Türkiye Yeşil Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) Projesi

Proje Yılı 2017-devam ediyor

Destekleyen Kurum Dünya Bankası Grubu

Yürüten Kurum/Kuruluş T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Odak Bölgesi Türkiye

Projenin amacı, ulusal bir çerçeve ortaya koyularak Yeşil OSB’lere geçişin organize edilmesi ve OSB’ler için eylem planlarının oluşturulmasıdır. Proje ulusal düzeyde uygulama ve OSB uygulamaları olarak 2 kapsamdan oluşmaktadır. Ulusal düzeyde uygulama, Yeşil OSB uygulama yol haritasının oluşturulması, yönetmelik iyileştirme önerileri, Yeşil OSB koordinasyon biriminin kurulması ve Yeşil OSB uygulama ve sertifikasyon sisteminin oluşturulmasını kapsamaktadır. OSB uygulamaları ise endüstriyel parklarda pilot uygulama yapılması, Yeşil OSB dönüşüm aksiyon planlarının hazırlanması ve kaynak verimliliği, altyapı ve endüstriyel simbiyoz proje imkanlarının ortaya konulması, kalkınma ajanslarına bilgi desteği sağlanması çalışmalarını içermektedir. Bu kapsamlar doğrultusunda gerçekleştirilen faaliyetler kısaca aşağıdaki gibidir:

 Pilot OSB’lerde teknik çalışma yaparak Ulusal Yeşil OSB çerçevesinin oluşturulması,

 Pilot OSB’lerden elde edilen teknik verileri kullanarak su verimliliği ve enerji verimliliği yatırım bedelleri ve bu yatırımların geri dönüş sürelerinin ulusal projeksiyonlarının yapılması

 Kurumlar arası eylem planın hazırlanması

 Hazırlanan çerçeve ve eylem planının seçilen OSB’lerde uygulanması 5. Ulusal Politika ve Stratejiler Açısından Değerlendirme

Türkiye sürdürülebilir kalkınmaya yönelik uluslararası politika ve mevzuatları takip etmekte, ulusal politikalar geliştirilmesi için çalışmalarda bulunmaktadır. Kalkınma Planları başta olmak üzere makro politika dokümanları, sektörel strateji ve eylem planı belgeleri gibi birçok ulusal politika dokümanında endüstriyel simbiyozu da içeren kaynak verimliliği ve sürdürülebilirlik konuları yer almaktadır³². İlgili temel politika ve strateji belgeleri aşağıda verilmektedir.

Makro Politika Dokümanları On Birinci Kalkınma Planı³³

2019-2023 dönemini kapsayan On Birinci Kalkınma Planı hedefleri, istikrarlı ve güçlü ekonominin yanı sıra rekabetçi üretim ve verimlilik, nitelikli insan, güçlü toplum, yaşanabilir şehirler, sürdürülebilir çevre, hukuk devleti, demokratikleşme ve iyi yönetişim unsurlarını barındırmaktadır.

31 Türkiye Döngüsel Ekonomi Platformu. (n.d.) https://donguselekonomiplatformu.com/

32 T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2018. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023) Çevre ve Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi Çalışma Grubu Raporu

33 T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2019. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)

27

Planda, küresel rekabetin sağlanması ve geliştirilmesi amaçlı stratejiler sunulmuştur. Planın hedef ve politikalarından biri “Rekabetçi Üretim ve Verimlilik”tir. Bu strateji doğrultusunda, rekabet gücünün ve verimliliğin geliştirilmesi suretiyle yüksek katma değerli üretim işaret edilmiştir. Sanayiye yönelik belirlenen politika ve tedbirlerden biri “Kalkınma Ajansları destekleri yeniden yapılandırılarak kurumsallaşma, yenilik yönetimi, müşteri ilişkileri yönetimi, kurumsal kaynak planlaması, e-ticaret, dijital dönüşüm, dış ticaret ve yalın üretim, temiz üretim, enerji verimliliği ile endüstriyel simbiyoz gibi konulara öncelik verilecektir.” olarak ifade edilmiştir. Ek olarak, bölgesel kalkınmada büyük rolü olan Kalkınma Ajanslarının koordinasyonunu sağlayan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2020 ve 2021 yılları teması kaynak verimliliği olarak belirlenmiştir.

Orta Vadeli Program (2022-2024)³⁴

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından her sene, üç yıllık bir perspektifle hazırlanan ve bir politika çerçevesi çizen Orta Vadeli Program’ın 2022-2024 döneminde odaklandığı makroekonomik hedefler arasında, “Yeşil Dönüşüm” bulunmaktadır. Bu hedef kapsamında aşağıda yer aldığı gibi çeşitli politika ve tedbirler belirlenmiş, sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde yeşil ekonomiye geçiş sürecinin önemi vurgulanmıştır.

“1. Sanayi, ticaret, ulaştırma, çevre ve enerji alanlarında yeşil dönüşüm ve döngüsel ekonomiye geçişi destekleyici yeni yaklaşımlar, dış finansman imkânları da dikkate alınarak destek ve kredi teşvik mekanizmaları çerçevesinde hayata geçirilecek; başta geri dönüşüm teknolojileri olmak üzere verimlilik artıran ve sera gazı emisyon artışını sınırlamayı hedefleyen yatırımlar desteklenerek uluslararası ticaret alanında iklim değişikliği politikalarıyla uyumlu şekilde ihracatın rekabet gücü artırılacaktır.

2. Yeşil dönüşümü hızlandırmak amacıyla Ar-Ge çalışmaları desteklenerek yeşil üretim için gerekli teknolojiler geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır.

3. Yeşil OSB ile yeşil endüstri bölgesi sertifikasyon sistemi tamamlanarak, çevreye duyarlı, sürdürülebilir sanayi ve döngüsel ekonomi alanları oluşturulmasına hız verilecektir.

4. Finansal sektörün düzenleyici çerçevesi sanayinin yeşil dönüşümünü kolaylaştıracak şekilde geliştirilecektir.

5. Çevreye duyarlı yatırımların finansmanı amacıyla uluslararası standartlarla uyumlu rehber hazırlanarak yeşil tahvil ve sukuk ihraçları teşvik edilecektir.

6. Küresel iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini en aza indirmek amacıyla enerji ve üretim kaynaklarını verimli bir şekilde kullanan, çevre dostu üretime yönelik yatırımlar desteklenecektir.

7. Sıfır atık uygulamaları hane halkını da kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak ve üretimin kritik alanlarındaki ihtiyacın dışında kalan atık ithalatının azaltılmasına yönelik tedbirler alınacaktır.”

Yıllık Programlar³⁵

On Birinci Kalkınma Planı kapsamında yayında olan en güncel yıllık plan 2021 yılına aittir. Yıllık programlarda kalkınma planlarında yer verilen yıllık/çok yıllı tedbirler yer almaktadır. Bu kapsamda 2021 yılı içerisinde verilen tedbirlerde farklı alanlarda çevreye duyarlılık ve sürdürülebilirlik ön planda tutulmuştur. Tedbir 322.19’da belirtildiği üzere “Sanayinin daha çevre dostu olması; yeşil bir sanayi ekosistemine dönüşümü için çalışmalar yapılacaktır.” Bu kapsamda yapılması planlanan faaliyetlerden biri geri dönüşüm sanayi bölgelerinin kurulması ile atık ayrıştırma ve yeniden sanayiye kazandırılması imkanlarının hızlandırılması olarak tanımlanmıştır.

34 T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2021. Orta Vadeli Program (2022-2024)

35 T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2020. 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı

28 Sektörel Strateji Dokümanları

Ulusal Atık Yönetimi Eylem Planı³⁶

Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı Çevre Şehircilik Bakanlığı tarafından 2016 yılında hazırlanmıştır ve 2023 yılına kadar planlanan atık yönetim faaliyetlerine yönelik yol gösterici olmayı hedeflemiştir. Bu hedef doğrultusunda Türkiye’nin tüm illerindeki mevcut atık yönetimi analiz edilmiştir. Atıkların türlerine göre kaynağında ayrı toplanması, geri dönüştürülmesi, farklı yöntemlerle geri kazanılması ve bertaraf yöntemlerinin ortaya konması, atıkların ekonomiye yeniden kazandırılarak sürdürülebilir atık yönetim stratejilerinin oluşturulması, böylece kaynakların daha verimli kullanılması amaçlanmıştır.

Türkiye ulusal stratejilerle Avrupa Birliği’ndeki yaklaşımlar gözetilerek sıfır atık ve döngüsel ekonomi konusunda adımlar atmaya başlamıştır. Sıfır atık konusunun yaygınlaşması amacıyla da ilk pilot uygulama Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Ankara’daki kamu binalarında yapılmıştır.

Ulusal Geri Dönüşüm Strateji Belgesi ve Eylem Planı³⁷

Türkiye’nin AB çevre mevzuatına uyum kapsamında hazırlanan planlardan biri de Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayınlanan Ulusal Geri Dönüşüm Strateji Belgesi ve Eylem Planı’dır. Bu planın amacı, geri dönüşüm sektörüne yönelik belirlenen sorunlara çözümler geliştirilmesi, böylece sektörün sürdürülebilir olmasıdır. Bu kapsamda bir yol haritası sunmaktadır. Eylem planında belirlenen 54 eylemden biri endüstriyel simbiyoz yaklaşımının atık yönetiminde önemli bir uygulama alanı olarak ele alınması gerektiği, bu nedenle endüstriyel simbiyoza yönelik mevzuat çalışması yapılmasıdır.

Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı³⁸

Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan 2015-2018 dönemini kapsayan bu planda ekonomik gelişimin çevresel etkinlikle bütünleştirilmesi amaçlanmıştır. Eylem planı hedeflerinden biri, sanayide sürdürülebilir üretim altyapısına dönüşüm sürecinde uygulama ve teknolojileri yaygınlaştırmaktır. Kaynak verimliliği ve sürdürülebilir üretim eylemlerinin yanı sıra, bu hedef kapsamında, endüstriyel simbiyoz uygulamalarının teşvik edilmesi ve yaygınlaştırılması eylemler arasında yer almıştır.

EK: TÜRKİYE’DE BUGÜNE KADAR GERÇEKLEŞTİRİLMİŞ ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ PROJELERİNE İLİŞKİN DİĞER BİLGİLER

A. İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi: Fizibilite Aşaması i. Proje Faaliyetleri

Proje faaliyetleri süresince, ilgili paydaşlara ulaşılmış ve tartışmalara aktif olarak dâhil edilmiştir. Ayrıca, ilgili bakanlıklar da sürece dahil edilmiş ve paydaşlar arasında ve program uygulamasına yönelik yüksek bir motivasyon ortamı yaratılmıştır. Ek olarak, projenin ilk aşama fonu için harekete geçilmiştir. Projede bir fizibilite raporu ve proje önerisi (endüstriyel simbiyoz programının ikinci aşaması veya uygulama aşaması için) oluşturulmuş, ayrıca önerilen endüstriyel simbiyoz programı organizasyon yapısı için bir

36 T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2016. Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı 2023

37 T.C. Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı, 2014. Ulusal Geri Dönüşüm Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2014-2017

38 T.C. Bilim, Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı, 2015. Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı 2015-2018

29

analiz yapılmıştır. Fizibilite projesi kapsamında olmamasına rağmen, UNDP’nin dış fon getirmesi sonucu ayni katkı olarak IBM’in yerel sorunların çözümü konusunda görevlendirilen bir ekibi İskenderun Bölgesi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi için bir platform modeli oluşturmuşlar, bu modelin hem yönetişim yapısını hem üyelik sistemini, hem de finansal modelini çalışmışlardır. Proje uygulaması sırasında, bölgedeki paydaşların motivasyonunu artırmak üzere endüstriyel simbiyoz ile ilgili uluslararası deneyimler yoğun bir şekilde paylaşılmıştır.

Projenin faaliyetleri aşağıda özetlenmektedir:

 Projenin uluslararası ve ulusal uzmanları tarafından bölgenin ekonomik, sosyo-ekonomik, çevresel durum analizleri yapılmıştır.

 İlgili paydaşlar belirlenmiş, proje uygulaması için iletişim stratejisi ve metodoloji oluşturulmuştur.

 Proje bölgesine çeşitli saha ziyaretleri (toplam 13 saha ziyareti) gerçekleştirilmiş ve ilgili paydaşlarla görüşülmüştür.

 Bu görüşmelerde proje tanıtılmış, endüstriyel simbiyoz kavramı anlatılmış, projeye olan ilgileri değerlendirilmiştir. Endüstriyel simbiyoz ve sinerji potansiyeline yönelik verileri ortaya çıkaracak sorular sorulmuş ve potansiyel faydaları gündeme getirilmiştir.

 İlgili sektörler arasında bir ağ oluşturmak amacıyla sanayici çalıştayları yapılmıştır. Bu çalıştaylar sırasında sektörlerin girdi ve çıktıları belirlenmiş ve potansiyel simbiyoz ilişkileri ortaya çıkarılmıştır.

 Proje ayrıca bölgede farklı platformlarda (Tanıtım toplantısı vb. çeşitli toplantılar) tanıtılmıştır.

 Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı projeye dahil edilmiştir.

 Bölgedeki 8 kurum/kuruluşun genel müdür düzeyindeki temsilcileri ziyaret edilmiştir. Ziyaret edilen kurumların tamamı projeye sözlü taahhütte bulunmuştur.

 Uluslararası deneyim paylaşım çalıştayı yapılmıştır.

 Uluslararası ve ulusal danışmanlar tarafından endüstriyel simbiyoz uygulama aşaması için veri analiz raporu, fizibilite raporu ve proje dokümanı hazırlanmıştır. Endüstriyel simbiyoz programının uygulama aşamasına yönelik fon kaynağı yaratma çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

ii. Projenin Temel Çıktıları ve Sağlanan Kazanımlar

Proje sonucunda İskenderun Körfez Bölgesi'nde endüstriyel simbiyoz programının uygulanmasına ilişkin fizibilite çalışması yapılmış ve aşağıdaki bulgular elde edilmiştir:

 Ekonomik, çevresel ve sosyo-ekonomik açıdan sinerji ilişkileri potansiyeli yüksektir.

 Bölge, proje ile gündeme gelen endüstriyel simbiyoz konsepti için bir kapasiteye sahiptir ve programı uygulamaya hevesli çeşitli yerel ve ulusal taraflar bulunmaktadır.

 Bir temele dayanmamakla birlikte simbiyotik ilişkilerin halihazırda birkaç örneği vardır.

 Bölgedeki özel sektörün endüstriyel simbiyoz programını gerçekleştirme istekleri bulunmakta ve sektör bu konuda destek beklemektedir.

Fizibilite aşaması somut sinerji ilişkileri ortaya koymayı amaçlamasa da sanayicilerin bir araya geldiği çalışma faaliyetlerinde çeşitli fikirler ortaya çıkmış ve bu fikirlere çalıştay raporlarında yer verilmiştir.

Bu fikirler arasından iki vaka çalışması özellikle öne çıkmıştır; (1) Bölgedeki özel sektör, bir kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) projesi olarak bölgede yapay bir resif inşa etmek için iş birliği yapmıştır. (2) Bölgede yoğun demir çelik tesisi bulunduğundan dolayı atık olarak demir cürufu sorunu bulunmaktadır

30

ve bir özel sektör bölgede demir cürufundan demir elde etmeye olanak sağlayacak bir fabrika inşaatına başlamıştır.

Özetle, proje, bölgede endüstriyel simbiyoz potansiyelinin çok yüksek olduğunu, bölgenin teknik, ekonomik ve sosyal kapasitesi ile böyle bir programa hazır olduğunu ortaya koymuştur. İskenderun Körfez Bölgesi'nde sanayi temsilcileri arasında endüstriyel simbiyoza yönelik sistematik olmayan yaklaşımların önceden başladığı görülmüştür. Sağlık-Emniyet-Çevre (SEÇ) Platformu, sanayiciler arasındaki sistematik olmayan iş birliğine güzel bir örnek olarak gösterilmiştir.

Proje sonucunda, ana paydaşların farkındalığı artırılmış ve bu da önerileri uygulama istekliliklerine yansımıştır. Öte yandan, bölgede endüstriyel simbiyoz programının uygulanmasına yönelik motivasyon ve beklentinin oldukça yüksek olması sebebiyle ve sürecin sürdürülebilirliğini sağlamak için, başlatılan kaynak seferberliğinin devam etmesi ve endüstriyel simbiyoz programının ikinci aşaması olan bölgedeki uygulama aşamasının mümkün olan en kısa sürede başlatılması gerektiği sonucuna varılmıştır.

B. İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi: Uygulama Aşaması i. Proje Faaliyetleri

Proje faaliyetleri (1) teknik ve idare altyapı, (2) yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim, (3) simbiyoz olanakları ve örnek projeler, (4) bölgesel sürdürülebilirlik ve ulusal model önerisi ve (5) veri tabanı ve iletişim ağı olarak gruplanmıştır.

(1) İdari ve teknik altyapı faaliyetleri olarak, bölgesel ve sektörel analizler yapılmıştır ve projenin ilk faz çıktıları değerlendirilerek raporlar hazırlanmıştır. Literatür araştırması yapılarak daha önceki endüstriyel simbiyoz uygulamaları değerlendirilmiştir ve International Synergies (UK) firmasından danışmanlık desteği alınarak deneyimlerinden faydalanılmıştır. Ayrıca, 20 paydaşlı proje danışma kurulu oluşturulmuştur.

(2) Yaygınlaştırma-paydaşlarla iletişim ve veri tabanı-iletişim ağı oluşturulması faaliyetlerinde, İngiltere Büyükelçiliği’nde proje lansmanı yapılmıştır. Sanayi kuruluşları ve paydaşlarla görüşmeler gerçekleştirmek amacıyla saha çalışmaları yapılmıştır, bölgede 3 bilgilendirme toplantısı ve 4 danışma kurulu toplantısı gerçekleştirilmiştir. Proje web sitesi hazırlanarak endüstriyel simbiyoz kavramı/uygulamaları ve proje faaliyetleri ile ilgili bilgiler paylaşılmıştır.

Medya ile iletişime geçilmiş, proje faaliyetleri ve endüstriyel simbiyoz hakkında bilgiler yerel ve ulusal medyada yer almış, uluslararası konferanslara katılım sağlanmış, bildiriler ve dergilerde yayınlar çıkarılmış ve EUR-ISA üyeliği alınmıştır. Bunlara ek olarak, 2014 yılında endüstriyel simbiyoz konferansı düzenlenmiş ve proje belgeseli hazırlanmıştır.

(3) Endüstriyel simbiyoz olanaklarının belirlenmesi ve uygulanması kapsamında olanakların belirlenmesi için çalıştaylar, toplantılar, eğitimler ve Ar-Ge proje pazarı gerçekleştirilmiştir.

Firmalar bir araya getirilerek bağlantılar kurulmuş, 500’e yakın endüstriyel simbiyoz olanağı belirlenmiş ve firmalara bu olanaklarla ilgili raporlar gönderilmiştir. 10 endüstriyel simbiyoz olanağı detaylı olarak değerlendirilmiş, Ar-Ge çalışmaları ve uygulamaları, fizibilite çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Fizibilite çalışmaları içerisinde teknik, ekonomik, çevresel, yasal ve etki alanı incelemeleri yapılmıştır. 14 Ocak 2013 tarihinde, “Endüstriyel Simbiyoz Kapsamında Çevre Mevzuatı Toplantısı”, Kalkınma Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Çukurova Kalkınma Ajansı iş birliği ile gerçekleştirilmiştir. Ar-Ge proje pazarı TÜBİTAK desteği, Çukurova

31

Üniversitesi, ÜSAM ve ADASO iş birliği ile kurulmuş ve bu pazarda, 40 proje sunumu ve 60 ikili görüşme yapılarak yeni iş birlikleri geliştirilmiştir. Bu faaliyetlerin sonunda ise endüstriyel simbiyoz uygulamalarının farklı aşamalarında yararlanılabilecek finansman kaynakları değerlendirilmiştir.

(4) Bölgesel sürdürülebilirlik ve ulusal model çalışmalarında, bir “yerel ara yüz” ile çalışılması planlanarak mevcut çalışmaların devam etmesi ve çıktıların değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Bu kapsamda, Adana ÜSAM (Üniversite-Sanayi Ortak Araştırma Merkezi) ile iş birliği yapılmıştır. İngiltere, Danimarka, Güney Kore, ABD, Kanada, Çin, Meksika, Avustralya ve Japonya’daki modeller ve programlar incelenmiştir. Endüstriyel simbiyozun bölgeye entegrasyonuna yönelik Kalkınma Ajansları Çalıştayı, Kalkınma Bakanlığı koordinasyonu ve iş birliği düzenlenmiştir. 19 farklı Kalkınma ajansı tarafından hazırlanan bölge planlarında Endüstriyel Simbiyoz kavramının geçmesi sağlanmıştır.

(5) Endüstriyel simbiyoz ağı ve veri tabanı çalışmaları kapsamında oluşturulan simbiyoz ağında, ulusal bazda 225 firma, 52 kamu kuruluşu, 33 üniversite ve araştırma kurumu ve 17 STK-oda-birlik-dernek yer alırken bölgesel bazda ise 96 firma, 20 kamu kuruluşu, 14 üniversite ve araştırma kurumu ve 9 STK-oda-birlik-dernek yer almıştır³⁹.

ii. Projenin Temel Çıktıları ve Sağlanan Kazanımlar

Fizibilite çalışmaları esnasında ulaşılan şirketler ve katılımcı toplantılar (çalıştay vb.) sonucunda firmalar arasında başta atık alışverişi olmak üzere potansiyel endüstriyel simbiyoz olanakları ortaya koyulmuştur (Şekil E.1).

39 Ferda Ulutaş, TTGV (2014). Endüstriyel Simbiyoz ve İskenderun Körfezi Projesi. Endüstriyel simbiyoz paneli, Konya.

32

Şekil E.1. İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel Simbiyoz Uygulama Ağı⁴⁰

Bölgede endüstriyel simbiyoz olanaklarının belirlenmesi ve uygulanması faaliyetlerinin sonucunda, önceliklendirme kriterleri belirlenmiş ve danışma kurulunun görüşüne sunulmuştur. Bu kriterler;

finansal konular, çevresel etki, yasal konular, uygulama kolaylığı, firmaların kapasitesi ve yaklaşımı, etki alanı ve bölgesel kriterler olarak belirlenmiştir. Detaylı olarak değerlendirilen simbiyoz olanaklarına örnekler aşağıdaki maddelerde verilmiştir.

 Soda-Çimento: Soda üretim atığının çimento katkı maddesi olan kalker yerine kullanılması

 Demir/Çelik-İnşaat: Elektrik ark fırını (EAF) ocaklarından çıkan çelik izabe cürufunun karayolu inşaatında temel, alt temel ve dolgu malzemesi olarak kullanılması

 Pamuk Tohumu-Biyoremediasyon Petrol Boru Hattı: Pamuk tohumu üretim proses atıklarının biyoremediasyon üretiminde kullanılması ve petrol ile kirlenmiş topraktaki ve sudaki kirliliğin giderilmesi için kullanılması

 Deniz Ürünleri-Yem: Salyangoz ve istiridye kabuklarının işlenip boyutları küçültülerek toz yem katkı maddesi olarak kanatlı hayvan besiciliğinde kullanılması

 Meyve Suyu Konsantresi-Yem: Meyve suyu prosesi atık posalarından alternatif yem hammaddesi geri kazanımı ve hayvan besiciliğinde kullanılması

Yapılan diğer fizibilite çalışmaları sonucunda ise gemi atıklarının (MARPOL) yönetimine ilişkin iş birlikleri, acil durum eylem planları (SEVESO) alanında iş birlikleri, bölgedeki firmalar için ortak eğitimler

40 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV). (2014). EKOSKOP, s. 31.

https://www.ttgv.org.tr/eng/images/publications/6005b4b919718.pdf

33

(karbon ayak izi yönetimi ve olası işbirlikleri) ve organik atıklardan enerji üretimine yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiştir.

Proje kapsamında 8 adet pilot proje hayata geçirilmiştir ve bu projelerle senede toplam 327.250 ton atığın değerlendirilebileceği, 6.500 m³ su tasarrufu ve 276.253 ton doğal kaynak ikamesi yapılabileceği görülmüştür. Bunlarla birlikte, 45.000 m² arazi kazancı, 3.465 adam*gün iş gücü tasarrufu, 33.581.155 kWh enerji tasarrufu ve 36.680 ton CO2 emisyonu azaltımı sağlandığı anlaşılmıştır. Bu 8 pilot proje için gerekli olan yeni istihdam 21 kişi, yeni ürün çeşidi/adeti 10, yeni girişim adeti 6, katılım sağlayan kurum/kuruluş sayısı 27 ve katkı sağlayan üniversite sayısı 5 olarak belirlenmiştir. Analizlerin sonucunda, toplam yatırım maliyeti 6.965.000 ABD doları, yıllık net kazanç ise 6.370.546 ABD Doları olarak belirlenmiş ve geri ödeme süresi 1,1 yıl olarak hesaplanmıştır⁴¹.

C. Ankara Ostim’de Endüstriyel Simbiyoz Olanaklarının Belirlenmesi i. Proje Faaliyetleri

Endüstriyel simbiyoz çalışması öncesinde, doğru kararlar alınabilmesi için kullanılan mevcut karar destek araçları (yazılımlar) incelenmiş, bunları geliştirenlerle iletişime geçilmiştir fakat yüksek maliyet, sektöre uyumsuzluk vb. sebeplerden dolayı hiçbiri kullanılamamıştır. Bu nedenle, endüstriyel simbiyoz olanaklarının ve önceki projelerin hızlı bir şekilde belirlenebilmesi için ODTÜ Çevre Mühendisliği bölümü tarafından Endüstriyel Simbiyoz Olanak Tarama Aracı (ESOTA) geliştirilmiştir. ESOTA’nın veri tabanında 300’den fazla bilimsel araştırma, proje, fizibilite çalışmasının çıktıları yer almaktadır.

Endüstriyel simbiyoz olanaklarının belirlenmesi aşamasında aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilmiştir⁴².

 Ostim’deki firmaların bilgilerinin derlenmesi,

 Firmaların endüstriyel sektör (NACE) ve atık (EWC) kodları bazında sınıflandırılması,

 Firmalardaki endüstriyel simbiyoz olanaklarının ESOTA kullanarak belirlenmesi,

 Çıktılara göre Ostim’deki endüstriyel simbiyoz olanaklarının olduğu firmaların belirlenmesi,

 İlgili taraflarla değerlendirme yapılarak uygulanabilir simbiyoz olanaklarının tespit edilmesine yönelik çalıştay düzenlenmesi,

 Firma ziyaretleri ve Ostim için endüstriyel simbiyoz olanaklarının belirlenmesi

Seçilmiş endüstriyel simbiyoz olanakları için ön fizibilite analizinin yapılması aşamasında ise ilk aşamada toplanan bilgiler ve veriler ile bilimsel literatür araştırma sonuçlarını kullanarak, belirlenen endüstriyel simbiyoz olanakları için maliyet, teknoloji, çevre, ürün kalitesi ve uygulama kolaylığı konularını içeren bir ön fizibilite çalışması yapılmıştır.

11 ve 23 Haziran 2014 tarihlerinde iki çalıştay düzenlenmiştir ve bu çalıştaylara ESOTA çıktılarına göre Ostim’de belirlenen 252 endüstriyel simbiyoz olanağının tarafı olan işletmeler davet edilmiştir. Bu

11 ve 23 Haziran 2014 tarihlerinde iki çalıştay düzenlenmiştir ve bu çalıştaylara ESOTA çıktılarına göre Ostim’de belirlenen 252 endüstriyel simbiyoz olanağının tarafı olan işletmeler davet edilmiştir. Bu