Milletlerarası inşaat işleri ile ilgili sözleşmeler, yazışmalar ve diğer belgeler çok kapsamlı olarak, genellikle Türkçe dışında ve sözleşmenin taraflarının anlayabileceği ortak bir dilde hazırlanmakta ve mahkemeye sunulan bu belgelerin tercümesi oldukça büyük masraf ve zaman gerektirmektedir409.
Tahkim yargılamasının dilini taraflar tahkim anlaşmasında belirleyebileceği gibi, kurumsal ya da ad hoc tahkimi düzenleyen standart tahkim kurallarına atıf yaparak, yargılama dilini, bu kurallar uyarınca da belirleyebilirler. Tahkim dili, tahkim anlaşmasında kararlaştırılmamış olsa bile, tarafların, layihalar teatisi safhasından öncesine kadar tahkim dilini kararlaştırmaları gerekir410.
MTK’nın 10/C maddesi, uyuşmazlıkların tahkim yolu ile çözümlenmesi durumunda, yargılama dilinin Türkçe ya da Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınan
407 Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 126; Alangoya s. 205 vd. 408 Ertekin/Karataş s. 256; Taşkın-Hakem Sözleşmesi s. 41.
409 Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 127; Deren-Yıldırım-Esaslı Sorunlar s. 100. 410 Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 128; Deren-Yıldırım-Esaslı Sorunlar s. 100.
devletlerden birinin resmî dilinde yapılabilmesinin mümkün olduğunu belirtmiştir411. Yargılama sırasında tek bir dil kullanılabileceği gibi, taraflar, yargılamanın birden çok dilde gerçekleşmesine de karar verebilirler412.
Tahkim yargılamasında dinlenecek tanıkların tahkim dilini bilmemesi durumunda, hakem ya da hakem kurulu tarafından ya da taraflarca atanan tercüman aracılığıyla tanıkların dinlenilmesi mümkündür413. Zira tahkim dili ile seçilen hakem ya da hakemler ve davanın esası ile ilgili belgelerin dili arasındaki uyumsuzluk, uygulamada inşaat sözleşmelerinde ciddi zorluklara ve inşaatın tamamlanmasında önemli gecikmelere neden olmaktadır. Bu sebeple, tahkim şartı ya da tahkim anlaşmasının düzenlenmesinde kullanılan tahkim dili ile hakemlerin nitelikleri ve dava konusu uyuşmazlığın dayandığı belgelerin (ana sözleşme ve ekleri, istihkak belgeleri, günlük raporlar, birim fiyat listeleri ve analizleri, işin denetimini yürüten müşavirlik şirketinin raporları, taraflar ile mühendis arasındaki işin ifası sırasındaki yazışmalar vs.) dili arasındaki uyuma dikkate edilmelidir414.
Yine aynı madde uyarınca, tarafların anlaşmasında ya da hakemlerin konu ile ilgili ara kararında aksi öngörülmemiş ise, bu dil veya diller, tarafların bütün yazılı beyanlarında, duruşmalarda, hakem veya hakem kurulunun ara kararlarında, nihaî kararında ve yazılı bildirimlerinde kullanılacaktır.
Hakem ya da hakem kurulu, tarafların dayandığı belgelerin tahkim yargılamasında kullanılan dil ya da dillerdeki çevirisi ile birlikte sunulmasına ve çeviri masraflarının ne şekilde karşılanacağına karar verebilir415.
411 Doktrindeki bir görüşe göre, Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınan devletlerden birinin resmî dili
olmayan bir dilin, tahkim dili olarak seçilememesi; kısacası buna bir sınırlandırma getirilmesi; milletlerarası ticarî tahkim uygulaması açısından pek de yerinde olmamaktadır (Şanlı-Uluslararası Ticarî Akitler s. 250).
412 Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 128; Şanlı-Uluslararası Ticarî Akitler s. 251. 413 Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 129.
414 Şanlı-Uluslararası Ticarî Akitler s. 251.
G) DAVA VE CEVAP DİLEKÇELERİ
Taraflar, uyuşmazlıkla ilgili dava ve cevap dilekçelerini, kendilerince kararlaştırılan ya da hakem kurulu tarafından belirlenen süre içinde tahkim mahkemesine sunmalıdır.
MTK’nın 10/D maddesine göre dava dilekçesinde, tarafların ad, unvan ve adresleri, temsilcisi, tahkim şartı ya da sözleşmesi, uyuşmazlığın doğduğu veya ilgili olduğu sözleşme ya da hukukî ilişki, iddianın dayandığı olaylar, uyuşmazlığın konusu, miktarı ve istem bulunmalıdır.
Davalı, cevaplarını içeren dilekçesini hakem ya da hakem kuruluna verir. Tebligat usûlü taraflarca kararlaştırılabileceği gibi, tebligat usûlünün taraflarca kararlaştırılmaması durumunda; buna hakem ya da hakem kurulunca karar verilir416.
Taraflar, yazılı delillerini dilekçelerle birlikte sunmak zorunda değildir ve ileride sunacakları delillere yollama yapabilirler. Söz konusu dilekçeler ve dosyaya sunulan delillerin hakem sayısından bir fazla olması gerekir (MTK m. 10/D).
H) TAHKİM YARGILAMASINDA İDDİANIN VE SAVUNMANIN DEĞİŞTİRİLMESİ VE GENİŞLETİLMESİ
MTK’nın 10/D, 3 maddesi, tarafların, aksini kararlaştırmış olmadıkça, tahkim yargılaması sırasında iddia ve savunmalarını değiştirebileceğini ya da genişletebileceğini düzenlemekte; böylelikle tarafların iddia ve savunmalarını ileri sürerken herhangi bir sınırlamaya tâbi olmalarını istememektedir. Ancak, tahkim anlaşmasının kapsamı dışındaki iddia ve savunmalar hakkında karar verilmesi halinde, hakem kurulu yetkisini aşmış olacağından, hakem kararının iptali ya da tenfizinin reddedilmesi durumu söz konusu olabilecektir417. Bundan başka, yeni iddia ve savunmaların, yargılamanın son aşamasına
416 Hakemlerin adlî tebligat kurallarına uygun olarak tebligat yapma zorunluluğu yoktur. Bu nedenle, devlet
mahkemelerinde aylarca süren tebligat, milletlerarası tahkimde özel kuryeler ile çok kısa sürede yapılabilmektedir (Akıncı-Milletlerarası Tahkim s. 130).
kadar ileri sürülmesi gerekir; aksi takdirde bu durum, MTK’nın 10/D maddesinde belirtilen istisna uyarınca, iddianın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağına tâbi olabilecektir418.
İ) GÖREV BELGESİ
MTK’nın 10/E maddesine göre, taraflarca aksi kararlaştırılmamış ise, dava ve cevap dilekçelerinin sunulmasından sonra hakem kurulu, tarafların da katılımıyla bir görev belgesi düzenler. Bu nedenle taraflar, hakem kurulunun toplanmasından sonra ve davanın başında görev belgesini imzaladıklarında, zımnen görev belgesinin düzenlenmesi işini davanın başına almış sayılırlar419. Bu belgede, tarafların ad, unvan, sıfat ve tebligat için geçerli adresleri, iddia ve savunmanın özeti, talepler, uyuşmazlığın kısa açıklaması, hakemlerin ad ve soyadları, sıfatları ve adresleri, tahkim yeri, tahkim süresi ve sürenin başlangıcı, tahkimin dili, usûl ve esasa uygulanacak hukuk, hakemlerin dostane aracı olarak davranıp davranamayacakları vs. gibi hususlar yer alır.
Tarafların ve hakemlerin katılımı ve görev belgesini imzalamalarıyla, taraflar, tahkim yargılamasına ilişkin hususları nihai olarak kararlaştırmış olurlar. Taraflar, görev belgesinde kararlaştırılan ve imzalanan hususlara, daha sonra itiraz edemezler420.
Görev belgesinin düzenlenmemesi, usûle aykırılık oluşturacaktır. Bununla beraber, görev belgesinin düzenlenmemesi, hakem kararının iptali için ileri sürülen aykırılığın esasına etkili olması halinde bir iptal sebebi teşkil etmektedir (MTK m. 15/A, I-f). Ancak tek başına görev belgesinin hazırlanmamış olması iptal sebebi oluşturmaz421.