İtalya’da Bölgesel Kalkınma Uygulamaları ve Kalkınma Ajansları

İtalya’da bölgesel kalkınma ajansı uygulamaların geçmişi, bölgelerin oluşturulması, merkezi yönetimden yerel ve bölgesel idarelere yetki devri süreciyle sıkı sıkıya bağlıdır. Esas olarak kalkınma ajansları 1970’li yılların başında bazı İtalyan bölgeleri tarafından kurulmuşlardır. Bu tarihlerde merkezi hükümetin ekonomi politikası alanında geniş yetkileri bulunuyordu ve bölge hükümetleri ile kalkınma ajanslarının kendilerine verilmiş görevleri vardı. Bunun yanında hemen her sektör için ulusal kalkınmanın hedefleri merkezi hükümet tarafından belirleniyordu. İlk kurulduklarında bölgesel yönetimlerin temsil ettikleri bölgelerin ekonomisine müdahale güçleri oldukça azdır veya hiç yoktur (www.eurada.org).

İtalya neredeyse kırk yıldan bu yana yerel kalkınmaya tanıklık etmiş olsa dabu kalkınmayı açıklayacak tek bir kurumsal yapı ve tanımlama bulmak zordur. İtalya, Avrupa’da bölgeler arası gelişmişlik farkının en belirgin olduğu ülkelerden biridir ve sosyo-ekonomik olarak iki büyük bölgeye ayrıla gelmiştir: zengin bir Kuzey ve kötü performans sergileyen bir Güney.

Son 10-15 yılda özellikle Kuzeydoğu ’da yer alan bölgeler bir “ekonomik mucize” yaşadılar: sıfıra yakın işsizlik, yabancı işgücü ihtiyacı, yüksek üretkenlik ve kişi başına yüksek gelir. Yerel kalkınma kuruluşları bu sürede yabancı ülkelerden işgücünü bölgeye çekmek ve bu işçilere daha iyi yaşam koşulları sağlamak, piyasaları genişletmek ve sağlamlaştırmak, genç insan kaynaklarını eğitmek ve çekmek gibi sorunlarla uğraştılar. Güney’deki bölgeler ise her zamanki gibi kalkınmada geri kaldılar. Bazı istatistiklere göre bölgedeki GSMH’nin yaklaşık %20’si yeraltı ekonomisi tarafından sağlandı. Bu bölgelerde bölge içi kalkınma yaratma umudu AB’nin yapısal fon sistemlerinden gelecek önemli para miktarlarını kullanabilmeye bağlanmıştır.

İtalya’da yerel kalkınmanın tarihi uzun ve karmaşıktır. İtalya’da yerel kalkınma her zaman yönetişime dayalı olarak gelişmiştir. Ancak taraflar farklı şekillerde bir araya gelmişlerdir. Bu özerk model küçük ve orta boy işletmelere(KOBİ’ler) dayalıdır. Bilindiği gibi KOBİ’lerin kimliği yerel bir üretim yeteneğine sıkı sıkıya bağlıdır. Kurumların sağladıkları kamusal ekonomik destek sonradan gelmiş, KOBİ’lere

üretkenliği ve yerel kalkınmayı arttırmak için gereken tüm hizmet ve malları, ayrıca gerekli altyapıyı sağlamıştır (Amin, 1991).

1990’ların başında uygulamaya konulan ve “ayakta kalmayı” başaran deneyler ki bunlar kendiliğinden ve alana bağlı deneylerdi, zaman içinde gerçek bir yerel kalkınma planına dönüşmüşlerdir. AB yapısal fonlarının daha fazla ve daha verimli şekilde uygulanması karar alma sisteminin karmaşıklığını arttırmakla beraber gerekli bir ekonomik bütünleşmeyi de sağladı. Bu deneyler arazi sisteminin belirli bir özelliğine bağlıydılar, hatta kimi örneklerde sanayi yöresi modellerine dayanıyorlardı. Bugün yerel kalkınma daha fazla çeşitlilik gösterir, sadece sanayiyle değil tarım, turizm, balıkçılık, ticaret, vs. ile ilgilidir. Ayakta kalan ve bugün de uygulanan yerel kalkınma süreçlerinin ortak özelliği hepsinde yerel failler tarafından yaratılan ve yönetilen, bölgedeki rekabet etmenlerine dayanan bir içsel kalkınma gözlemlenmesidir;

• Yerel kaynakların kullanılması (emek, sermaye, mesleki yetenekler, diğer maddi kaynaklar),

• Sermaye birikimi sürecinin yerel olarak denetlenebilmesi, kolektif zekânın yenilenmesini ve üretilmesini denetleme ve destekleme yetisi,

• Sektör içi ve sektörler arası bağımlılıklar yaratma yetisi.

İtalya’da üzerinde uzlaşılmış bir zaman çizelgesi vardır. Bu çizelge bölgesel anlaşmalar, stratejik kentsel planlar ve alan sözleşmeleri gibi çeşitli yerel eylem programlarını içerir (Dall’olio, 2007:64-66).

İtalya’da farklı yapılar gösterse de başlıca iki tür bölgesel kalkınma ajansı sistemi bulunmaktadır: Ulusal Kalkınma Ajansı olan Sviluppo Italia tarafından kurulan ve yönetilen bölgesel ajanslar ve bölge yönetimleri ve bölgelerdeki diğer aktörler tarafından kurulan ve yönetilen ajanslar. Bazı bölgelerde her iki tür ajansında mevcut olduğu (hatta sermaye ortaklığı bulunduğu) gözlenirken bazı bölgelerde ise, yalnızca Sviluppo Italia tarafından veya bölge yönetimi tarafından kurulan ajanslara (Örn. Puglia Bölgesi) rastlanmaktadır. Öte yandan, her iki tür ajansın yapılanmasında özel sektöre, özellikle finans sektöründe çalışan şirketlere ve bankalara yer verildiği, ancak ajansın tüm faaliyetlerinin, genellikle hisselerinin de büyük bölümüne sahip olan kamunun kontrolünde olduğu görülmektedir (İZKA,2008:384).

Sviluppo Italia’ ya bağlı olarak faaliyette bulunan ve yapısal olarak benzerlikler gösteren, 17 bölgesel ajans bulunmaktadır. Bu ajanslar, bütün ülkeye yayılmış yayılan kuluçka merkezleri (inkubatörler) ile birlikte ele alındığında oldukça gelişmiş bir şebeke oluşturmaktadır. Sviluppo Italia’nın Bölge Ajansları, genel işlevleri bakımından ulusal ajans koordinasyonunda olmakla birlikte, mali ve hukuki uygulamalarını, hisselerinde çeşitli oranlarda pay sahibi olan bölgesel idari yapılanmalara uygun olarak yürütmektedirler. Bunlar bölgelerine yatırım çekme, (yabancı sermaye) bölgelerinde iş yaratma ve geliştirme ile yerel kamu kuruluşlarını destekleme fonksiyonlarını yerine getirmektedirler (İZKA, 2008:385).

İtalya’da devle t tarafından kurulan bu ulusal nitelikli ajans ve onun bölgesel ajansları yanında ondan önce ve sonrasında yerel ölçekte kurulmuş ve faaliyetlerini sürdürmekte olan farklı yapıda ve ortaklıkta ajanslar da vardır. Bunların en öne çıkanlarından ve başarılı olanlarından biri de Ervet’ tir. Ervet, İtalya’nın ve Avrupa’nın en gelişmiş bölgelerinden biri olan Emiglia Romagna’ da 1974 den beri faaliyetlerini sürdürmektedir. KOBİ’lere dayalı bölge ekonomisini geliştirmek üzere, bölge idaresine bağlı bir kamu kuruluşu niteliğinde kurulmuş olan ajans, 1993 ve2003 yıllarında yapılan yasal düzenlemelerle bölgesel bir kalkınma ajansına dönüştürülmüştür. Karma bir yapıya sahip olan Ajansın hisselerinin %80’i bölgesel hükümete, %19’u yerel bankalara ve %1’i odalar, zanaatkâr birlikleri ve belediyelere aittir. Kurulduğu günden itibaren büyük bir gelişim gösteren Ervet’ in şu an 10hizmet merkezi ve bir koordinasyon birimi bulunmaktadır (Dall’olio, 2007:70-71).

31 Mart 2003 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren kanun, ERVET’i bölgenin ekonomik kalkınmasına ilişkin yürütülecek çalışmalarda ana aktör olarak tanımlamakta, bölgedeki kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektöre finans ve teknik destek sağlamak, bölgeye ilişkin araştırma ve analiz yapmak, bölgede yürütülecek kalkınmaya yönelik program ve projeleri koordine etmek, yatırım çekmeye yönelik olarak bölgenin tanıtımını yapmak konularında Ajansa görev ve yetki vermektedir. Ervet’ in yürüttüğü faaliyetleri şöyle özetleyebiliriz(www.ervet.it):

• Bölgede faaliyet gösteren işletmeleri yeniliklerden haberdar etmek, teknoloji transferi ve bilgi aktarımı sağlamak,

• Bölgesel kalkınma stratejisi geliştirmek,

• Bölgenin yatırım olanaklarının tanıtımını yapmak ve bölgeye yabancı sermaye çekmek,

• AB programlarının tanıtımını yapmak ve bu programlardan yararlanmak isteyenlere teknik destek ve danışmanlık hizmetleri vermektir.