4. FINDIK HAKKINDA GENEL BİLGİLER
4.6 Dünya’da ve Türkiye’de Fındık Üretimi Ve Ticareti
4.6.2 Türkiye’de fındık üretimi
Çizelge 4.3 Ülkelere göre kabuklu fındık verimi
Verim (kg / da)
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ortalama 1997-07 Türkiye 89,52 111,11 108,33 90,99 132,30 110,91 91,47 62,94 99,32 125,81 90,19 101,17 İtalya 129,18 174,30 145,48 131,99 168,66 146,57 87,98 148,15 103,32 161,17 145,99 140,25 İspanya 90,91 69,77 107,14 53,57 119,05 91,83 94,12 121,36 98,04 125,00 75,00 95,07 ABD 340,72 125,52 292,35 159,29 353,98 132,74 300,09 260,87 218,15 261,78 191,97 239,77 Diğerleri 61,83 46,20 45,31 29,12 42,64 41,27 34,72 33,11 39,08 50,99 64,98 44,48 Dünya 96,02 110,29 109,10 85,81 130,07 107,04 88,89 72,28 95,35 123,41 93,58 101,08
Kaynak: Anonim 2008
Türkiye’nin dünya fındık üretim miktarındaki belirleyiciliği dünya verimine yansımıştır.
Dünya verimi Türkiye ortalamasına yakın düzeydedir.
Çizelge 4.4 Karadeniz Bölgesi fındık üretim alanlarındaki gelişmeler (bin hektar)
Akçakoca Bölgesi Ordu Bölgesi Giresun Bölgesi Trabzon Bölgesi Toplam Ekim
Alanı (1000 Ha)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Ekim Alanı (1000 Ha)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Ekim Alanı (1000 Ha)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Ekim Alanı (1000 Ha)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Ekim Alanı (1000 Ha)
Değişim Oranı (%) (1975=100) 1975 88,00 100,00 135,00 100,00 99,00 100,00 46,00 100,00 368,00 100,00 1980 95,00 107,95 141,50 104,81 100,00 101,01 48,50 105,43 385,00 104,62 1985 105,00 119,32 150,00 111,11 100,00 101,01 50,00 108,70 405,00 110,05 1990 125,00 142,05 160,00 118,52 97,50 98,48 52,50 114,13 435,00 118,21 1995 147,00 167,05 196,00 145,19 100,00 101,01 57,00 123,91 500,00 135,87 2000 161,00 182,95 226,00 167,41 100,00 101,01 57,00 123,91 544,00 147,83 2001 164,00 186,36 227,00 168,15 100,00 101,01 57,00 123,91 548,00 148,91 2002 164,00 186,36 228,00 168,89 100,00 101,01 57,00 123,91 549,00 149,18 2003 167,20 190,00 234,00 173,33 101,00 102,02 60,80 132,17 563,00 152,99 2004 168,50 191,48 238,80 176,89 102,60 103,64 62,10 135,00 572,00 155,43 2005 172,00 195,45 245,00 181,48 103,00 104,04 64,00 139,13 584,00 158,70
Kaynak: Anonim 2008
1975 yılında 368 bin hektar olan üretim alanları, % 58,70’lik artış ile 2005 yılı sonunda ise 584 bin hektara ulaşmıştır. Fındık üretim alanlarındaki bu sürekli artışının nedenleri olarak geçmişte maliyetlerin çok üzerinde belirlenen taban fiyat politikaları, Karadeniz’in batısına doğru olan göç hareketinin buralarda fındık üretim alanlarının hızla genişlemesine neden olması görülmektedir.
Akçakoca Bölgesi’ndeki üretim alanları 1975 yılında 88 bin hektar iken bu rakam 2005 yılına kadar % 95,45’lik artış ile 172 bin hektara ulaşmıştır. Ordu Bölgesi de benzer bir gelişmeyle 1975 yılında 135 bin hektar iken üretim % 81,48’lik artış ile 2005 yılında 245 bin hektara ulaşmıştır. Trabzon Bölgesi’nde ise 1975-2005 dönenimde % 39,13’lük artış ile 46 bin hektardan 64 bin hektara çıkmıştır. Giresun Bölgesi’nde ise sadece % 4,04’lük bir artış görülmüştür.
Giresun, Trabzon ve Ordu illerinde araziler büyük çoğunlukla yüksek eğimli, toprak derinliği az ve düşük verimlidir. Bu illerde alternatif tarım ürünlerinin yetiştirilme olanağı düşük olan bu topraklarda fındık yetiştiriciliği, yüksek eğimli arazilerde hem erozyonu önlemekte hem de bu arazilerden ekonomik olarak yararlanılmasını sağlamaktadır.
Giresun, Trabzon ve Ordu illerinde fındık üretim alanları sınıra ulaşmıştır. Yani gelecek yıllarda bu bölgedeki üretim alanlarında önemli bir artış olması mümkün değildir. Bu illerde fındık üretimi verimliliği artırıcı ve olumsuz iklim koşullarından kaynaklanan üretim dalgalanmalarını önlemeye yönelik çalışmalar ile artırılabilir. Ayrıca Karadeniz Bölgesinin bu illerinde yetiştirilen fındıklar kaliteli olmasına rağmen iklimdeki olumsuz değişmelere karşı daha hassastır.
Samsun Terme ve Çarşamba Ovalarından başlayarak Sakarya Ovalarına kadar devam eden Karadeniz sahil şeridindeki araziler ekonomik olarak başka tarım ürünlerinin yetiştirilebildiği alanlardır. Geçmişte bu arazilerde başta pirinç, patates, tütün, ayçiçeği, şeker pancarı ve daha birçok sebzenin yetiştiriciliği yapılmakta idi. Bu bölgede fındığın kalitesi daha düşük olmakla beraber verimliği yüksektir. Bu durum hem yetiştirilen fındık çeşitlerinin dayanıklı olmasından hem de iklim koşularının olumsuz etkisinin daha az olmasından kaynaklanmaktadır.
4.6.2.2 Türkiye’de fındık üretim miktarı
Türkiye’de fındık üretim alanlarındaki artışa paralel olarak fındık üretim miktarı da artmıştır. Fındık üretim alanları ve üretim miktarının artış oranları karşılaştırıldığında, üretim miktarındaki artış oranının verimlilik artışından dolayı daha yüksek olduğu görülmektedir. Türkiye’de bölgesel fındık üretim miktarındaki gelişme Çizelge 4.5’de gösterilmiştir.
Yüksek destekleme alım fiyatları, fındık üretiminin verimli taban arazilere doğru genişlemesini teşvik etmiştir. Eski dönemlere göre gübreleme, ilaçlama gibi bakım tekniğindeki gelişmeler, birim alandan elde edilen ürünü artırmıştır (Karakuş 2006).
Çizelge 4.5 Türkiye’deki bölgesel kabuklu fındık üretim miktarındaki gelişmeler beşer yıllık olarak gösterilmiştir. Çünkü fındık üretimi iklim koşullarından çok etkilenmektedir. Üretim miktarında yıllar itibariyle yaşanan dalgalanmaların etkisini minimuma indirmek amacıyla beşer yıllık ortalamalar verilmiştir. Don olaylarının gerçekleştiği yıllarda üretim miktarı oldukça düşmüştür.
2004 yıllında olumsuz iklim koşulları nedeniyle Akçakoca bölgesi hariç üç bölgenin üretim miktarlarında önemli düşüş olmuştur. 2001-2005 dönemi itibariyle ortalama fındık üretim miktarları sırası ile Akçakoca bölgesinde 213 bin ton, Ordu bölgesinde 184 bin ton, Giresun bölgesinde 84 bin ton ve Trabzon bölgesinde ise 58 bin ton olarak gerçekleşmiştir.
Çizelge 4.5 Türkiye bölgesel fındık üretim miktarlarındaki gelişmeler (kabuklu ton)
Akçakoca Bölgesi Ordu Bölgesi Giresun Bölgesi Trabzon Bölgesi Toplam Üretim
Miktarı (Kabukl u -Ton)
Değişi m Oranı (%) (1975=
100)
Üretim Miktarı (Kabukl u -Ton)
Değişi m Oranı (%) (1975=
100)
Üretim Miktarı (Kabukl u -Ton)
Değişi m Oranı (%) (1975=
100)
Üretim Miktarı (Kabukl u -Ton)
Değişi m Oranı (%) (1975=
100)
Üretim Miktarı (Kabukl u -Ton)
Değişi m Oranı (%) (1975=
100) 1975* 52840 100,00 81200 100,00 60450 100,00 41430 100,00 235920 100,00 1980* 71938 136,14 104140 128,25 63440 104,95 42382 102,30 281900 119,49 1985* 82700 156,51 109600 134,98 62900 104,05 44900 108,38 300100 127,20 1990* 124000 234,67 135000 166,26 70660 116,89 55540 134,06 385200 163,28 1995* 141000 266,84 162600 200,25 87300 144,42 58100 140,24 449000 190,32 2000* 187500 354,84 177100 218,10 88800 146,90 57600 139,03 511000 216,60 2005* 213445 403,95 184016 226,62 83814 138,65 58325 140,78 539600 228,72 2001 259000 490,16 234000 288,18 125000 206,78 87000 209,99 705000 298,83 2002 231000 437,17 204000 251,23 109000 180,31 76000 183,44 620000 262,80 2003 177000 334,97 199000 245,07 81000 134,00 55000 132,75 512000 217,02 2004 251000 475,02 67000 82,51 22000 36,39 20000 48,27 360000 152,59 2005 149225 282,41 216080 266,11 82070 135,77 53625 129,44 501000 212,36
Kaynak: Anonim 2008
* Yıllık üretim dalgalanmaları çok olduğu için 5’er yıllık üretim ortalamalarını göstermektedir.
Fındık üretim miktarı, bölgelere göre farklı gelişme göstermiştir. 1975-2005 yılları arasında beşer yıllık üretim ortalamalarına göre artış oranı Akçakoca bölgesinde % 303,95 ile en yüksek olmuş, bölgenin üretim alan artışı ise % 95,45 olarak gerçekleşmiştir. Ordu bölgesinde % 81,48’lik üretim alanı artışına karşın üretim miktarının artışı % 126,62 olmuştur. Trabzon bölgesinde üretim alanı artışı (% 39,13) ile miktar artışları (% 40,78) yaklaşık olarak aynı olmuştur. Giresun bölgesinde üretim alan artışı (% 4,04) nerede ise olmamış, üretim miktarı ise % 38,65 artmıştır.
Bölgelerin toplam kabuklu fındık üretimi içindeki payları Çizelge 4.6’da gösterilmiştir.
Bölgelerin payları beşer yıllık üretim ortalamalarına göre incelendiğinde Ordu ve
Akçakoca bölgelerinin paylarının artığı, Giresun ve Trabzon bölgesinin paylarının ise azaldığı görülmektedir.
Çizelge 4.6 Bölgelerin fındık üretim miktarlarının toplam üretim içindeki payları (%) (kabuklu - ton)
Akçakoca
Bölgesi
Ordu Bölgesi
Giresun Bölgesi
Trabzon Bölgesi
Toplam
1975* 22,40 34,42 25,62 17,56 100,00
1980* 25,52 36,94 22,50 15,03 100,00
1985* 27,56 36,52 20,96 14,96 100,00
1990* 32,19 35,05 18,34 14,42 100,00
1995* 31,40 36,21 19,44 12,94 100,00
2000* 36,69 34,66 17,38 11,27 100,00
2001 36,74 33,19 17,73 12,34 100,00
2002 37,26 32,90 17,58 12,26 100,00
2003 34,57 38,87 15,82 10,74 100,00
2004 69,72 18,61 6,11 5,56 100,00
2005 29,79 43,13 16,38 10,70 100,00
Kaynak: Anonim 2008
* Yıllık üretim dalgalanmaları çok olduğu için 5’er yıllık üretim ortalamalarını göstermektedir.
Üretim alanı ve üretim miktarındaki artışların paralelinde toplam üretim içindeki bölgelerin paylarının da değiştiği görülmüştür. Ayrıca üretim miktarındaki yıllık dalgalanmaların da pay oranlarını önemli ölçüde değiştirdiği görülmektedir.
4.6.2.3 Türkiye’de fındık verimi
Türkiye’de fındık üretim miktarlarının artışında sadece alan artışının değil aynı zamanda verimlilik artışının da etkisi olmuştur. Türkiye’de bölgesel fındık verimindeki gelişme Çizelge 4.7’de gösterilmiştir. Türkiye genelinde 1975-2005 döneminde fındık verimi yaklaşık % 50’lik artış göstermiştir.
Fındık üretim bölgeleri içinde en yüksek fındık verim Akçakoca bölgesindedir. 1995-2005 döneminde ortalama verim Akçakoca bölgesinde 124,23 kg/da olarak gerçekleşmiştir. Bu bölgeyi sırasıyla 99,77 kg/da ile Trabzon bölgesi, 85,93 kg/da ile Giresun bölgesi ve 79,19 kg/da ile Ordu bölgesi izlemektedir.
Çizelge 4.7 Türkiye’de bölgelere göre kabuklu fındık verimi
Verim (Kg / da)
Akçakoca Bölgesi Ordu Bölgesi Giresun Bölgesi Trabzon Bölgesi Toplam Verim
(Kg / da)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Verim (Kg / da)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Verim (Kg / da)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Verim (Kg / da)
Değişim Oranı (%) (1975=100)
Verim (Kg / da)
Değişim Oranı (%) (1975=100) 1975
60,05 100,00 60,15 100,00 61,06 100,00 90,07 100,00 64,11 100,00
1980*
77,69 129,38 74,76 124,29 63,63 104,21 88,67 98,45 74,30 115,90
1985*
81,72 136,10 73,85 122,79 62,90 103,01 90,89 100,92 75,21 117,32
1990*
105,80 176,20 87,66 145,74 71,37 116,89 108,48 120,44 91,41 142,58
1995*
101,29 168,70 90,43 150,35 88,36 144,71 105,06 116,65 94,91 148,04
2000*
120,66 200,94 79,63 132,39 88,80 145,43 101,05 112,20 95,55 149,04
2001
157,93 263,01 103,08 171,38 125,00 204,71 152,63 169,47 128,65 200,67
2002
140,85 234,58 89,47 148,76 109,00 178,51 133,33 148,04 112,93 176,16
2003
105,86 176,30 85,04 141,39 80,20 131,34 90,46 100,44 90,94 141,85
2004
148,96 248,08 28,06 46,65 21,44 35,12 32,21 35,76 62,94 98,17
2005
86,76 144,49 88,20 146,63 79,68 130,49 83,79 93,03 85,79 133,82
2005*
127,70 212,68 78,45 130,43 82,72 135,47 96,92 107,61 95,81 149,45
Son on yıl ort. 124,23
206,81 79,19
131,41 85,93
140,45 99,77
109,91 95,87
149,25
Kaynak: Anonim 2008
* Yıllık üretim dalgalanmaları çok olduğu için 5’er yıllık üretim ortalamalarını göstermektedir.
Yıllar itibariyle Türkiye’de hektar başına fındık üretim miktarında olumsuz iklim koşulları nedeniyle dalgalanmalar görülmemektedir. Türkiye’de bölgeler itibariyle yıllık üretim miktarındaki azalışlar paralelinde verimde azalışlar olmakla birlikte verim genel olarak artış eğilimindedir.
Fındık üretim alanlarının daha verimli taban arazilere doğru kaymasını, eski dönemlere göre gübreleme, ilaçlama gibi bakım tekniğindeki gelişmeler, birim alandan elde edilen ürün miktarını artırmıştır. Değerlendirilemediği sürece, fındık üretim fazlalığı verim artışı ile birlikte Türkiye için daha önemli bir sorun olacaktır.