Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Kurulması

Şimdiye kadar yapılan kalkınma planları bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasında etkisiz kalmış ve kapsamlı bir uygulama şansı bulamamıştır. Türkiye’nin bölgesel kalkınmayı gerçekleştirme sürecinde temel ihtiyacı, yerel aktörlerin harekete geçirilmesi ve işbirliği içinde kendi sorunlarına devletten yardım beklemeksizin çözüm ürettikleri yeni bir kalkınma anlayışını yerleştirilmesidir. Bu model dâhilinde kurulması öngörülen kalkınma ajanslarının temel amacı; kamu kesimi, özel kesim ve STK’lar arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürebilirliğini sağlamak ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmaktır. Bölgesel gelişme alanındaki kaynak sorununun çözümüne katkı sağlayacak olan Avrupa Birliği

Bölgesel Kalkınma Programları’nın etkin bir şekilde yönetilmesi, uygulanması ve izlenmesine de imkân sağlayacak kalkınma ajansları; Avrupa Birliği Bölgesel Kalkınma Programları’nın uygulandığı az gelişmiş yörelerden başlayarak ülke genelinde 26 Düzey 2 bölgesinde kurulması planlanmaktadır.

Tablo 9‘da, kalkınma ajanslarının kuruluşları, statüleri, görev ve yetkileri, organları, personel rejimleri, bütçeleri açısından gösterilmektedir. Kalkınma ajanslarının küresel model kalkınma ajanslarından farkı, mutlaka ajansın başında koordinatör vali bulunmasıdır (ÇALT, 2005:7-18).

Tablo 1:Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yapısı Amacı Bölgesel gelişmeyi hızlandırmak

STK ile kamu işbirliğini sağlamak NUTS’a uyumluluk

Kalkınma planı ve yıllık programlara uyumluluk

Kuruluşu Bölge ihtiyaç ve önceliklere göre bakanlar kurulu kararı ile Statüsü DPT’nin ilgili kuruluşu

İdari ve mali özerkliğe sahip Tüzel kişiliğe haiz

Bütün işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi

DPT’nin bağlı olduğu bakanlıkla ilişkili düzenleyici ve denetleyici, bir üst kurul gibi

Görev ve Yetkileri

Fiziki bölge planları hazırlamak, yönetişimle belirlenmiş bölge stratejileri belirlemek, Bölge planının uygulanmasını izlemek ve denetlemek, AB fonlarını kullanmak ve yönetmek, İl geliş planlarının hazırlanmasında yardımcı olmak, Bölgeyle ilgili diğer projeleri izlemek, değerlendirmek ve raporlamak, Sermayeye, küçük orta işletmelere teknoloji, ekonomi, hukuk vb konularda ARGE yardımı yapmak, Diğer kuruluşlar arası koordinasyon, DPT stratejilerine uygun planlama

Organları Yönetim Kurulu

Danışma Kurulu: Diğer valiler, DPT temsilcisi, Ajans Genel Sekreteri, Üniversite temsilcileri, Sermaye kesiminin odaları,Türkiye İş Kurumu,

Bankalar,Basın yayın,Belediye başkanları, İl genel meclisi, Diğer STK’lar Genel Sekreterlik

Ajansın başı koordinatör bir vali Personel

Rejimi

İdari hizmet sözleşmeli personel, Emekli sandığı+657’ye tabii disiplin hükümlerinin kabulü

Bütçesi % 30 Özel sektör %30 İl özel idareleri

Uluslararası fonlar ve yardımlar

Belediyelere genel bütçeden ayrılan paydan belli bir kısım

DPT tarafından Ocak 2005’de hazırlanan Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu Koordinasyonu ve Görevleri Hakkındaki Kanun’a göre, kalkınma ajanslarının, kamu- özel ortaklığı anlayışına uygun bir yapıda kurulması öngörülmektedir. Bu bakımdan, normal kamu kuruluşu niteliğinde bir kurum olmadığı gibi kanunda düzenlenmeyen bütün işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi olarak faaliyet gösterecektir. Kalkınma ajanslarının; bürokratik hiyerarşi ve işlemleri esas alan bir kamu kuruluşu şeklinde yapılanması yerine, bölgelerin rekabet gücünü artırmak üzere hızlı karar alabilen, hızla hizmet sunabilen, değişen koşullara uyum sağlayabilen, özel sektör mantığıyla çalışan, bölgedeki tarafları katılımcı bir platformda toplayarak ortak bölgesel kalkınma hedefi doğrultusunda yönlendirebilen, hesap verilebilir, saydam ve esnek bir yapıda kurulmaları öngörülmektedir. Türkiye’de kurulması planlanan ajansların görevleri ve yetkileri şunlardır:

• Yerel yönetimlerin planlama çalışmalarına teknik destek sağlamak

• Bölge plan ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak,

• Bölge plan ve programlarına uygun olarak, bölgenin kırsal kalkınma ile ilgili kapasitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak ve bu kapsamdaki projelere destek sağlamak,

• Bölgede kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülen ve bölge plan ve programları açısından önemli görülen diğer projeleri izlemek.

Bölgesel gelişme hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik olarak, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek,

Ajansa tahsis edilen kaynakları, bölge plan ve programlarına uygun olarak kullanmak veya kullandırmak,

Bölgenin tabii, iktisadi ve beşeri kaynak ve imkanlarını tespit etmeye, ekonomik gelişmeyi hızlandırmaya ve rekabet gücünü artırmaya yönelik araştırmalar yapmak, yaptırmak, başka kurum ve kuruluşların yaptığı araştırmaları desteklemek,

Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının, ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslar arası düzeyde tanıtımını yapmak veya yaptırmak,

Bölge illerinde yatırımcıların, kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki alanına giren izin ve ruhsat işlemleri ile diğer idari iş ve işlemlerini, ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde sonuçlandırmak üzere tek elden takip ve koordine etmek,

Yönetim, Üretim, tanıtım, pazarlama, teknoloji, finansman, örgütlenme ve işgücü eğitimi gibi konularda, ilgili kuruluşlarla işbirliği sağlayarak küçük ve orta ölçekli işletmelerle yeni girişimcileri desteklemek,

Türkiye’nin katıldığı çok taraflı uluslar arası programlara ilişkin faaliyetlerin bölgede tanıtımını yapmak ve bu programlar kapsamında proje geliştirilmesine katkıda bulunmak şeklinde belirlenmiştir.