Annales’in Ġkinci Dönemi(1945-1968): Fernand Braudel

Fernand Braudel XX. yüzyıldaki en önemli tarihçilerden biridir. Braudel ilk baĢlarda geleneksel tarih anlayıĢı taraftarıdır ve ilk çalıĢmalarını Fransız Devrimi araĢtırmaları üzerine yapmıĢtır. Sonradan Braudel bu yıllardaki çalıĢmaları için: “politikanın, büyük adamların, kısaca olayların yüzeysel tarihine odaklanan çalışmalardı” ifadesini kullanmıĢtır. 1923 yılında Sorbonne‟daki öğrenimin ardından Cezayir‟de101

öğretmenlik102 yapmaya baĢlayan Braudel‟in, Fransa‟ya Akdeniz‟i karĢı

99Suraiya Faroqhi, “Duyguların da Bir Tarihçesi Vardır: Lucien Febvre‟nin Yapıtları‟‟, Toplum ve Bilim, Baskı:28, (1985), s.152.

100Sönmez,Annales Okulu‟nun ve Türkiye‟de Tarihyazımı(Annales Okulu‟nun Türkiye‟deki Tarihyazımına Etkisi: Başlangıçtan 1980‟e ), s.65.

101Ayan,Türk Tarihyazımının Evriminde Annales Kuramının Yorumu, s.81. 102 Burke,Fransız Tarih Devrimi:Annales Okulu,s.70.

sahilden tepetaklak görmesi çoğu tarihçinin kendini sınırladığı yerel ve ulusal çerçeveden zamanla uzaklaĢmasına ve daha geniĢ ufuklara ulaĢmasına imkân sağlamıĢtır.103

Braudel‟in Febvre ile tanıĢması, aslında II. Felipe merkezli bir tez hazırlama konusunda hazırlanırken tezinin konusunu değiĢtirmesini ve Akdeniz‟e doğru kaydırmasını sağlamıĢtır. Braudel 1946 yılında Annales dergisinin yöneticileri arasına katılınca Colléga de France‟da Febvre‟ın boĢalan kürsüsüne atanmıĢtır. Ġkinci Dünya SavaĢı‟nda Almanlar tarafından kurĢuna dizilen Marc Bloch‟un ardından Lucien Febvre‟nin Annales ekolünün baĢında ekonomik tarihin baskınlığını azaltarak dil bilimi ve coğrafyayı ele alması Fernand Braudel‟in devraldığı ekolün nasıl bir güzergâh izleyeceğini belirlemiĢtir.104

Annales‟in birinci kuĢağının oluĢturduğu Annales Tavrı‟nı aynen koruyan Braudel akademik olarak hızla ilerlemiĢ ve bu sırada Annales‟in ilkelerinin daha da belirginleĢmesini sağlamıĢtır.”105

Fernand Braudel bunu yaparken toplumsal olguların algılanmasının bütünüyle yeni bir yolunu aramıĢtır. Onun tarih anlayıĢında aktörler ile olayların anlam kazanması ancak, tarihsel olaylar ve dönüĢümlerin bir araya toplanmıĢ farklı birçok yapısal koĢulun gücüyle meydana gelmiĢtir. Kendisi sosyal tarihçiliğin bakıĢ açısıyla tarihi Ģu sözlerle tanımlamıĢtır: “Tıpkı satrançta binlerce hamle kombinasyonu olması gibi, her zaman değişen, yine de her zaman aynı olan, monoton bir oyun.”106107

Annales‟e zamanda görecelik kavramını katan Braudel‟e göre üç çeĢit tarihsel zaman dilimi vardır ve bu tarihsel değiĢimlerin hızları birbirinden farklıdır. Günümüzden geriye doğru gidildiğinde ve biraz gelecekteki tarih anlayıĢını içeren ilk tarihsel zaman, coğrafi diğer bir tabir ile jeolojik zamandır. Bu zaman dilimindeki tarih akmakta ve değiĢmekte çok yavaĢ, ısrarlı geri dönüĢlerden ve sürekli olarak yenilenen devrelerden meydana gelmektedir. Ortadaki tarih dilimi toplumsal tarihtir. Bu üstteki

103Sönmez, Annales Okulu‟nun Türkiye‟deki Tarih Araştırmalarına Etkisi, s.70-71.

104Ömer Lütfi Barkan,“Filipe II. Devrinde Akdeniz ve Akdeniz Memleketleri”, İstanbul Üniversitesi İ.F.M, Cilt:XII, Sayı:3, Ġstanbul , (1951), s. 173.

105 Mehmet Ali Kılıçbay,“Annales Okulu‟nun Sonuncu Pîri Fernand Braudel (1902-1985)”, Tarih ve Toplum Dergisi, Cilt:5,Sayı:26,(1986), s.45.

106 Clark,Çağdaş Temel Kuramlar-Annales Tarihçileri, s.239. 107 Malhut, Sistem ve Tarih, s.211.

tarih anlayıĢına göre daha hızlı ama yine de yavaĢ hareket eden, ekonomik sistemleri, devletleri, toplumları ve uygarlıkları konu edinen tarihtir. En altta ise siyasi olayların ve bireylerin tarihi olan kısa süreli, geleneksel tarih vardır. Uzun süreli jeolojik tarih için yapı, orta süreli ya da toplumsal tarih için konjonktür108

, kısa süreli ya da bireysel tarih içinse olay tarih terimlerini kullanan Braudel, tarihin sadece olayların yer aldığı kısa süreli zamana odaklanmak yerine coğrafi ve kültürel yapıların içinde oluĢtuğu uzun süreli zamanı gözetmesi gerekliliğini savunmuĢ, uzun süre ile yüzeysel olarak ifade ettiği olay tarihin gerisinde yatan nedenleri ortaya çıkarmayı amaçlamıĢtır.109

Braudel‟in tarih ve sosyolojinin kendi içlerinde yaĢaması gerektiğini düĢündüğü dönüĢümü birbirleri ile etkileĢimleri üzerinden mümkün gördüğü ifadelerinden anlaĢılmaktadır. Braudel çalıĢmalarında Marc Bloch‟un disiplinler arası yaklaĢımına sadık kalarak karĢılaĢtırmalı yöntemi sık sık kullanmıĢtır. O kendisine sosyal tarihçiliğin, tarihi toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan kesiĢme noktasında gören anlayıĢını hayata geçirmeyi prensip edinmiĢ110

ve Akdeniz ve Akdeniz Dünyası adlı tez çalıĢmasını bu yöntemle ele almıĢtır.111

Bu çalıĢma çok ses getirmiĢ ve daha sonra diğer pek çok tarihçi ve düĢünüre esin kaynağı olmuĢtur.

Özetle Braudel‟in Annales Okulu çerçevesinde tarih ilmine en büyük katkısının, iki dev eseri olan iki ciltlik Akdeniz ile üç ciltlik Maddi Uygarlık, Ekonomi ve Kapitalizm adlı kitaplarında uyguladığı metotta gizlidir denilebilir. Her iki eser de yazarın kendi benzetmesi ile üç katlı birer bina gibi inĢa edilmiĢtir. Zemin kat yavaĢ değiĢenin, dip dalgalarının veya doğrudan doğruya yapıyla ilgili unsurların tarihiyken, onun üstündeki ilk kat ekonominin ve toplumla ilgili hususların incelendiği kattır. Burada yapı ile ilgili olmayan fakat yine de yavaĢ değiĢen bir alanın tarihi söz konusudur. Sonuncu kat ise hızlı değiĢeni yani olayı ve siyaseti konu edinmiĢtir.112

108 Ramazan Acun, “Konjonktür, Tarih ve Tarihçi: Metot Vurgulu Bir AraĢtırma,” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:32, Sayı:1,(Haziran -2015), s.15.

109 Yapıcı,Annales Okulu‟nun Siyasi Tarih Disiplinine Etkileri: Türkiye Örneği,s.97.

110 Fernand Braudel, Maddi Uygarlık ve, Ekonomi ve Kapitalizm XV.-XVIII. Yüzyıllar(Gündelik Hayatın Yapıları), Çev: Mehmet Ali Kılıçbay, Cilt:1, Baskı:2, (Ankara: Ġmge Kitabevi, 2004),s.21.

111Fernand Braudel, II. Felipe Dönemi‟nde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Çev: Mehmet Ali Kılıçbay, Cilt:1, (Ankara:Ġmge Kitabevi,1993), s.21.

112Mehmet Ali Kılıçbay, Fernand Braudel, (Türkiye Diyanet Vakfı Ġslam Ansiklopedisi, Cilt:VI), s.333.

Braudel‟in Annales macerası Annales‟in sekreteri olan Mandrou ile anlaĢamaması ve Mandrou‟nun istifası ile Annales‟i yenilemek için Emanuel le Roy Ladurie, Marc Ferro ve Jacques Le Goff gibi genç tarihçileri yanına çekmesi Ģeklinde devam etmiĢtir. Emekliliğe ayrıldıktan sonra dahi Annales‟te ağırlığını sürdüren Braudel, Fransa dıĢındaki Avrupa ülkelerinden gelen genç tarihçileri Paris‟te çalıĢmalarını sürdürmeleri için destekleyerek Annales tarih anlayıĢının yurtdıĢında da yaygınlaĢması için uğraĢmıĢtır. Braudel Annales‟in temel yapısının Bloch ve Febvre tarafından meydana getirildiğini sadakatle ifade ederken daha sonra gelenlerin yeni örnekler, yeni formüller ve yeni deliller bulup Annales hareketine canlılık kattıklarını ancak yeni usuller meydana getirmediklerinden Ģikâyet etmiĢtir. 1985 yılında vefat eden Braudel, vefatına kadar pek çok tarihçiye tezini oluĢtururken yardımcı olmuĢtur.

1.2.1.3. Annales’in 3. Dönemi(1968-1990): Andre Burguiere ve Jacques Revel