4. Avrupa Birliği Ekonomisinin Rekabet Edebilirliği ve Verimlilik
1.1. Türkiye’nin Temel Ekonomik Göstergeleri
Türkiye’nin rekabet edebilirliğini değerlendirebilmek ve Türkiye’nin rekabet edebilirliği ile ilgili fikir sahibi olabilmek için temel ekonomik göstergelerin bilinmesi gerekmektedir. Bu göstergeler, milli gelir oranları, yatırım ve istihdam ile ilgili göstergelerden oluşmaktadır.
1.1.1. Milli Gelir Oranları - GSYİH
Türkiye’de GSYİH hesaplaması, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılmaktadır. 2007 yılı itibariyle Türkiye’de GSYİH, cari fiyatlarla, 655 milyar ABD Doları değerinde gerçekleşmiştir. 2008 yılı itibariyle, Türkiye’nin
336 WEF Global Competitiveness Report 2008. s.11.
337 DPT Uluslararası Ekonomik Göstergeler – 2008. s.9.
338 STAJANO, a.g.e, 2006. s.500.
GSYİH’sı 569 milyar Dolar değerine gerilemiştir.339 AB Komisyonu’nun 2009 yılı tahminlerine göre Türkiye’nin GSYİH’sının 2009 yılında, sabit fiyatlarla %3,7 küçüleceği ancak 2010 itibariyle %2,2 büyüme göstereceği belirtilmiştir.340 Türkiye’nin GSYİH’nın yaklaşık %17’sini tarım, %25’ini imalat, %58’ini de hizmetler sektörü oluşturmaktadır.341
Türkiye’nin GSYİH’daki değişimler ekil 3.1’de görüldüğü gibidir.
ekil 3. 1. Türkiye’de 2001 – 2007 Cari Fiyatlarla GSYİH Değişimi (milyon ABD Doları)
Kaynak: DPT Uluslararası Ekonomik Göstergeler 2008 Verilerinden Oluşturulmuştur.
ekil 3.1’e göre Türkiye’nin GSYİH’sı 2001-2007 yılları arasında cari fiyatlarla %285 oranında artış göstermiş ve 200 milyon ABD Doları düzeyinden
339 OECD “Economic Policy Reforms: Going for Growth 2009”, Country Notes: Turkey, Chapter 1.3, OECD Economics Unit Annual Reports, (France, 2009). s.111.
340 http://ec.europa.eu/economy_finance/thematic_articles/article14927_en.htm Erişim Tarihi: 27.05.2009
341 Philip MARTIN, Elizabeth MIDGLEY, Michael TEITELBAUM, “Best Practice Options: Turkey”, Blackwell Publishers, (Unites States, 2002). s.121.
700 milyon ABD Doları’na yükselmiştir. Türkiye’de kişi başına milli gelir oranları ise ekil 3.1’deki gibidir. Türkiye’de 2001 kriziyle birlikte kişi başına milli gelirde önemli bir düşüş yaşanmıştır ancak bu dönemden sonra kişi başına gelir sürekli olarak artış göstermiştir ve 2004 yılından itibaren Türkiye’de kişi başına gelir on bin ABD Doları’nın üzerine çıkmıştır.
ekil 3. 2. Türkiye’de 1980-2006 Yılları Arası Kişi Başına Milli Gelirin Değişim Grafiği (ABD Doları)
Kaynak: WEF Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu 2008, s.330.
1.1.2. Yatırım Göstergeleri
Doğrudan yabancı yatırımlar, sermaye hareketliliği, yeni iş alanları yaratılması, teknoloji transferi ve yeni yönetsel becerilerin transferini içermektedir. Doğrudan yabancı yatırımların en önemli özelliği ise milli gelir üzerindeki olumlu etkileridir.342 ekil 3.3’den de görüldüğü gibi, Türkiye’nin AB ile tam üyelik görüşmelerinin başlamasıyle birlikte, doğrudan yabancı yatırımlarda büyük artışlar gerçekleşmiştir.
342 Sezgin DEMİR, İsmet ATE, “The Effects of Economic Relations Between Turkey and European Union on Turkey’s Candidate Process and Macroeconomic Performance”, The Annals of University of Oradea-Economic Science, XVII, Volume I, 275-285, (2008). s.262.
ekil 3. 3. Türkiye’de 2002 – 2006 Arası Doğrudan Yabancı Yatırımların Artışı (milyar ABD Doları)
Kaynak: http://www.turkisheconomy.org.uk/investment/statistics.htm verilerinden derlenerek oluşturulmuştur.
ekil 3.4’den Türkiye’deki Ar-Ge yatırım oranlarına bakıldığında, Ar-Ge yatırımlarındaki artışların doğrudan yabancı yatırımlardaki kadar yüksek olmadığı görülmektedir. Türkiye’nin Ar-Ge yatırımları AB ve gelişmiş ülkelerin Ar-Ge yatırımlarıyla kıyaslandığında oldukça düşük kalmaktadır. 1990 yılında GSYİH’nın %0,325’ini oluşturan Ar-Ge harcalamaları, 2004 yılı itibariyle %0,8’e ulaşmıştır.343
343 Onur ALTIN, Ayşen KAYA, “Türkiye’deki Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensel İlişkinin Analizi”, Ege Akademik Bakış Dergisi, No. 9 (1), (İzmir, 2009).
s.253.
ekil 3. 4. Türkiye’de Ar-Ge Harcamalarının GSYİH’daki Payı (1990-2005)
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=8&ust_id=2 Erişim Tarihi: 23.05.2009
Türkiye’de teknoloji ve yenilik yatırımları da Ar-Ge yatırımları gibi, AB ve OECD ülkelerinin gerisinde kalmaktadır. 2002 – 2004 yılları arasında sanayi işletmeleri içerisinde yenilik yatırımları yapan firmalar, toplam sanayinin
%34,5’ini oluşturmaktadır. Hizmetler sektöründe ise 2002 – 2004 yılları arasında bu oran sadece % 25,9 olarak gerçekleşmiştir.344
1.2. Ekonomik Büyüme ve Temel Finansal Göstergeler
Türkiye ekonomisindeki büyüme oranları yıllara göre büyük değişiklikler göstermektedir. 1994’de %6 büyüme gerçekleşirken, bu oran, 1995-1997 yılları arasında %8’e çıkıp, 1999 yılı itibariyle büyük bir düşüş yaşayarak %5’e
344 http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=9&ust_id=2 Erişim Tarihi: 23.05.2009
gerilemiştir.345 Türkiye ekonomisi, 2000 – 2005 yılları arasında ortalama %5 büyüme gerçekleştirmiştir ve 2006 yılında %6,1 olarak gerçekleşen büyüme oranı 2007 yılında %4’e gerilemiştir. 2008 yılında tüm dünyada etkili olan küresel ekonomik krizden Türkiye Ekonomisi de etkilenmiş ve büyüme oranı
%1,1’e düşmüştür. Türkiye’de büyüme oranlarının değişim grafiği ekil 3.5’deki gibidir.
ekil 3. 5. Türkiye Ekonomisi’nin Büyüme Değişim Grafiği (%) Kaynak: TÜİK Verilerinden Derlenmiştir.
Türkiye’de enflasyon oranları en büyük değişimi gösteren finansal göstergelerin başında gelmektedir. On yıl kadar öncesinde, 1998 yılında %70 civarındaki enflasyon oranları ilk kez 2000 yılında %40’ın altına inmiştir.346 ekil 3.6’dan izlendiği gibi, Türkiye’de enflasyon oranları 2001 krizinden dolayı tekrar artışa geçmiştir. 2004 yılında ise Türkiye için tek haneli enflasyon dönemi başlamıştır.
345 MARTIN ve diğerleri, a.g.e, 2002. s.121.
346 STAJANO, a.g.e, 2006. s.413.
ekil 3. 6. Türkiye’nin 1998 – 2009 Enflasyon Yüzde Değişim Grafiği (TÜFE)
Kaynak: Stajano, 2006, s. 413
EU Commission “EU Sectoral Competitiveness Indicators” 2005, 2008 ve 2009 Verileri Eurostat
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
Erişim Tarihi: 24.05.2009
Türkiye’de tüketici fiyatları artış oranı TÜFE, yıllar içerisinde oldukça dalgalı bir seyir izlemiştir. Bu oran, 1980 yılında %110.2 iken, gittikçe azalarak 2003 yılında %25.3 oranına gelmiştir. En büyük düşüş ise 2004 yılında yaşanmıştır ve Türkiye 2004 yılında, son yirmi yılın en düşük tüketici fiyat artış oranı olan %9.4’e ulaşmıştır.347 Türkiye İstatistik Kurumu, 2009 yılı Nisan ayında, tüketici fiyatları endeksine göre enflasyon oranını %9.98 olarak belirlemiştir.348
347 DPT, Uluslararası Ekonomik Göstergeler – 2008. s.27.
348 http://www.tuik.gov.tr/Gosterge.do?metod=GostergeListe&tb_id=17&ust_id=6 Erişim Tarihi: 23.05.2007
2. Türkiye Ekonomisinin Rekabet Edebilirliğinin Avrupa Birliği Geneli ve