Türkiye’de Sosyal Tarih AnlayıĢına Katkıda Bulunan Diğer

2.2.3.1. Türk Tarih Kurumu

Genç Cumhuriyet‟in 1930‟lu yılları, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti için millî dil, kültür, tarih politikalarının yoğunlaĢtığı, bu bağlamda tarih ve tarihçinin de devlet eliyle görevli olarak belli misyonları sağlamak adına görevlendirildiği bir dönem olmuĢtur.271

Bu amaçla Atatürk Türkiye‟de tarih anlayıĢının geliĢmesi için öncelikle 1930 senesinde, Afet Ġnan‟ın da konuya eğilmesi sayesinde Türk Tarih Kurumu‟nun temeli atılmıĢtır.272

Kurum 1937 yılından itibaren Belleten dergisini yayın hayatına sokmuĢtur. Belleten dergisinin adını Atatürk bizzat kendisi koymuĢtur ve hayatının sonuna kadar kurumun çalıĢmalarıyla yakından ilgilenmiĢtir. Tarihe ve bu kuruma verdiği değer vasiyetnamesinde ĠĢ Bankası‟ndaki hisselerinin gelirinin yarısını kuruma bağıĢlamasından anlaĢılabilir. Daha sonraki CumhurbaĢkanları da kurumu korumak ve geliĢtirmek için çeĢitli çalıĢmalar yapmıĢtır.273

1982 yılında yeni anayasa ile kurum Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesine alınmıĢtır. Türk Tarih Kurumu

270Zafer Toprak, Milli İktisat-Milli Burjuvazi(Türkiye‟de Ekonomi ve Toplum1908-1950), (Ġstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995), s.20-21.

271 ġimĢek ve Aköz, , Türkiye‟de Akademik Tarihçilik-Profesyonel Tarihçiliğe Kısa Bir Bakış 2017, s.16.

272 Türk Tarih Kurumu, Tarihçe , http://www.ttk.gov.tr/genel/tarihce , EriĢim Tarihi: 16.12.2017. 273Türk Tarih Kurumu, Tarihçe , http://www.ttk.gov.tr/genel/tarihce , EriĢim Tarihi: 16.12.2017.

bu dönemden de kuruluĢ amaçlarına uygun olarak faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiĢ ve etmektedir.

Türk Tarih Kurumu ilmi araĢtırma ve yayınları ile yetinmeyip milletlerarası nitelikte Türk Tarih Kongreleri düzenlemektedir. Bunlardan ilki 2-11 Temmuz 1932 tarihlerinde toplanmıĢtır. Türk tarihinin açıklanması ve belgelenmesi amacıyla 20-25 Eylül 1937 yılında Dolmabahçe‟de yapılan II. Kongre ise yabancı bilim adamların da kongreye katılımıyla uluslararası nitelik kazanmıĢtır. Kongre dolayısıyla Atamızın ölümüne dek Dolmabahçe‟de kalan bir sergi düzenlenmiĢ ve bu sergide tarih öncesinden Cumhuriyet dönemine dek yurdumuzda ve Ortadoğu‟da geliĢen büyük uygarlıklar, maketler, mülajlar, resimler ve grafiklerle canlandırılmıĢtır. Yine Atatürk‟ün sağlığındaki direktifleriyle 22 Ağustos 1935‟te kurum baĢta Alacahöyük‟te olmak üzere yurdun çeĢitli bölgelerinde kazı çalıĢmaları baĢlatıp arkeolojik araĢtırmalar yapmıĢtır. Bu kazılardan çıkan değerli eserler pek çok müzede yerini almıĢtır. 1996 yılından itibaren ise ilk defa yurtdıĢında kurum biri Kırgızistan‟ın Tanrı Dağları‟nda Son-Köl‟de, diğeri Ukrayna‟da Özi bölgesinde olmak üzere iki kazı çalıĢması daha baĢlatmıĢtır. Öte yandan Türkçeye çevirisi yapılan Çin Ġmparator günlükleri Çin‟den getirilmiĢ ve Rusya Bilimler Akademisi Tarih Bölümü ile bir anlaĢma yapılarak, Rusya arĢivlerindeki Türk tarihine ait belgelerin katalogu hazırlanmıĢtır. Tüm bu çalıĢmalar dikkate alındığında kurumun sosyal tarihçilik anlayıĢına uygun hareket ettiği görülmektedir.274

2.2.3.2. Kadro Hareketi

1935‟li yıllarda Türkiye‟deki modern tarihçiliğin geliĢiminde mutlaka bahsedilmesi gereken bir hareket vardır ki o da Kadro Hareketi‟dir. ġevket Süreyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim Tör, Ġsmail Hüsrev Tökin ve Burhan Asaf Belge gibi önemli isimlerin yer aldığı dergi sol akımlar ile iktisadi sosyal tarihçilerin kaynaĢmalarını sağlamıĢtır. Bu hareketin etkisiyle birçok milliyetçi veya sol görüĢlü tarihçiler, Annales‟in sancağı altında iktisadi ve sosyal tarih zemininde buluĢmuĢ ve uzlaĢmıĢlardır. Yani bir açıdan da Annales Okulu‟nun Türk tarihçiliği üzerindeki ilk etkisini iktisadi ve sosyal tarih vasıtasıyla gösterdiği söylenebilir.275

274 Türk Tarih Kurumu, Tarihçe , http://www.ttk.gov.tr/genel/tarihce , EriĢim Tarihi: 16.12.2017. 275 E.Ayan,Türk Tarihyazımının Evriminde Annales Kuramının Yorumu, s.90-91.

En büyük amacı basında fikir hareketlerini gün ıĢığına çıkarmak olan Kadro harekâtı Yakup Kadri‟nin Tiran büyükelçiliğine tayin edilmesiyle sona ermiĢtir. 1935 yılında çıkardığı son 36. sayısı ile yayın hayatına son veren dergi, ġevket Süreyya‟nın İnkilap ve Kadro adlı eserini yayımlamıĢtır.276277

2.2.3.3. Sosyal Tarih Ġçerikli Köy Konulu ÇalıĢmalar

Son olarak Türkiye‟de sosyal tarihçilik alanına yapılan katkılar arasında, Cumhuriyet aydınlanması için yapılmıĢ bir giriĢim olan Köy Enstitüleri‟ne dair oluĢturulmuĢ eserleri atlamamak gerekir. Nurgün Koç (Türk Kültür Tarihi Ġçinde Köy Enstitüleri), Ahmet Köklügiller (Köy Enstitüleri Nedir? Ne Değildir?), Mustafa Gazalcı(Köy Enstitüleri Sistemi), Mahmut Saral(Köy Enstitüleri Uyuyan Devin UyanıĢı), Güler Yalçın (Canlandırılan Ütopya Köy Enstitüleri), Ġbrahim ġimĢek (Neden Köy Enstitüleri)… bu alanda çalıĢmalar yapan önemli isimlerden sadece birkaçıdır. Bu eserlerde o yıllarda Türkiye‟nin köylerindeki yaĢantının, eğitim durumunun nasıl olduğundan kısacası köylerin tüm sosyo- ekonomik Ģartlarından bahsedilmiĢtir. Aynı zamanda Ģehir hayatı ile köy hayatının kıyaslamaları yapılmıĢ ve ülkenin o zamanki siyasi politikaları da iĢlenmiĢtir.

Sosyal tarihçiliğin neredeyse tüm ilkelerine rastlanan Köy Enstitüleri üzerine yapılan bu çalıĢmalardan biri olan Nurgün Koç, Türk Kültür Tarihi İçinde Köy Enstitüleri eserinde öncelikle, Köy Enstitüleri‟nin temelinin eğitmen kursları olduğundan, sonra Trakya-Kepirtepe, Kastamonu-Gölköy, Ġzmir-Kızılçullu, EskiĢehir- Çifteler gibi merkezlerde köy öğretmen okulları açıldığından bahsetmiĢtir. 17 Nisan 1940‟ta çıkarılan yasa ile bu okulların Köy Enstitülerine dönüĢtürüldüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim Genel Müdürlüğü‟ne getirilen Ġsmail Hakkı Tonguç önderliğinde ülkenin her tarafına yayıldığı bilgilerinin yanı sıra, Köy Enstitüleri‟nin üretimde ve paylaĢımda sosyal adaleti sağlamayı amaçladığı eserden öğrenilir. Enstitülerin görevinin sadece köy öğretmeni yetiĢtirmek değil, öğretmenle birlikte her meslekten elemanlar yetiĢtirmek olduğu verilen örneklerden anlaĢılır. Kısacası eserde, Köy Enstitüleri ile ilgili tüm geliĢmeler; kültürel, sosyal, siyasal ve eğitim yönleriyle

276 Ġsmail Parlatır, Kadro, (Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, Cilt: 24), s:14. 277 ġevket Süreyya Aydemir, İnkilap ve Kadro, (Ankara:Kadro Serisinden:1, 1932), s.149-150.

iĢlenmiĢ veenstitüler hakkında yapılan eleĢtiriler ve neden kapatıldığı tarafsız bakıĢ açısıyla aktarılmıĢtır.278

Nurgün Koç‟un bu konuda ayrıca Köy Enstitüleri Hakkında Sözlü Tarih Araştırması adlı bir makalesi vardır. Bu makalede de sosyal tarihçiliğin izlerine rastlanır. Örneğin makalede görüĢme yapılan Köy Enstitüsü mezunu öğretmenlerinden Cemal Ünal‟ın ifadelerinden Cumhuriyet sonrası Türk halkının tarihi hakkında önemli bilgilere eriĢilir.279

2.2.4. Türkiye’de Sosyal Tarih AnlayıĢıyla Hareket Eden Popüler