Türkiye Đstanbul Park Formula 1 Pisti

Başkent olmasa da Đstanbul, Türkiye’nin önde gelen sanayi, ticaret ve kültür merkezidir. Kent Avrupa’yı Asya’dan ayıran Đstanbul boğazının iki yakasını kaplamaktadır. Kent aynı zamanda önemli bir demiryolu merkezidir. Birkaç uluslar arası hat burada son bulur ve Asya yakasında yeni bir hat başlar. Yunan Ortadoks Kilisesinin ve Ermeni Patrikhanesinin başpiskoposluk merkezi Đstanbul’dadır. Kentte 157 Hıristiyan kilisesi, 2000 camii,17 sinagog ve 10 manastır bulunur (Yener, 1998, s.265).

Şehir M.Ö. 7 yy.da Kalkedon adıyla Kadıköyde kurulan yerleşimin karşısında Topkapı sarayının olduğu yere Byzantion adıyla bir şehir kurulmuş ve yerinin öneminden dolayı gittikçe gelişen bir merkez olmuştur. Bu şehir hakkında Roma devrine kadar fazla bir bilgiye sahip değiliz. Kısa dönem egemenlikleriyle şehir el değiştirmiştir. Roma imp. Septimus Severus, M.s. 193 te şehri düşmana yardım ettiği gerekçesiyle yıkmış, sonra yeniden imar etmiştir. Bundan sonra Đmparator Constantinus M.s. 330 da şehri onartarak tapınaklar ve meydanlarla süslemiş, etrafınıda surlarla çevirerek Roma’nın başkenti yapmıştır. 395 te Roma ikiye ayrılınca Đstanbul Doğu Roma’nın yani Bizans’ın 1453 ten sonra da Osmanlı Đmparatorluğu Başkent olmuştur. Đstanbul’da bu üç imparatorluktan izler taşıyan birçok tarihi eser günümüze kadar gelebilmiştir (Akşit, 1993, s.15).

Tarih ve Kültür şehri olan Đstanbul Formula 1 yarışları için aday olmuş ve bu adaylığı başarmıştır. Đstanbul Park Orman, Đstanbul Ticaret odası ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne bağlı FĐYAŞ'ın işverenliğinde, EVREN ® Mühendislik ve Đnşaat Ltd. tarafından inşa edilen Đstanbul Park Yarış Pisti ve Tesisleri, Tuzla Akfırat mevkiinde yapılmış ve toplam 2.215.000 m2’lik bir alanda yapılmıştır.

Tablo 4. Formula 1 Đstanbul Park Pist Özellikleri

2005 Istanbul GP

En Hızlı Tur Zamanı 1,24,770 (J.P. Montoya) En Yüksek Hız 330,3 km (J.P. Montoya) En Đyi Yarış Zamanı 1,24,34,454 (Kimi Raikkonen)

Tur Sayısı 58

Pist - Çevreyolu - Đçyollar

Pist uzunluğu 5,333 (m)

Pist genişliği 14 - 21,5 (m)

Çevreyolu uzunluğu 5,482 (m)

Đç yolların toplam uzunluğu 2.286 (m)

Pist toplam viraj sayısı 14 adet

Pist toplam viraj sayısı (sağ) 6 adet

Pist toplam düzlük sayısı 4 adet

En keskin viraj yarı çapı 15 (m)

Pist en uzun düzlük 720 (m)

Start-Finish düzlüğü uzunluğu 655,5 (m)

Teorik maksimum hız 320,58 km/h

Pist düşey kurp sayısı 16 adet

Pistteki en yüksek boyuna eğim 8,145 (%)

Altgeçit sayısı 4 adet

Üstgeçit sayısı 3 adet

Kullanılacak lastik bariyer sayısı 124,000 adet

Arazi alanı ve Toprak işleri

Toplam arazi alanı 2,215,000 (m2)

Toplam tesis alanı 1,729,425 (m2)

Toplam kazı işleri 2,600,000 (m3)

Toplam dolgu işleri 2,900,000 (m3)

Alanlar

Bina oturma alanları

Padok binaları 13,000 (m2)

Tribün 12,700 (m2)

Diğer 6,800 (m2)

Toplam 32,500 (m2)

Bina toplam alanları

Padok binaları 47,400 (m2)

Tribün 12,700 (m2)

Diğer 6,800 (m2)

Toplam 66,900 (m2)

VIP Kuleleri Adedi 2 adet

VIP kuleleri yükseklik 37 (m)

Tribün ve Otopark kapasiteleri

Ana tribün 26,250 kişi

Geçici tribün 50,000 kişi

Doğal tribün 50,000 kişi

V.I.P. Locaları kapasitesi 5,000 kişi

Toplam otopark kapasitesi 20,000 araç

Toplam kapasite 130,000 kişi

Personel ve Makina Mevcudu

Çalışan mühendis sayısı 27 kişi

Çalışan işçi sayısı 1450 kişi

Çalışan iş makinası ve kamyon sayısı 140 adet

Günlük çalışma süresi 21 saat

Kaynak: <http://www.formula1-istanbul.com/f1/?Rakamlarla_F1_%DDstanbul_Park_Pisti>

Tablo 4’e bakıldığında Đstanbul Formula 1 pisti, 5.333 m uzunluğunda ve 14 m / 21.5 m genişliğindedir. Yarışlar saat yönünün tersine koşulmakta olup pist bu yönüyle diğer pistlerden farklıdır. En keskininin yarı çapı 15 m olan, 6'sı sağ, 8'i ise sol dönüşlü toplam 14 adet viraj, 655.5 m'lik start-finish düzlüğü ile birlikte toplam 4 adet düzlük bulunmaktadır.

Maksimum 320.58 km / saat hıza ulaşılması öngörülen pist, 16 adet düşey kurp ile beraber iniş çıkışlı bir yapıya sahiptir. Pistteki en yüksek boyuna eğim % 8.145 ‘tir. Pist çevre yolu uzunluğu 5,482 m, tesis içi yolların toplam uzunluğu ise 2.286 m'dir ve pist 124,000 adet lastik bariyer ile çevrelenmektedir.

Đstanbul Park Orman’ın yapımında 1450 işçi ve 27 mühendis görev almış olup 3 vardiya halinde çalışılarak 2005 yılı Formula 1 yarış organizasyonuna yetiştirilmiştir.

Şekil 8. Đstanbul Park Pist Alanı

Kaynak: Đstanbul Park Proje, <http://www.formula1-istanbul.com/f1/?Proje>, (2008)

Şekil 8’e bakıldığında Đstanbul Park Orman Formula 1 Pisti içerisinde yemek alanları, alışveriş alanları ve gelen konukların araçlarının park edebileceği otopark gibi geniş imkânlarla donatıldığı görülmektedir. Đstanbul Park Orman F1 Pisti toplam da 131.250 kişinin yarışları rahatlıkla izleyebileceği biçimde dizayn edilmiştir.

2.8.18.1. Formula 1 Pistinin Đstanbul Şehrinde Kurulması

Destinasyonların ve ülkelerin turizm amacıyla turnuvalara, şampiyonalara ve Grand Prix’lere ev sahipliği yapmasıyla birlikte spor etkinlikleri, turizm endüstrisinde hızla büyüyen bir bölüm haline gelmiştir (Gelan, 2003, s.406).

2005 yılında Türkiye’de bir ayağı gerçekleştirilecek Formula-1 otomobil yarışları için, Formula 1 Organizasyonu (FAO) Başkanı Bernie Ecclestone, Đstanbul’u seçti. Yani Đstanbul, Antalya ve Đzmir arasındaki yarıştan Đstanbul galip

ayrıldı. Her ne kadar Antalya’nın tanıtımı, otellerinin imkanları etkileyici olsa da, Đzmir’in mükemmel çekiciliğine rağmen, Formula patronu Bernie Ecclestone Đstanbul’da karar kıldı. Bu kararda sadece Đstanbul’un dünya çapında bir şehir olması değil, aynı zamanda takımların lojistik ihtiyaçları da etken olmuştur (Yığcı, 2004).

Diğer Formula 1 pistinin kurulduğu şehirlere baktığımızda genellikle bu şehirlerin yoğun nüfus olan yerlerde kurulu olduğu dikkat çekicidir. Interlagos Formula 1 Pisti’nin brezilya’nın başkenti Sao Paolo’da kurulması, Monza Grand prix’in Đtalya’nın başkenti Milano da kurulması örnek olarak verilebilir. Đspanya’da yer alan iki Formula 1 Pisti de liman şehri olan Barselona ve Valensia’da kurulmuştur. Albert Park Formula 1 Pisti tarih ve kültür şehri olan Melbourne’de kurulu olup bu şehir, spor organizasyonlarının ağırlıklı olarak yapıldığı bir yer olmuştur. Fransa ise Formula 1 pistini şaraplarıyla ünlü olan Magny-Courts bölgesinde yaparak bölgeye ticari anlamda canlılık kazandırmak istemiştir. Macaristan Formula 1 turistini çekebilmek için F1 pistini başkent Budapeşte’ye yakın bir alanda kurmuştur. Bu pistlerin tamamı incelendiğinde aslında Formula 1’in tek başına seyirci çekemeyeceği ve bu yarışlara olan ilgiyi çekici hale getirmek için pistlerin turizm bakımından önemli olan destinasyonlara yakın yerlerde kurulması düşünülmüştür. Bu pistler sayesinde ülkeler zaten var olan turizm potansiyelleri ile turistik ürünlerini zenginleştirmişlerdir.

2.8.18.2. Proje Aşaması ve Tamamlanması

Proje kapsamında, 2 adet çevre yolu ile iç yolları tribün alanlarına bağlayan, 1 adet medya ve 1 adet elektrik tüneli olmak üzere 4 alt geçit ve yaya ulaşımı için 3 adet üst geçit bulunmaktadır.

F1 Đstanbul tesisi içerisinde, 1,056'şar m2 alana oturan toplam 7,392'şer m2, 2 adet, 7 katlı, 37 m yüksekliğinde VIP kuleleri ve 11,888 m2 oturma ve 32,616 m2 kulanım alanına sahip 2 katlı padok binaları bulunmaktadır.

12.700 m2’lik alana oturan ana tribün, 26.250 kişi kapasiteye sahiptir. 50.000 kişi kapasiteli geçici tribünler, 50.000 kişilik doğal tribünler ve 5,000 kişi kapasiteli VIP locaları toplamda yaklaşık 130.000 kişinin yarışları aynı anda seyretmesine imkân verecektir (Đstanbul Park Proje, <www.formula1-istanbul.com>).

Pistin Özelliklerine genel olarak bakıldığında;

- Tesislerin inşa edileceği alan, Vakıflar Genel Müdürlüğü`nden 20 yıllığına kiralanmıştır.

- Pistin uzunluğu 5.3 kilometre ve 13 adet dönüş bulunmakta.

- 60 bin metrekare kapalı alana sahip tesisler toplamda 218 hektar üzerine kurulu.

- Portatif tribün kapasitesi ve doğal tribünlerdeki seyirci yoğunluğuna bağlı olarak 90-140 bin kişilik seyirci kapasitesine sahiptir.

- Pistin inşasında yaklaşık 2000 kişi çalışmıştır.

- Yarışlar saat yönünde tersine yapılmaktadır (Büyükcevher, 2005, s.16-17).

2.8.18.3. Formula 1 Pistinin Yapım Maliyeti

Formula Đstanbul Parkı`nın toplam 2 milyon 200 bin metrekarelik bir alana kurulmuştur. Pistlerin, tribünlerin ve diğer gerekli fiziki altyapının toplam maliyeti 160 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir. Buna belediyeler ve valiliğin yol ve diğer altyapı hizmetleri için yaptıkları yatırımlar eklendiğinde maliyet 300 milyon YTL`yi bulmuştur (Yalçıntaş, 2005, <www.birgun.net>).

Formula tesislerinin maliyeti başlangıçta 30 milyon dolar olarak hesap edilmiş, daha sonra bu hesap 100 milyon dolar olarak rezerve edilmiş olmasına rağmen Formula 1’in maliyeti 153 milyon dolar olmuştur (Yalçıntaş, 2005, s. 45)

2.8.18.4. Formula 1 Pistinin Đşletmesi

Formula 1 Pisti’nde her türlü motorlu araçlarla ilgili yarış organizasyonları düzenlemek için gerekli olan, pist ve benzeri alanların inşaatını yapmak, yapılan bu

tesisleri satmak, kiralamak ve işletmek amacıyla Formula Đstanbul Yatırım A.Ş. kısaca FĐYAŞ 20.02.2003 tarihinde Đstanbul Ticaret Odası (ĐTO) ve ĐTO Eğitim ve Sosyal Hizmetler Vakfı tarafından kurularak tüm haklar FĐYAŞ’a devredilmiştir (Siper, 2005, s.54).

Đstanbul Park Orman projesinin bitirilmesinde koordine olan FĐYAŞ’ın ortakları arasında yatırımcı firma olarak Đstanbul Ticaret Odası, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve daha sonra ortak olan Đstanbul Đl Özel Đdaresi, Đstanbul Büyükşehir Belediyesi yer almaktadır.

Đstanbul Formula 1 pisti 2007 yılında Formula’nın patronu Eccleston’a kiralanmıştır. Taraflar arasında uluslararası tahkim kurallarına göre ayrıntılı bir sözleşme yapılarak Đstanbul Formula 1 Pisti Bernie Ecclostane’ye yıllık kirası 3 milyon dolar+KDV’ye kiralanmış, pistin 2021 yılına kadar işletilmesi Bernie Ecclostane tarafından taahhüt edilmiştir (Türk, 2009).

2.8.18.5. Formula 1 Pistinin Çok Amaçlı Kullanımı

12.000 araba kapasiteli bir otopark alanı ve 4 helikopter sahası mevcut olan Đstanbul Formula 1 pisti, toplam 30 bin m2 olan paddock binalarının olduğu alanda iki katlı yarış kontrol kulesi, pit alanları, teras ve sağlık merkezi bulunmaktadır. Sağlık merkezinin hemen yanında ise helikopter alanları mevcuttur. Sağlık merkezine yakın olan 45 bin m²’lik bir alanın ise alışveriş alanı olarak kullanılması da planlanmaktadır. 33 pit alanının her birinde wc ve duş olan Đstanbul Park Orman’da Medya merkezi ise 600 kapasiteli olarak yapılmıştır (Đstanbul Park Proje, <www.formula1-istanbul.com>).

Đstanbul Park orman pisti 2007 yılında Formula 1 yarışları dışında, Moto gp, World Series Renault ve FIA WTCC World Touring Car Championchip yarışlarına da ev sahipliği yapmıştır.