay kararlarında, satıĢ sözleĢmesi ifadesi yerine, alım-satım sözleĢmesi, alım-satım akdi, satım sözleĢmesi, satım akdi, bey akdi gibi terimler sıklıkla kullanılmaktadır.

Kural olarak, satıĢ sözleĢmesinin geçerliliği herhangi bir Ģekil Ģartına62

bağlı değildir. Ancak, satıĢ sözleĢmesinin konusuna göre (gayrimenkul satıĢı, motorlu araç satıĢı gibi) bazı kanunlarda taraflar arasında yapılan satıĢ sözleĢmesi için özel bir Ģekil Ģartı arandığı unutulmamalıdır. Örneğin, Devlet Ġhale

Kanunu63_{'nun 57'nci maddesine göre, ihale suretiyle yapılan taĢınır satıĢlarının}

geçerli olabilmesi için noterde düzenleme biçiminde yapılması gerekir. Yine

Karayolları Trafik Kanunu64_{‟nun 24.12.2009 tarih ve 5942 sayılı Kanun'un 1'inci}

maddesi ile değiĢik 20'nci maddesinin d bendi uyarınca, tescil edilmiĢ araçların her çeĢit satıĢ ve devirleri, noterler tarafından yapılır. Noterler tarafından yapılmayan her çeĢit satıĢ ve devirler geçersizdir. Ve yine TBK'nın 237'nci maddesinin birinci fıkrasına göre, taĢınmaz satıĢının geçerli olabilmesi için,

sözleĢmenin resmi Ģekilde düzenlenmesi Ģarttır. Tapu Kanunu65_{'nun 26'ncı}

maddesinin birinci fıkrasına göre, TBK'nın 237'nci maddesinin birinci fıkrasında taĢınmaz satıĢları için öngörülen resmi Ģekil Ģartı, tapu sicil muhafızları ya da

memurları tarafından yerine getirilir66_.

60 _{Oğuzman/Öz, Borçlar Hukuku, s. 264-265.}

61 _{Tandoğan, Borçlar Hukuku Özel Borç ĠliĢkileri, cilt:I/1, s. 94.} 62 _{Basit yazılı Ģekil, resmi yazılı Ģekil gibi.}

63 _{10.09.1983 tarih, 18161 sayılı R.G. (http://www.mevzuat.gov.tr).} 64 _{18.10.1983 tarih, 18195 sayılı R.G. (http://www.mevzuat.gov.tr).} 65 _{29.12.1934 tarih, 2892 sayılı R.G. (http://www.mevzuat.gov.tr).} 66 _{Yavuz, Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), s. 44-45, 114-115.}

Ayrıca, her ne kadar TBK'da, satıĢ sözleĢmesi konusunda ayrıntılı düzenlemeler yapılmıĢ olsa da, Kanun‟un genel hükümlerinin, bütün sözleĢme türleri gibi, satıĢ sözleĢmesine de uygulanabileceği unutulmamalıdır.

TBK‟nın satıĢ sözleĢmesini düzenleyen hükümleri, özel kanun hükümleri saklı kalmak üzere bütün alım-satım iliĢkilerine uygulanabilir, emredici olmamak kaydıyla bu hükümlerin aksi her zaman taraflarca kararlaĢtırılabilir.