Türkiye İçin Yapılmış Finansal İstikrar Endeksi Çalışmaları Üzerine Literatür İncelemes

Özellikle 2008 küresel finansal krizinden sonra Türkiye için finansal istikrar endeksi konusunda yapılan teorik ve ampirik çalışmalar literatürde artış göstermiştir.

Kibritçioğlu (2003, s. 51-66), makalesinde bankacılık sektöründeki kırılganlıklarda krize doğru giderken meydana gelen değişimleri ölçmek ve izlemek üzere kolayca kullanılabilecek aylık, ağırlıklı bankacılık sektörü kırılganlıkları endeksini önermiştir. Çalışmada oluşturulan bankacılık sektörü kırılganlık endeksinin aylık verileri kullanarak bankacılık sektöründeki zorlukları izleme ve tanımlamada son derece yararlı olduğu sonucuna varılmıştır.

Özcan (2006, s. 104-110), yaptığı uzmanlık tezi çalışmasında para politikasının temel hedefi olan fiyat istikrarının sağlanmasının Türkiye’de finansal istikrarı ne şekilde etkilediğinin yanı sıra diğer makroekonomik göstergelerin de finansal istikrarı nasıl etkilediğini incelemiştir. Bu maksatla Türkiye’de finansal sistemin; enflasyon oranı, GSMH Oranı Büyümesi, İç Borç Stoku/GSMH Oranı, Reel Faiz ve Cari Denge/GSMH Oranı olmak üzere beş temel makro değişkenle olan ilişkisi incelenmiş ve finansal sistem istikrarını temsil eden bir endekste belirlenmiştir. Bu endeks için TCMB’nin 2005 yılında ilk olarak yayınladığı Finansal İstikrar Raporu’nda yer alan Finansal Sağlamlık Endeksi ile aynı hesaplama yöntemi kullanılmış ancak daha uzun bir dönem için hesaplanmıştır. Bahse konu endeksin 2001 krizini, 2000 yılının ilk dönemlerinde haber verdiği çalışma da gözlenmiştir. Sonuç olarak söz konusu endeksin Türkiye’nin

84

finansal sisteminin içinde bulunduğu durumu göstermesi açısından kullanılabileceğinin düşünüldüğü değerlendirilmiştir.

Gençay (2007, s. 83-89), yaptığı uzmanlık tezi çalışmasında finansal dolarizasyon ile finansal istikrar arasındaki ilişkiyi incelemiş ve bu maksatla bankacılık sektörünün sağlamlığını temsilen bir finansal sağlamlık endeksi ortaya koymuştur.

Hesaplanan bu endeks, TCMB finansal sağlamlık endeksi ve BDDK-PE’ye benzer bir yöntemle hesaplanmıştır. Hesaplanan endeks ve dolarizasyon arasında zıt yönlü ilişkiyi göstermiştir. Çalışmada, bu durumun literatürde de vurgulanan finansal sistemin istikrarının artmasına bağlı olarak dolarizasyonun azaldığı yorumunu destekler nitelikte olduğu ifade edilmiştir.

Bilgin (2007, s. 172-176), yaptığı doktora tez çalışmasında finansal istikrarsızlık ile iktisat politikası değişkenleri arasındaki ilişkileri Türkiye örneği üzerinden analiz etmiş ve para ve maliye politikası değişkenleri ile finansal istikrarsızlık göstergeleri arasındaki ilişkiler araştırmıştır. Bu maksatla ilk olarak faiz oranı, döviz kuru ve döviz rezervi yüzde değişmelerinin dâhil edildiği finansal baskı endeksi (FBE) hesaplanmış,

ikinci olarak döviz piyasaları ve menkul kıymet borsasındaki fiyat hareketleri dikkate alınarak ENDEKS (finansal istikrarsızlık endeksi) değişkeni olarak tanımlanan bir endeks elde etmiştir. Son olarak döviz fiyatı ve döviz rezervleri ile bunların standart sapmalarının kullanıldığı kur piyasası düzensizlik endeksi (KPDE) hesaplanmıştır. Çalışmada elde edilen endekslerin, finansal istikrarsızlığın arttığı ve azaldığı dönemler ile uyumlu bir şekilde hareket ettiği görülmüştür.

85

Aktaş (2011, s. 198-200), yaptığı doktora tez çalışmasında Türkiye için finansal istikrar endeksi önerisinde bulunmuştur. Oluşturulan endeksin, endeksin oluşturulduğu zaman diliminde finansal istikrardaki makro hareketleri ve zaman serisindeki aylık yönü yakaladığı yapılan çalışmada değerlendirilmiştir. Sonuç olarak oluşturulan endeksin, Türkiye’de finansal istikrarın takip edilmesinde kullanılabilecek sayısal bir gösterge olabileceği düşünüldüğü ifade edilmiştir.

Tiryaki ve Yılmaz (2012, s. 69-94)’ın 1990-2010 yılları arasında Türkiye’de bankacılık düzenlemeleri ile finansal istikrar arasındaki ilişkiyi inceledikleri çalışmalarında Türkiye için bir finansal istikrar endeksi oluşturmuşlardır. TCMB’nın Finansal İstikrar Raporu’ndaki Finansal Sağlamlık Endeksi’nden hareketle ve bazı uyarlamalar yaparak, Türkiye uygulaması yönünden finansal istikrarın ölçülmesi ve takip edilmesi bakımından oluşturulan endekste, TCMB Finansal Sağlamlık Endeksi’ni oluşturan göstergelerden farklı olarak aracılık fonksiyonu göstergesi ilave edilmiş; ancak TCMB Finansal Sağlamlık Göstergeleri’nden likidite, kur ve faiz riski gibi göstergeler söz konusu dönem için gerek rakamların doğruluğu ve gerekse endeks üzerindeki ağırlık ve önemi gibi konular sebebiyle kullanılmamıştır. Çalışmada hesaplanan Finansal İstikrar Endeksi’nin, ekonomide finansal istikrardaki bozulmalar ile krizler arasındaki ilişkiyi net olarak ortaya koyduğu görülmüştür.

Kara, Özlü ve Ünalmış (2012, s. 11), Türk Ekonomisi İçin Finansal Koşullar Endeksi adlı çalışmalarında, TCMB’nın 2010 yılı sonlarından itibaren finansal istikrarı da gözeten yeni para politikası çerçevesinde likidite, kredi ve faiz politikalarının bir arada kullanılması, uygulanan ekonomi politikalarının sıkılık derecesini ölçmek için

86

parasal koşullar yanında finansal koşullar gibi daha geniş tanımlı göstergelerin geliştirilmesi ve izlenmesini gerekli kıldığını vurgulamışlardır. Bu çalışmada çeşitli parasal ve finansal göstergeler kullanarak iki tane finansal koşullar endeksi hesaplamışlardır. Bu endekslerden birisi dış faktörler (küresel talep ve küresel risk iştahı) kontrol edilerek, diğeri ise kontrol edilmeden hesaplanmıştır. Çalışmada,

geliştirilen finansal koşullar endeksinin Türkiye’de politika yapıcıların izlediği politikaları içeren kriz sonrası para ve finansal duruşun sezgisel bir hesabını sağladığı vurgulanmıştır. Örneğin hesaplanan endeks 2008 küresel finansal krizin başlamasından sonra politika faizinde önemli bir düşüşe rağmen finansal koşullarda belirgin bir sıkışma olduğunu göstermiştir. Çalışmada, her iki endeksin de GSYH’deki büyümenin

tahmininde yardımcı olduğu gösterilmiştir.

(Öztürkler & Göksel, 2013, s. 1-8) Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı için yaptıkları Türkiye İçin Finansal Baskı Endeksi Oluşturulması adlı çalışmalarında finansal nedenlere bağlı olarak Türkiye ekonomisinin küçülme olasılığı hakkında önceden bilgi verebilecek bir endeks oluşturmuşlardır. Bu endeks oluşturulurken kullanılan değişkenler; EMBIG: Yükselen Piyasalar Tahvil Endeksi (Global+), TDR: Ticaret Dengesinin (Açığı) Rezervlere Oranı ve DO: Döviz Kuru Oynaklığı olmak üzere üç tanedir. Çalışmada elde edilen bulgular doğrultusunda oluşturulan endeksin 1998-

1999, 2000-2001 ve 2008-2009 yıllarında iki çeyrek üst üste daralma dönemlerini başarılı bir şekilde yakaladığı görülmüştür.

87

3. BÖLÜM

TCMB'NIN FİNANSAL İSTİKRARA YÖNELİK POLİTİKA