Türkmen Öğrenci Hareketlerinin Başlangıcı

Kraliyet Dönemi’nde, Irak’ta herhangi bir öğrenci teşkilatı bulunmamaktaydı. Ancak Cumhuriyet Dönemi’nde siyasi koşulların değişmesi ile birlikte Türkmen öğrencilerde bazı hareketlenmeler yaşanmıştır.

1.5.1. 1947 Yılındaki Öğrenci Gösterileri

Aşağıya aktarılan olay, Habib Hürmüzlü’ye ait olup Kardeşlik Dergisi’nin 277-278 sayısında yayımlanmıştır:

Bu olayların geliştiği sırada, daha 14 yaşında olup ortaokula gidiyordum. O dönemde daha Kerkük’te bir tek okul vardı. Adı ‘’Batı Okulu’’ydu. Bu okul 1959 Kerkük Katliamı’nda şehit olan Osman Hıdır’ın kıraathanesinin arka tarafına düşmekteydi. Ayrıca bu okulda Arap ve Kürt öğrenci sayısı bir elin parmakları kadardı.

Daha yazar 14 yaşlarındayken, okulda kendimden büyük Türkmen öğrencileri bir yürüyüş olacağını söylemişlerdi. Yürüyüşün güzergâhı ise eski Musalla Mezarlığından başlayıp şehrin içinden geçerek Büyük Bazara (çarşı) kadar devam edecekti.

O dönemde ilk defa hükümete karşı yürüyüş düzenlenmişti. Türkmen öğrencilerinin yaptığı bu gösterinin amacı, Öğretmen Aziz Sami ve diğer Türkmen vekillerinin parlamento üyeliğini

56

desteklemekti. O dönemde parlamento seçimleri düzmeceydi. Vekillerin aldığı oy sayısına bakılmaksızın yetkililerin, istediği kişileri aday yaptığı bir dönemdi. Bu nedenle Türkmen vekillerinin haklarının çiğnenmemesi için bu destekleyici protestonun yapılması elzemdi. Ertesi gün Eski Musalla Mezarlığında toplanan kalabalık, belirtilen güzergâhta yürümeye başlamış; Türkmen vekillerine destekleyici mahiyette yazılan pankartları gören esnaf kepenklerini indirmiş ve Türkmen öğrenci hareketine destek vermişlerdir. Büyük Bazara gelen göstericiler, polis ve asayiş gücüyle karşılaşmıştır. Daha evvel bu denli kalabalığı görmeyen şehir halkı büyük bir şaşkınlık içerisine düşmüşlerdir. Fakat göstericiler halkı protestoya devam ettirmek isteyince polis öğrencilere var güzüyle saldırmış ve olayın sonunda pek çok Türkmen öğrenci yaralanmıştır.

Türkmenler 1946 yılında Kerkük’te görev yapan Vali ve Belediye Başkanı’nın değiştirilerek, bunların yerine Türk kökenli olanların getirilmesini istediklerinden dolayı yüzlerce öğrenci ve esnaf miting ve yürüyüş düzenlemiştir. Yine polis tarafından engellenmek istenen bu yürüyüşte, Belediye Başkanı’nın değiştirilmesi için hükümete önemli mesajlar verilmiştir. Bu olay üzerine Irak Hükümeti iki ay sonra Türkmen kökenli Şamil Yakubî’yi Kerkük Belediye Başkanlığı’na getirmiştir (Saatçi, 1996).

1.5.2. Öğrencilerden İngilizce Öğretmenine Karşı Grev

Yine Habib Hürmüzlü’ye ait olan bir hatıra da öğrencilerin gerçekleştirdiği bir başka gösteriyi ortaya koymaktadır. Yazara göre 1949 yılında, Kerkük Lisesinde okuyan öğrencilerin Aziz Sabor adında ahlaklı, dersini seven, öğrencilerin dersten yararlanmasını isteyen, mütevazi bir İngilizce öğretmenleri vardır. Ancak öğrenciler Aziz Sabor’un ders anlatımından razı değillerdir. Bunun yanı sıra Kerkük Lisesinde okuyan 1. sınıf öğrencilerinin okul yönetiminden başka bir istekleri daha bulunmaktadır. O da okuldaki sınıfların kalabalık olmasından dolayı başka sınıfların açılmasıdır. Çünkü sınıfta 22 öğrenci bulunmaktadır ve bunlardan ikisi Yahudi, biri Kürt ve on dokuzu Türkmen’dir. Bu okulun müdürü olan Hüseyin Sait’e öğrenciler, sıkıntılarının giderilmesi için defalarca şikâyette bulunmuştur. Ancak başka bir İngilizce öğretmenin olmaması sebebi ile okul yönetimi öğrencilerin isteğini geri çevirmiştir.

Bunun üzerine bütün sınıf İngilizce derslerine girmeme kararı almış, fakat bu karar daha sonra okulu asmaya ve protestoyu okulun dışında devam ettirmeye dönüşmüştür. Uzun bir süre okul dışından okul yönetimine ve İngilizce öğretmenine atılan sloganlar, öğrencileri yorduğu için

57

hepsi okula geri dönmüşlerdir. Ancak yapılan protesto neticesinde öğrencilerin isteğini karşılayacak herhangi bir olumlu karar alınmamıştır.

Yapılan öğrenci hareketi okulun disiplinini bozduğu, yönetime baş kaldırdığı ve toplu olarak öğrencilerin okulu asmasına dönüştüğü için okul yönetimini harekete geçirmiştir. Okul yönetimi bu hareketin arkasında siyasi yönlendirmelerin olduğunu düşünmüş ve topluca greve katılanların cezalandırılmasına karar vermiştir.

Bu greve katılan öğrencilerin hepsi disipline gönderilmiş ve öğrenci davranış puanlarından 15’i düşürülmüştür. Ayrıca okul müdürünün, öğrenci velilerini okula çağırarak çocuklarının okul yönetimine karşı isyan etmemeleri gerektiği belirtmesi ve bu olayın tekrar nüksetmemesi sözünü almasıyla olay tatlıya bağlanmıştır. Bir süre sonra ise Aziz Sabor hiçbir şey olmamış gibi derslere girmeye devam etmiştir. Böylece bu öğrenci hareketi başarısızlıkla sonuçlanmıştır (Hürmüzlü, 2012. s. 277-278).

1.5.3. Üniversite Öğrencileri Arasında Örgütlenmenin Başlangıcı

1950’li yıllara kadar Irak’ta herhangi bir üniversite kurulmamıştı. O dönemde Irak’ta toplam 10’a yakın fakülte mevcuttu. Bu fakültelerin hepsi Maarif Bakanlığına bağlıydı. Hürmüzlü, 1950 yılında yani 17 yaşındayken Bağdat Hukuk Fakültesini kazanmıştı. Ayrıca daha önce sınıfta hiç kalmadığı için arkadaşları ondan bir veya birkaç yaş büyüktü. Bağdat’a geldiğinde arkadaşı Muhammet Selami ile birlikte Bağdat Bab Muazzem yakılarında ‘’Maraz’’ adlı otelde bir oda kiralamışlardı. Bu otele Kerkük’ten veya diğer şehirlerden gelen Türkmen arkadaşları onları ziyaret etmeye başlamıştı. Bir süre sonra Muhammet Selami H., Hürmüzlü’ye Türkmenlerden oluşan bir öğrenci teşkilatı kurma niyetinde olduğunu söylemiş, fakat bu amacı gerçekleştirmek için diğer Türkmen öğrencilerle irtibata geçmeleri gerektiğini ve bu konuda kendisinin de yanında olmasını istediğini anlatmıştır. Bu fikri beğenen Habib Hürmüzlü, ilk etapta diğer Türkmen bölgelerinden (Kerkük, Erbil, Tuzhurmatu, Telafer, Hanekin ve Kifri) gelen Türkmen öğrenciler arasındaki bağı güçlendirip samimiyetin artırılması gerektiğini düşünmüştür. Bu amaçla arkadaşıyla birlikte fakülteleri ziyaret etmeye başlayarak, her geçen gün arkadaş çevrelerini biraz daha artırmışlar ve fakülte kantinlerinde toplantı yapmaya başlamışlardır. Selami’nin, bu toplantıların birinin de Bağdat dışında yapılması gerektiği fikri arkadaşları tarafından kabul görmüştür. İlk olarak Bağdat’a yakın olan Türkmen ilçesi Süleyman Beg’e bir gezi düzenlenmiş, bu geziye yaklaşık 40 kadar kızlı-erkekli Türkmen katılmıştır. Daha üniversitelerin olmadığı ve halkın okumaya yönelmediği bir dönemde 40

58

kadar öğrenci sayı bakımından gayet büyüktür. 1950-1954 yılları arasında Hille, Bakuba ve Hin Barajı’na bu tür geziler ardı ardına düzenlenmiştir. Yazara göre bu organizasyonlar Türkmen öğrenci hareketlerinin başlangıcı sayılmaktadır (Hürmüzlü, 2012).

1960 yılında ise Bağdat’ta Türkmen Kardeşlik Ocağı kurulmuş ve ocak çatısı altında Bağdat Üniversitesinde birçok Türkmen öğrenci, sosyal ve kültürel faaliyetler düzenlemiştir. Daha sonraki yıllarda Türkmen öğrencileri için Ocak tarafından kurulan yurtta da faaliyetler düzenli bir şekilde devam ettirilmiştir. Ardından Bağdat’ta sayıları çoğalan öğrenciler, Türkmen Talebe Birliğini kurmuşlardır (Hürmüzlü, 2012).

Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte Irak’ın her yerinde sosyal müesseslerin ve öğrenci birliklerinin kurulmasına izin verilmiş, özellikle Kerkük’te dernek ve öğrenci birliklerini her zaman Türkmenler temsil etmişlerdir. Bu da Türkmenlerin sayı bakımından daha çok olduğuna dair bir işarettir. O dönemde bütün öğrenci birlik üyelerinin ve başkanlarının isimleri 1958 yılında Kerkük’te yayımlanan Beşir Gazetesi’nin 15. ve 16. sayılarında mevcuttur (Hürmüzlü, 2012).